Júma, 18 Shilde 2025
Abay múrasy 196 0 pikir 18 Shilde, 2025 saghat 12:44

«Sen esirke, tynysh úiqtat, baq sózime!»

Suret: vechastana.kz saytynan alyndy.

Songhy jyldary әleumettik jelilerden qazaqtyng oishyl aqyny, hakim Abaydyng shalghayynan alyp, shapanynyng etegine jarmasatyndardyng sózi jamyray estilip qalatyn boldy. «Bala-shaghanyn» sózi bylay túrsyn, azdy-kópti ghalymy ataq-dәrejesi bar bireuler de Abaygha qasaqana soqtyghudy әdet qyla bastaghanday. Olargha abaytanushy ghalymdar, әdebiyetshiler der kezinde jauap berip otyrsa da, Abaygha jauyghushylar әredik boy kórsetip túrady. Qazaqstan Jazushylar odaghy juyrda әlemjelide qatty talqylanyp, kópshilikting ashu-yzasyn tudyrghan mәselelerge baylanysty Ýndeu jasady.

Redaksiyadan:

Úly Abaydyng «Ólsem ornym qara jer syz bolmay ma...» dep bastalatyn jan azasyn aqtarghan tolghau jyry bar. Abaydyng búl tolghauy – rasynda aghayynmen arzu aitysqan, keler úrpaqqa múnyn shaghyp, til qatqan rekviyem jyr. Aqshatau bauyryndaghy Kóshbiyke jaylauynda bolghan bolystyq saylauda Abaygha qamshy tiyedi. Hakimge qamshy tiygeni turaly balasy Túraghúl zamanynda bylay dep ashyna jazghan eken: «Bizding qazaq sorly mansapqa talaspay jýre me? 1898 jyly saylau bolghanda, búrynghy Múqyr atanghan elding saylauyna mening әkem barghan. ...Múqyr bolysynyng ishindegi mening әkemning tileulesteri ...jalynyp, jalpayyp aparghan. Aqyly kózinde, eldigi de, jaulyghy da qas pen kózding arasynda túratúghyn qazaq, mening әkemdi kórgen son, әkemning dosy jaqqa qaray auysa bastasa kerek. Bastyghy Orazbay joldastarymen, «osynyng ózine qol tiygizip, bir tanba salmasaq, el eski әdetimen aua beredi» desip, ueznoydyng qasynda әngimelesip otyrghan Abaygha qoldaryndy tiygizip, janjal shygharyndar dep jibergen. ...Tayaq tiydi ne, tiymedi ne, әiteuir, «Abaydy úrdyq!» degen atyn kóterip múratyna jetti».

Abaygha qamshy siltegen, tayaq kótergen, әriyne, aitaqqa jýgirgen tobyr ghoy. Sol tobyrdyng ishinde elirip, jelókpe jastar da jýrgenge úqsaydy. Ókinishke qaray, Abaymen alysatyn әsire danghoy әumeserler býgingi jastar men jasamystardyng da arasynan kórinip qalyp jatyr. Shaghyn derekti filimder týsirip tanylghan bir jurnalist-bloger juyrda Aqylbay, Ábish, Maghyshtay aiboz úldardy dýniyege әkelgen Dilda anamyz ben Abay arasyndaghy erli-zayyptylargha tәn tabighy jaqyndyqty anayy sózben jariyalap, estigen elding betin qyzartty. Onysy – әlgi jurnalist-blogerding ózinshe hayp qughany bolsa kerek. Álgining izin ala taghy bir dýley: «Abay balasy Aqylbaymen әielge talasqan, Abay maghan avtoriytet emes», – dep shyqty. Shetelde túratyn bir ghalymsymaq, «Abay óleng jazbaghan, Abaygha oy da, aqyndyq ta qonbaghan» degendi aityp jer-әlemdi shulatyp jýr. Bir súmdyghy – osynyng bәri tútas el bolyp jәne YuNESKO dәrejesinde atalyp ótip jatatyn Abay Qúnanbayúlynyng aituly mereyjastarynyng qarsanynda әr-әrkimning auzynan aitylady da әriqaray byqsy jóneledi. Soghan qaraghanda búl – qazaqtyng Abayday asqar tauyn qúlatyp, ruhyn syndyrugha arnalghan astyrtyn әreketterding biri me dep qalasyn.

Bizding elimizde Memleket basshysynan bastap Parlament deputattarynyn, sudiyalardyn, qogham qayratkerlerinin, qarapayym azamattardyng qúqyghyn qorghap, ar-ojdanyn qorghaytyn zang normalary Konstitusiyamyzda, Qylymystyq kodekste, Baspasóz qyzmetinde arnayy kórsetilgen. Biraq búl zang normalary «ortamyzda jýrgen azamattyng arojdanyna qol súqpa, abayla, onyng kózi ketken song ne deseng de ózing bil» degendi ghana talap etpese kerek. Qazaqtyng ahlaghynda: «Ólgen adamnyng jamany joq...». Biz bәrimiz – el bolyp, júrt bolyp, zan, qúqyq mәselesin qadaghalaytyn organdar men qoghamdyq inistituttar bolyp, Abay men ózge de asyldarymyzdy auzy las aram niyettilerge qorlatpay, jas óskindi últtyq inabat pen әdepke shaqyruymyz qajet.

«Ólsem ornym qara jer syz bolmay ma...» atty rekviyem-jyrynda Abay keler úrpaqqa qaratyp ne dep edi? Eske alayyqshy.

Oy kirgeli tiymedi erik ózime,
Sandalmamen kýn keshken týspe izime.
Ózi ermey, erik bermey, júrt qor etti,
Sen esirke, tynysh úiqtat, baq sózime!

Jýreginning týbine tereng boyla, jas úrpaq! Hakim atandy orynsyz yrjaqpen tekke mazalama!

Qazaqstan Jazushylar odaghynyng hatshylyghy

17.07.2025 jyl

Abai.kz

0 pikir