Osydan eki kýn búryn (28 mausymda) elimizde BAQ qyzmetkerlerining kýni atalyp ótti. Osy datagha baylanysty biz qazaq jurnalistikasynyng ardagerlerine býgingi qoghamdaghy jurnalist pen blogerding róli turaly birqatar saualdarymyzdy joldaghan edik.

SÓZ - ShYNDYQQA, IZDENIS - ÁDILETKE, MAQSAT - ELGE QYZMET ETUGE BAGhYTTALGhAY!

Gýlmariya Barmanbekova, Qazaqstannyng ardager telejurnaliysi:

— Aldymen jurnalist pen blogerding ara jigin ajyratyp alghan abzal.

Jurnalist — qoghamdyq manyzy bar aqparatty jinap, tekserip, óndep, obektivti týrde búqaralyq aqparat qúraldary arqyly taratatyn kәsiby maman.

Bloger — әleumettik jeli, sayt nemese basqa onlayn platformada jeke kózqarasyn, oi-pikirin, tәjiriybesin nemese janalyqty kópshilikke úsynatyn adam.

Ekeui de aqparat taratu kózderi bolghanymen, maqsaty, әdisi jәne jauapkershilik dengeyi jaghynan aiyrmashylyghy bar.

Jurnalistika faktige negizdelip, qogham aldyndaghy jauapkershilikti kózdeydi. Blogerlik kóbine jeke kózqaras pen auditoriya qyzyghushylyghyna sýienedi.

Qoghamdyq sanany qalyptastyruda jurnalistikanyng kәsibi, jauapty mәrtebesin saqtau manyzdy. Al blogerler qosymsha ýn men әrtýrli kózqaras retinde qyzmet ete alady. Negizgi tirek — obektivtilik pen senimdilikke negizdelgen jurnalistika bolugha tiyis.

Áueli, әlemdik tәjiriybege kóz salayyq. Europalyq Odaqtyng 2014/24/EU diyrektivasy boyynsha, memlekettik satyp alugha zandy týrde tirkelgen kez kelgen subekt – meyli shaghyn biznes bolsyn, tipti jeke kәsipker bolsyn – qatysa alady. Búl tizimge blogerler de enedi. Biraq bir shart: olar zandy tirkeui bar, kәsiby qyzmet kórsetetin túlgha boluy tiyis.

Germaniya men Ispaniyada blogerler PR, kommunikasiya, әleumettik jelidegi aqparattyq júmystar boyynsha jariyalanghan keybir tenderlerge tәuelsiz maman retinde qatysyp jýr. Búl — qoghammen baylanys salasynyng evolusiyasy deuge keledi.

Gruziyada USAID sekildi úiymdardyng qoldauymen ótken qoghamdyq kommunikasiyalyq jobalarda blogerler azamattyq belsendi mediapartner retinde moyyndalghan.

Bloger — qoghamgha әser ete alatyn jana media ókili. Biraq olar memlekettik tapsyrys aluy ýshin birinshi kezekte kәsipker retinde zandy tirkelui, ekinshiden, kәsiby talaptargha say boluy qajet.

Blogerlerding tenderge qatysuy — zamannyng súranysy. Alayda olar jurnalistikanyng jauapkershiligin almastyrmauy tiyis. Biraq qoghamgha sapaly kontent pen әdil aqparat jetkizu jolynda kәsibiylenui qajet. Sóz - shyndyqqa, izdenis - әdiletke, maqsat elge qyzmet etuge baghyttalghay!

JURNALIST KIM? BLOGER KIM? EKEUI TENG BE?

Ábdirashit Bәkirúly, Qazaqstan Jurnalister odaghy mýshesi:

— Shynynda da, qazirgi zamanda qogham ómirin bir sәt jurnalistersiz elestetuge bola ma, olay bolghanda ne bolar edi degen súraq qoyylsa qalay bolar edi?

Onda myna әlem naghyz haosqa enip, beybereket jaghday ornar edi. Qoghamda kommunikasiya, yaghni, әrtýrli toptar arasyndaghy aqparattyq baylanys bolmasa - biylik kimge, nege biylik eterin bilmey, kәsipkerler ne óndiru keregin bilmey jәne t.t. tektonikalyq apatty jaghdaylar birden menmúndalap bas kóterer edi. Osyny boldyrmaudyng birden-bir tetigi - jurnalisterding boluy.

