Dýisenbi, 16 Mausym 2025
Aqmyltyq 729 0 pikir 16 Mausym, 2025 saghat 16:59

«Qytay – OA» sammiyti: Qytay aqparaty ne jazdy?

Suret: Aqorda telegram arnasynan alyndy.

Býgin QHR Tóraghasy Sy Szinipin elimizge memlekettik saparmen kelei. Eki kýnge sozylatyn búl sapar barysynda taraptar birqatar ekijaqty mәseleler boyynsha kelissózder jýrgizip, eki el basshylary «Qytay – Ortalyq Aziya» sammiytine birlese qatysady. Biz osy sapar men sammit turaly «Ortalyq Aziyagha sholu» saytynda jariyalanghan sholugha nazar saldyq.  

Qazaqstan men Qytay ejelden tatu da berik kórshi elder. Tipti Qazaqstannyng eng manyzdy strategiyalyq seriktesterining biri de osy – Qytay. Qazir ekijaqty qarym-qatynastyng basym bóligin ekonomikalyq әriptestik qúraydy. QR Sauda jәne integrasiya ministrligining dereginshe, byltyr Qazaqstan men Qytay arasyndaghy sauda ainalymy 30,1 mlrd dollardy qúrap, eksport – 14,8 mlrd, import – 15,1 mlrd dollar boldy.

Qytay Qazaqstangha negizinen úyaly telefondar, jenil avtokólikter, kompiuterler, jol-qúrylys tehnikasy men týrli avto jәne traktor bólshekterin eksporttaydy. Qazaqstandyq strategiyalyq zertteuler institutynyng Aziya bólimining agha sarapshysy Gaudar Esetqyzdyng pikirinshe, songhy uaqytta iske asyrylyp jatqan bastamalar – ekijaqty sayasy kelisimderding nәtiyjesi. «Qytay men Qazaqstan arasyndaghy eksport qúrylymy birtindep jetilip keledi, óndelgen ónimderding ýlesi artyp otyr. Búl Qytay investisiyasynyng baghyttarymen tyghyz baylanysty: 2022–2024 jyldary aralyghynda Qytaydyng tikeley investisiyasynyng 90%-dan astamy qosymsha qúny joghary salalargha, atap aitqanda, múnay-himiya, poliymer óndirisi, múnay óndeu zauyttaryn janghyrtu jәne mashina jasau salalaryna baghyttaldy», – deydi ol.

Infraqúrylym men logistika salasyndaghy yntymaqtastyq – ekijaqty baylanystardyng eng belsendi baghyttarynyng biri bolghany shyndyq. Qytaydyng tikeley qatysuymen jýzege asqan 200-den astam joba negizinen kólik, infraqúrylym jәne ónerkәsip salalaryn qamtidy. «Bir beldeu – bir jol» ayasynda Qazaqstan aimaqtyq kólik-logistikalyq habqa ainalyp keledi. Búl óz kezeginde óndeu ónerkәsibining әleuetin arttyrugha jәne ekonomikany sapaly janghyrtugha jaghday jasaydy.

«Qazaqstan tek shiykizat kózi emes, sonymen qatar Qytaydyng euraziyalyq strategiyasynda infraqúrylymdyq jәne tranzittik torap rólin de atqarady. 2023 jyly Qazaqstan Qytaydyng uran importynyng 60%-dan astamyn qamtamasyz etti, búl Qytaydyng yadrolyq energetikasy ýshin strategiyalyq manyzgha iye. Sonymen qatar, Atyrau – Alatau saghasy múnay qúbyry arqyly jyl sayyn 10 mln tonnadan astam reseylik múnay Qytaygha jetkiziledi. Qazaqstan mys, ferroqorytpa, hrom, astyq jәne mayly daqyldar eksportyn jalghastyruda», – deydi sarapshy Gaudar Esetqyzy.

