ÓZIME JÁNE ÓZGEGE

«Alashiya» riysәlәsi haqynda aitar syr

Tarihy tuyndylardan túratyn toptamamdy 2004 jyly «Ruh-Saray» degen jalpy atpen jariyalay bastaghandaghy ústanymymda men jas oqyrmangha sinimdi, qúnarly ruhany azyq úsynudyng shartyn derek pen kórkemsóz kestesi ýilesimine qol jetkizu dep úigharghanymdy aitqan edim. Sosyn somdamaq ruhy ghimaratymnyng «kirpishteri» men «qújyralary» qanday bolatynyn menzegen bolatynmyn. Múnym tarihy derekterdi kórkem tilmen әngimeleu degenge  sayatyn. Al qanday derekterding qúnarly, sanagha azyq bolarlyq  ruhany nәr berui yqtimal? Men búl oraydaghy izdenisterimning basty nysanasy etip, qazaqtyng myndaghan jyldyq tarihynyng sheshushi ýzikterining biri retinde, jiyrmasynshy ghasyrdy tandap alghanmyn-dy. Óitkeni qazaq últy ghúmyryndaghy kýlli taghdyrly betbúrystardyng bәri sol jýzjyldyqta jasalghan-tyn. Barsha taghylymdy derekter sonau uaqyt kesindisinde jatyr dep bilgenmin-di.

Atap aitsam, olardyng negizgilerin men belgili bir jýiemen mynanday kezenderge bólgenmin: 1) Halqymyzgha eldigin qalpyna keltiruding sony baghytyn núsqaghan Myng toghyz jýz besinshi jyl; 2) Stalin «qara Resey» dep dәl tanbalaghan otar júrttardyng biri әm biregeyi qazaq búlqynys kýshin kórsetken On altynshy jyl;  3) «Halyqtar týrmesinin» bas qojayyny men kýzetshisi taqtan qúlaghan On jetinshi jyl; 4) Qazaq halqyn jana imperiya qúramynda jer-suynyng negizgi aumaghymen әueli On jetinshi jyly alashtyq, artynsha Jiyrmasynshy jyly sovettik avtonomiya dep atalatyn qúrylymdargha jinau әreketteri, sosyn qazaqtyng jer-suy men halqyn bir shanyraq astyna biriktiruge túnghysh ret tarihy mýmkindik jasaghan Jiyrma tórtinshi jyl; 5) Bergi zamanda jer-jahandy titiretken «zúlymdyq imperiyasynyn» kóbesin sógip, imperiya túnshyqtyrghan barlyq odaqtas respublikalardyng ense kóteruine, sóitip olardyng barshasynyng últtyq memlekettik tәuelsizdigine qazaqtyng namysyn jyrtuymen jol salghan Seksen altynshy jyl...

Múnyng bәrin halqymyzdyng tarihyndaghy eleuli kezender desek te, mening qayta qúru sayasaty dәuirlegennen beri әr kezde jariyalaghan jәne jariyalamaq júmystarymda qamtylatyn uaqyttyq kenistikter búlardan da auqymdy-tyn. Búlar negizgileri. Olarmen sabaqtas san beles, taghylymdy, manyzdy kezender bar. Solardyng barshasy mening toptamamda әrtýrli jolmen qarastyrylady dep sheshkenmin. Osy kezen-belesterdegi kýrdeli oqighalargha boylaghan izdenisterimning nәtiyjesi jóninde zamana súranysyna say oy qorytugha tiyis-túghynmyn.