Olar, әrtýrli aqparattar legin ýzdiksiz qoghamgha jetkizu arqyly, qoghamnyng qúrylymyn, jay-kýiin, tynysyn, qauip-qaterin, bolashaqtaghy mýmkindigin qoghamgha jetkizip otyrady. Ol aqparattar qoghamda odan әri jýielenip, qogham sanasynda әleumettik stratifikasiyanyng bet-beynesin qalyptastyrady. Ol, óz kezeginde, qoghamnyng damu prinsipterin qalyptastyrady. Mysaly, qazirgi «әdiletti qogham», «qúqyqtyq memleket», «demokratiya», «azamattyq qogham», tipten, «avtoritarizm jәne diktatura» degen týsinikterding de negizi aqparattyq impulistermen anyqtalady. Sol sebepti, әr memleket búl salagha erekshe mәn beredi, ony jan-jaqty damytugha úmtylady.

Qazir, sol sebepti jurnalistikanyng ózinde de «enbek bólinisi» qarqyn aluda. Nege deseniz, qoghamnyng órkeniyettik dengeyi artqan sayyn, qogham ómirining әr salasy óti kýrdeli, ghylymy negizge sýienetin «zertteu obektilerine» ainaluda. Endeshe, jurnalister de soghan say ekonomikalyq, ne, sayasi, ne mәdeni, ne ghylymy jәne t.b. sholushylar dep kәsiby mamandana bastady.

Osyghan oray, bizding qoghamda da saraptaushy publisistikanyng da bedeli ósude. Býgingi jurnalister, sondyqtan, әuel bastan әmbebap bilimge ie boluy kerektigin qym-quyt zaman ózi aiqyndap berip otyr...

Al, bloger degenimiz kim, olardyng qyzmeti ne, qanday funksiya atqarady degen súraqqa kelsek, onda «blogerlik» degenimiz «jurnalistika qoynauynan ósip shyghyp, órkeniyetting tehnologiyalyq jetistigin belgili bir maqsattargha jegetin erekshe top» degen anyqtama berer edim.

Ol atqaratyn funksiyasy jaghynan - aqparattyq, al, biraq, maqsat pen mýdde túrghysynan jurnalistikagha say kelmeydi.

Blogerler kóbine belgili bir joba ayasynda qyzmet etip,  sol mýddege júmys jasaushylar. Ol jeke tanymaldyqqa úmtylu, oghan qol jetkize otyryp, óz iydeyasyn monetizasiyalau bolyp tabylady. Sondyqtan, olar medisinadaghyday «gippokrat antyna berik bolu» siyaqty «jurnalister antyna» da say kele bermeui mýmkin.

Elimiz jyl sayyn aqparattyq tender oinatady. Endi osyghan aqparat ókilderimen birge blogerler de qatysa aluy mýmkin. Bir jaghynan, búl demokratiyalyq qogham kórinisi siyaqty. Alayda, onday ýrdis eldegi aqparattyq jýiede kýrdeli problemalardy ózimen birge ala keledi dep sanaymyn. Sebebi, tirkelgen aqparattyq jýieler újymdyq sipattaghy jurnalisterding qyzmetin qamtamasyz etedi. Yaghni, onda jauapkershilik pen memlekettik zandar, qogham mýddesi saqtaluy qadaghalanady.

Al, blogerlik jýie, kerisinshe, odan qashady, sebebi, onyng óz tabighatynda «qogham mýddesimen» ýilesim joq. Onda kommersiyalyq sipat bar. Kez kelgen bloger «qoghamgha tegin qyzmet etu» degennen tys túrady.

Endeshi, búl eki salany osy - maqsat pen mýdde túrghysynan ajyratyp alu kerek. Mysaly, jurnalisting «tapsyryspen» júmys jasauy - zanmen qudalana alady.

Al, bloger ýshin ol «zang búzushylyq» bola almaydy. Ondaghy «zan» - tapsyrys berushining qalauy. Mine, prinsipti aiyrmashylyq ta osynda!

Abai.kz