«Bir beldeu – bir jol» bastamasy ayasynda Qazaqstan – negizgi tranzittik memleket. Orta dәliz (Trans-Caspian International Transport Route) – Qytay men Europa arasyndaghy balama baghyt retinde elimizding geosayasy rólin arttyryp otyr.

Songhy jyldary Qazaqstan men Qytay arasyndaghy gumanitarlyq baylanystar aitarlyqtay jandandy. Búl eki el arasyndaghy vizasyz rejim men adamdar arasyndaghy qarym-qatynastardyng artuymen baylanysty. Ótken jyly Qytayda «Qazaqstannyng turizm jyly» shenberinde 30-dan astam shara ótti. Qazaqstandyq turistik ónimder ITB China, ITE Hong Kong, COTTM jәne China International Medical Tourism Fair kórmelerinde tanystyrylyp, 50-den astam jana seriktespen kelisim jasaldy.

Qazaqstan mәdeniyetin keninen nasihattau da manyzdy. «Qytaymen baylanys» atty 3 bólimdi derekti filim CCTV-4 arnasynan kórsetildi. Sonymen qatar, Qytaydyng tanymal blogerleri Qazaqstangha arnayy shaqyrylyp, týsirgen viydeolary 60 mln retten astam qaraldy. «Qazaq Music Concert» toby Qytaydyng Lanfan jәne Tyaniszini qalalarynda óner kórsetti, al Últtyq muzey Pekin men Tyaniszinde kórmeler úiymdastyrdy.

Qazaqstan ekonomikasy әli de shiykizat eksportyna tәueldi. El Preziydenti men ekonomister búl tәueldilikten arylyp, innovasiyalyq jýiege negizdelgen әrtaraptandyrylghan ekonomika qalyptastyru qajettigin jii aityp jýr. Qazaqstandyq sayasattanushy Aydar Ámirebaev búl sapardy Qytaymen óndiristik tehnologiyalar salasynda naqty kelisimder jasaugha berilgen ýlken mýmkindik dep sanaydy.

Býginde Qazaqstan Qytaygha negizinen múnay, gaz, baghaly metaldar eksporttaydy. Búl ýrdis biyl da ózgermedi. Sondyqtan biylghy kelissózderde janartylatyn energiya, sutegi, atom energetikasy jәne auyl sharuashylyghyndaghy jana jobalar kóterilui mýmkin. Sonymen birge, zertteu ortalyqtary, jasandy intellekt, kiyberqauipsizdik jәne sifrlyq sauda salalarynda da yntymaqtastyq keneymek. Aydar Ámirebaev qazirgi geosayasy jaghdayda tek shiykizatpen shektelip qalmau kerek ekenin aitady.

Sy Szinipinning búl sapary ayasynda ol «Ortalyq Aziya – Qytay» sammiytine qatysady. Aymaq elderining sayasy elitasy osy formattaghy yntymaqtastyqtyng jana kezeni bastalatynyn kýtip otyr.

Búghan deyin Toqaev Preziydent retinde 2030 jylgha qaray Qytay men Ortalyq Aziya elderi arasyndaghy sauda kólemin 100 mlrd dollargha jetkizu mindetin qoyghan. 2022 jyly búl kórsetkish 70 mlrd, 2023 jyly – 95 mlrd dollardan asty. Qytaydyng Europagha jýk tasymaly 2 jylda 4,5 mln tonnagha ósti. Sarapshylardyng oiynsha, sammitte jasandy intellekt, biotehnologiya, kvanttyq esepteu, tehnoparkter men ghylymiy-zertteu ortalyqtaryn damytu boyynsha birlesken startap-jobalar kóteriledi. Sonymen qatar, transshekaralyq ózender dengeyin retteu, su sharuashylyghy jýielerin damytu, auyl sharuashylyghyndaghy innovasiyalar men klimattyq bastamalar da nazarda bolmaq.

Abai.kz

0 pikir