Sodan tughan halqymyzdyng sayasy oyanu jolyndaghy alghashqy qadamdary men tәuelsizdikke jetkenge deyingi shejiresinen jekelegen suretter kórkemdik zertteuime alyndy. Sóitip-sóitip, ghasyrgha úlasqan úzaq joldyng tarihy taghylymdy tústarynan somdalyp, ghimarattyng sýiegin qúrap-tútastyratyn tuyndylar tizbegi nobaylandy. Sol tizbek jas azamattargha ruhany nәr bererlik tanymdy shygharmalar shoghyryn qúraytyn bolady dep bildim. Men búl ruhiy-ghimaratym әldeneshe seriyamen óriledi dep jobalaghan edim. Ony últtyq ruhty úlyqtaytyn ruhany ýy syndy beynede kórgenmin. Ruhani  ýiding irgetasy, ense kóterer negizi – tughan topyraq bolmaq. Sol sebepti de  «Ruh-Saray» әlemining irgetasy ispetti alghashqy tuyndylar shoghyryn biriktiretin jeli jәy ghana «Topyraq» dep ataldy. Búl seriyadan qazaqtyng memlekettiligin qalpyna keltirudi túnghysh ret ozyq órkeniyettik sayasy oy dengeyinde payymday bastaghan kez – HH ghasyrdyng basyndaghy qoghamdyq-sayasy tynys-tirshilik kórinisterin beyneleytin etudter oryn alady dep josparladym. Al irgetas ýstine qabyrgha óriletini belgili, men ony qúraytyn tuyndylardy «Kerege» dep atalatyn seriyagha toptastyrmaq edim. Oghan uaqyt jaghynan HH ghasyrdyng alghashqy ýshten birinde oryn alghan betbúrysty ózgerister jayyndaghy etudter kiredi. Olar jekelegen últ qayratkerlerining ghúmyry men qyzmetin arqau etu arqyly beynelenedi.  Keregege uyq bekitiledi, uyq shanyraqty kóterip túrady. Toptamada búl qyzmetti «Uyq» seriyasy atqarady. Osy seriyamen totalitarizm kezeninen qazirgi tәuelsizdik baspaldaqtaryna deyingi aralyqty jalghastyratyn shejire týziledi. Al ghimarattyng shatyry, shanyraghy – tәuelsizdik belesindegi ruhany kýmbez tәrizdi seriya – «Tәj» degen ataumen bederlenedi. Oghan tәuelsizdikting alghashqy jyldaryndaghy izdenisterdi, tәuelsiz el azamattarynyng kózqarasyn, ústanymyn kórsetetin, onyng qalyptasuyna arqau bolatyn etudter kiredi. Búl aldynghy ýsh toptamanyng qorytyndysy ispetti boluy kerek. Óstip, tәuelsizdik azamaty kózqarasynyng túghyryn qalaugha septesui tiyis «Ruh-Saray», tórt seriyagha jýielengen, tútastay bir ghasyrdy qamtityn etudter destesi, – ruhiy-ghimarat retinde boy týzeydi dep sheshken edim.

Týsinem, etud degen janrlyq anyqtamam sonshalyqty dәl bolmauy yqtimal. Shyntuaytynda alghashqy «Topyraq» seriyasymen jaryq kórgen etudterim barlyq belgileri boyynsha kәdimgi roman, olargha tek  derekti degen anyqtama qosu súranyp túrghan tәrizdi. Turasyn aitqanda, әdebiyettanushynyng toptamadaghy  әr tuyndyny belgili bir janrgha jatqyzuy әbden mýmkin ekenin joqqa shygharmaymyn. Mәsele mening ýlken uaqyttyq kesindi ishindegi betbúrysty belesterdi, eleuli oqighalardy meylinshe shynayy beynelegim kelgeninde jatyr ghoy dep oilaymyn. Al solay jasau jolynda mening qolgha alghan kórkemdik qúralym san týrli boldy. Sondyqtan da osynau ruhdestege kiretin tuyndylardy әdettegi әdeby janrlar boyynsha toptastyrudy qosh kórmedim. Maghan búl rette, ózimning jas kezimdegi elty qaraghan, orny erekshe ústazdarymnyng biri, mәngi ólmes úly Balizaktyng ózining epopeyasyn nobaylauda qoldanghan tәsili kónilime qondy. Ol  suretkerligining shyny retinde tanylghan ýlken jәne shaghyn romandaryn da, syny kózge jurnalistik júmys ispetti әser qaldyratyn ýlkendi-kishili barsha tamasha shygharmalaryn da janrgha jiktemey, ortaq ataumen etudter dep ataghan bolatyn. Búl jerde ertede sóz óneri zergerlerining әdeby de, ghylymy da, filosofiyalyq ta ocherkterdi bir sózben etud dep tanbalay bergenin de este ústaghan jón. Osy atau maghan da únaydy. Sondyqtan «Ruh-Saraydyn» kórkemdik tútastyghyn saqtau ýshin,  tuyndylardy janrgha bólip-jarmay-aq, – ózinshe jeke etudter retinde berudi oryndy kórdim. Jaryqqa shyqqan tuyndylarda eshqanday janr atauyn kórsetpeuim sodan. «Ruh-Saraymen» tanysqanda, jas oqyrman romandar men әngimelerge, zertteuler men kósemsóz ýlgilerine, ghylymy monografiyalar men anyqtamalyqtar sipatty shygharmalargha kezigedi. Biraq, mening óz ilanymymsha,  olardyng mәni týrinde emes, bәrin biriktiretin ózeginde, mazmúnynda. Olardyng әrqaysysy –  tarihtyng bir kishkene púshpaghy, tarihy miniatura, halqymyz bastan keshken belgili bir kezennen eles beretin ózinshe bir kórkem polotno. Sondyqtan da olardyng qaysysynyng qay janrgha jatatyny men ýshin sonshalyqty manyzdy emes.

Áytse de dәstýrli janr ataularynan qashqaqtauym oqyrmangha únamauy mýmkin. Sóz ónerining qay salada jasalatynyn kórsetu – talap etiletin qarapayym sharttardyn  biri  ispetti emes pe... Degenmen mening úghymym mynanday... Janr – týr ghana. Týr – mazmúndy ashu tәsili ghana. Mazmún – kórsetilui tiyis oigha alghan tútastyqty aiqyndaushy jәit, tútastyng bólikterining jiyntyghy. Al tútastyng bólikteri san týrmen ashyluy ghajap emes. Oilap qarasam,  qolgha alghan tútas әlemdi beyneleu ýshin men neshe-aluan janrdy paydalanyluda ekenmin. Endeshe, olardy jiktep qajeti qansha? Bәrin bir ortaq atpen atay bersem de bolmay ma? Kórkemdik týr әdebiyetting ózindik anyqtauyshy sekildi bolghanmen, kórkem tútastyqtyng jýgin kótere almaydy. Men jasamaq kórkem tútastyqty tanu ýshin bir týrge, yaghny bir janrgha  iyek artu jetkiliksiz, mende olar aralas qoldanylady. Sondyqtan da men bayyrghy týrlik ataudy qaru ettim. Maghan sol qolayly kórindi...

Sebebi – mәsele tek týrde emes qoy. Ónerdi biyik óner dәrejesine kóterudegi  izdeniste shek bolmasa kerek. Tek ónerindi sol biyik ónerge jetkizudegi maqsat ne, mine, búl oilandyratyn mәsele... Ózim qolgha alghan jobamnyng túrghysynan aitsam, mening kózdegenim – barlyq jaghynan mýltiksiz tuyndy jasau emes, men oqyrmanymdy tarihpen tәrbiyeleuge atsalysudy kýittegen qarapayym ghana múrat ústanudamyn... Biraq mýltiksizdikke jetudi armandamaymyn desem,  shyndyqqa janaspas edi. Alayda búl – arman ghana,  shygharmashyny mәngi úmtylysqa jeteleytin biyik meje... Ras, ózining shygharmashylyghyna «óner – óner ýshin» úranyn negiz etken, minsizdikti kókseytin sheberler bar, solarmen qatar, ónerdi óner ýshin jasaymyz dep, el mýddesin kózge ilmeytinder de bar. Tek men solardyng bәrin, on jerden halyqaralyq jýldege, ýlde men býldege oransa da, jalpyadamzattyq degen aldamshy úrannyng jeteginde ketip, ózderining últtyq-tektik sipatyn joghaltqandary ýshin joghary baghalay almaymyn. Maghan ghasyrlar boyy tarihy qúqtary shektelip, kemsitilip kelgen, kýlli túrmys salty ózgergen, qazir de shynayy últtyq mýddesi tiyisti dәrejede qorghalmay kele jatqan halqymyzdyng atyn ghana qaldyryp, zatyn  «jalpyadamzattyq» keyipke týsirudi kózdegen baghyt únamaydy. Men qazaq ózining taza últtyq sipatyn jalpaq әlemge tereng tanytu arqyly jalpyadamzattyq dengeydi iygeredi, solay etuge tiyis dep oilaymyn. Sondyqtan da  ózimning ruhiy-ghimaratymdy túrghyzuda osynau «óner – óner ýshin» delinetin aspaniy-kórkem erejege emes, «óner – ómir ýshin» degen jasampazdyq qaghidasyna sýiengendi maqúl kórem. Mening qolgha alghan jobam býgingi tang súranysyna qyzmet etetin, oqyrmanyn bayandy bolashaqqa jana sezimmen aparmaq erekshe jәdigerlik bolyp shyghugha tiyis. Solay. «Ruh-Saray» oqushysyn tarih arqyly tәrbiyeleudi múrat etedi...

Alayda «Ruh-Saray» jobalanghan túrpatta tolyq jaryq kórmedi. «Topyraq»  seriyasynyng bes etudi,  «Kerege» seriyasynyng eki etudi tórt kitap bolyp shyghyp, alghashqy orys revolusiyasy jyldaryndaghy qazaq sayasy oiy jәne ony damytushy túlghalar, últ-azattyq qozghalysy jayynda syr shertildi.  Toptamanyng 5-shi tomynda «Tәj» seriyasymen әr janrdy qamtityn etudter shyqqan. «Qostaghan» – qazirgi tandaghy bolmysymyzdyng birer púshpaghynyng ainasy bolugha tiyis kórkem hikayattar, «Biz – qazaq ejelden...»  – taqyryp astyna «ózindi ózing tanu tәjiriybesinen» deytin anyqtama qosa berilgen ghylymy zertteu, al «Kórik» – әr jylghy publisistika, úzyn-yrghasy jarty ghasyrgha juyq merzimdi qamtityn, kózqaras, belsendi ómirlik pozisiya mәselelerin qozghaytyn  publisistikalyq hronika.  Býgingi tәuelsiz el azamatyna belgili dәrejede qoghamdyq sana, tarihy sana, qajetti ústanym haqynda oy salugha tiyis etud.

Ókinishke qaray, tap osy 2012 jyly jaryq kórgen 5-shi tomnan song «Ruh-Saraydyn» kezekti kitaptary shygharylmay qaldy. Naqty sebebin, memlekettik tapsyryspen bastyrudyng nege kýrt tyiylghanyn baspagerim maghan ashyp aitqan joq, ózimning búldyrlau túspalymdy esepke almaghanda, osy jәitting shyndyghy maghan kýni býginge deyin beymәlim. Men, әiteuir, búl kýtpegen kedergige alandamauym kerek dep týidim de, ýlken jobama birshama týzetu engizdim. Toptamamda jaryq kórgen tuyndylar tizbegining bir bóligin  jalghastyryp,   býginde Alash qozghalysy retinde keng tanymal qazaq últ-azattyq qozghalysy tarihyna arnayy toqtaluymdy, yaghny kórkemdelgen Alash dastanyn tolyqtyryp jazuymdy qajetsindim. Osylay on dәpterden túratyn «Alashiya» riysәlәsi dýniyege kelip, 2018 jyly jeke baspadan ýsh tom bolyp jaryqqa shyqty...

Sonymen, «Ruh-Saraymen» bastalghan osynau derekti-kórkem, tarihiy-tanymdy tuyndyma qazaq azattyq qozghalysynyng tuuyn, damu barysyn jәne qol jetkizgen nәtiyjesin arqau ettim.  Keng kólemdi dastan, epopeya túrpatty «Alashiya» atty shygharmamda  elimizding eldigi joyylghan, imperiya otary ahualyndaghy jay-kýiin, halyqty jer-sudan, últtyq ruhany sanadan aiyru sayasaty dәuirlegen kezendegi sayasiy-әleumettik tynys-tirshiligin, HH jýzjyldyq bastala tughan jalpyrevolusiyalyq qozghalys tolqynynda ózge últtarmen qatar bastan keshken oyanu ýderisin janghyrtugha tyrystym. Sóitip, Alash qozghalysynyng bodandyqta ómir sýrip jatqan týrk-músylman halyqtary qozghalysymen birge óristeui barysynda, HIH ghasyrda joghaltqan memlekettiligining 1917 jyly qayta janghyruyn kórsetudi, ony jas oqyrmangha tanymdy bolarlyqtay etip suretteudi maqsút ettim. Damuy 1905 jyldan 1917 jylgha deyingi merzimdi – otarlyq kezenning aqyrghy mýshelin qamtityn, imperiyadaghy jalpyrevolusiyalyq qozghalyspen, jalpymúsylman qozghalysymen astasqan Alash qozghalysy syndy osy eren de erek qúbylysty  ne sebepten býgingi derbestigimizdin, memlekettik təuelsizdigimizding irgetasyna balaytynymdy jas oqyrmanyma beynelep týsindirgim keldi.

«Alashiyany» nelikten riysәlә degen aidar-janrmen erekshelegenimdi aita keteyin. Riysələ túnghysh ret orta ghasyrda arab tilinde, óz zamanyndaghy qoldanylu retine say – joldau degen maghynamen ómirge kelgen de, birtindep arab, parsy, týrk qarasózining ózindik janrynyng atalymyna ainalghan bolatyn. Osy ataudyng týpki maghynasy únaghandyqtan, ózimning oiyma alghan maqsatyma qyzmet etedi degen senimmen, men ony janr retinde  janghyrtugha niyettendim de, toptamama riysələ degen aidar taqtym. Al riysələni qúraytyn tuyndylardy eshqanday ədeby janrgha jiktemey, ər shygharmany bir dәpter, ózinshe bir etud, riysələning bir bóligi dep sanaghandy jón kórdim. Búlardyng qay-qaysysy da qazirgi jahandandyru ýderisi dәuirinde úmyttyryla bastaghan uaqyt túnghiyghynan býgingi zamandasqa arnayy joldanghan joldau, bolashaq ómirge qajet eskertpe ispetti qyzmet kórsetedi dep sanadym.

HH ghasyrdyng basynda úshqyndaghan jalpyreseylik revolusiyalyq qozghalyspen, imperiyada tútanghan jalpymúsylmandyq qozghalyspen astasa damyghan Alash últ-azattyq qozghalysynyng tuuyn jəne onyng Alashorda shanyraq kótergenge deyingi óristeuin, tiyisinshe, qazaq qoghamdyq-sayasy oiynyng damuyn kórsetetin jeke-jeke bólimderge jiktelgen tarihiy-tanymdy on dәpterden túratyn «Alashiya» riysələsi qalyng oqyrmandy eng әueli 1360 betke sozylghan kólemimen shoshyta ma dep oilaymyn. Qalyng oqyrman týgil, sanauly әm sanaly әdebiyet synshylary da tap sondyqtan búl tuyndygha bettemey me dep qorqamyn. Qazirgi zaman ýshin bayyrghy zamannyng zilmauyr foliantynday kórinetin múnday qalyng kitapty oqimyn dep uaqyt ótkizgennen góri, onyng azamattarymyzdy tarihpen tәrbiyeleu túrghysynan býgingi kýn ýshin óte manyzdylyghyna, ótken jolymyz ben  sol joldaghy jan-tәnimen halyqqa qyzmet etken túlghalarymyzdy is-әreket ýstinde tanyp-biluge jәrdemdesetin tanymdylyq sipatyna ýnilgennen góri, búlargha esh mәn bermesten, «әdebiyetimizde eleng eterliktey shygharma әli kýngi jazylmady» dey salu әldeqayda onay, әri múnday tújyrym, kópshilik oqyrman beytanys bolghandyqtan, eshkimning tarapynan dau da, kýdik te tughyzbaydy. Joq degenge sot ta joq.

Qalay bolghanda da, biz bәribir «Alashiya» týpting týbinde oqyrmangha oqulyq sekildi tanylady degen ýmitimizdi ýzbeymiz – óitkeni onyng býgingi jas úrpaqqa ata-babasy ghúmyrynan qúndy mәlimet berip, ózin ózi tanuyna jәrdemdesetin tanytqysh anyqtamalyq rәuishti qúndy tuyndy ekenin bilemiz.

Riysәlәning alghashqy dәpterinde  1905 jyly mausymdyq Qoyandy jərmenkesinde patsha ýkimeti basshysynyng atyna  petisiya әzirleu kezindegi oqighalarmen, oqyghan jastarmen, tanymal túlghalarmen, qazaq dalasyna otarlyq dəuirding qalay ornyqqanynyng tikeley kuəgeri, bertinde aimaqta qarsylyq qozghalysyna qatysqany ýshin aidalghan, bәribir katorgadan qashyp kelgen Erkindik qartpen, onyng әskermen shayqasta opat bolghan kóterilisshi serigining balasy jas Ótemispen, imperiya ortalyghy jaghynan kelgen shetin kózqarasty Jasaymen  tanysamyz. Búl is jýzinde biz býginde Alash qozghalysy dep atap jýrgen qúbylystyng – últ azattyghyn kóksegen jana túrpatty kýresting bastapqy iri belesi bolatyn.  Ekinshi  dәpterde olardyng sol dәuirdegi týrk ziyalylarymen birge Nijniy Novgorodtaghy músylmandar sezine qatysuy surettelgen. Al ýshinshi dәpterde olardy Qarqaraly ónirindegi basqarudyng jana ýlgisin ansaghan ózgeristerge, Nildi kenishindegi júmysshylar tolquyna, Oraldaghy túnghysh qazaq sayasy partiyasy jinalysyna qatysushylar qatarynan kóremiz. Sonymen, búl ýsh dәpterde qazaq dalasynyng jana sayasy kýres jolyna týsui, jalpy týrki әlemimen múrattastyghyn aiqyndap, kýres joldaryn belgileui, eldikti janghyrtudaghy   bolashaq sayasy qúrylym jobalaryn týzui sóz bolady.

Búlardan keyingi tórt dәpter qazaq qayratkerlerining parlament júmysyna qatysuyna arnalghan. Halyq ókilderining imperiyadaghy zang shygharushy mekemege artqan ýmiti,  Birinshi Memlekettik duma minberinen qazaq mәselesining kóterilui, últ ýshin ózekti mәselelerding Ekinshi Dumada qaraluy, Ýshinshi Dumada qazaq qayratkerleri jýrgizgen parlamenttik kýresting toqyrauy turaly әngimelenedi.

Segizinshi, toghyzynshy,  onynshy dәpterlerdegi etudtargha el mýddesin kózdegen ziyalylardyng On altynshy jyl kóterilisine oray imperiyanyng biyik oryndaryndaghy, Tórtinshi Duma qabyrghasyndaghy kýresteri, patshanyng taqtan týsuine baylanysty tughan jana sayasy mýmkindikterdi  paydalanu maqsatyndaghy is-әreketter, jalpyqazaq qúryltaylary, últtyq qozghalystyng kvintessensiyasy sekildengen júldyzdy sәt – bayyrghy Qazaq Ordasynyng zamanauy órkeniyetke say janghyruy  ispetti Alash Ordasynyng dýniyege kelui arqau bolghan.

«Alashiya» riysәlәsinde Resey patshalyghynyng otaryna ainalghan týrk halyqtarynyng orys mýddesine   qyzmet etip jýrgen ozyq ókilderi óz el-júrttarynyng mún-múqtajyn oilap, músylman qozghalysyn damytugha eleuli ýles qosqany kórsetiledi. Ásirese  imperiyanyng orys emes halyqtaryn basqaru isine, Memlekettik dumagha otar halyqtardan ókilder saylaudyng zannamada qarastyryluyna belsene atsalysqan general Ghúbaydolla Jәngirhanúly Shynghyshan, týrk halyqtaryn aghartu salasyndaghy júmystargha airyqsha әser etken әigili jәdidshi Ysmayyl Gasprinskiy, Alash qozghalysynyng әr kezeninde tanylghan Álihan Bókeyhanov, Baqytjan Qarataev, Serәli Lapiyn, Jaqyp Aqbaev, Álimardan Topchibashev, Ábdirәshit Ibragimov, Shahmardan Qosshyghúlov, Sәlimgerey Jantóriyn, Qútlúmúhamed Tevkelev, Shahaydar Syrtlanov, Timofey Sedelinikov, Ahmet Birimjanov, Iliyas Boraganskiy, Mústafa Shoqaev,  Jahansha Dosmúhamedov, Ghayaz Ishakov, Halel Dosmúhamedov, Zәky Validov, Ahmed Salikov, Kólbay Toghysovtar  naqty is-әreket ýstinde beynelengen. Sonday-aq oqyrman riysәlә mәtininen Resey imperiyasynyng II Nikolay patsha, premier-ministr Petr Stolypiyn, Tórtinshi Duma tóraghasy Mihail Rodzyanko, Memlekettik duma mýshesi, «Enbekshilder» fraksiyasynyng tóraghasy Aleksandr Kerenskiy sekildi memleket jәne qogham qayratkerlerin de, Resey Respublikasyn tónkeris jasap qúlatqan, jer-jerde sovetter biyligin ornyqtyrugha kirisken bolishevizm kósemderi Vladimir Leniyn, Iosif Stalin beynelerin de  kezdestiredi. Jalpy «Alashiya» últtyq qozghalys barysynda kóringen kóptegen tarihy túlghalar haqynda oqyrmangha úmytylmas maghlúmattar beredi.

Qoryta aitqanda, «Alashiya» riysələsi alghashqy orys revolusiyasy kezindegi petisiya nauqanynan serpimdi týrde bastalghan qazaqtyng azattyq jolyndaghy jana túrpatty qozghalysyn beyneleytin dəuirnama bolyp somdaldy jәne solay tanylady degen ýmitimizdi ýzbeymiz. Elimizding zamanauy órkeniyet palitrasyna ózindik órnegimen qosyluyna aparar joldyng alghashqy baspaldaghyn beynelegen tarihy dastan qazirgi tandaghy bizding qyz-jigitterimizding patriottyq sezimin arttyryp, otanshyl, memleketshil azamat retinde qalyptasularyna da septeserine shýbәsiz senemiz.

Beybit Qoyshybaev

Abai.kz