Iran astanasyn auystyra ma?

Iran 12 kýndik soghystan keyin endi-endi esin jiyp kele jatyr. Alayda parsylar endi qúrghaqshylyqpen kýresude. Eldegi su qoymalary men ózenderding 80 payyzy qúrghap qaldy. Búl turaly Batystyq basylymdar jarysa jazyp jatyr.
Ótken aptada Iran Aughanstan, Týrkimenstanmen kelissóz ótkizip, su alu jaghyn talqylady. Tegerannyng aituynsha jaghday óte kýrdeli bolyp túr.
Su degenimiz energiya ghoy. Iranda ýlken 55 su qoymasy bar eken. Búl qoymalardyng manynda Irangha qajetti energiyanyng 15-20 payyzyn óndiretin gidrostansiyalar túr. Alayda su az bolghandyqtan energiyany óndiru de azaida. Sóitip su tapshylyghynan bólek, elektr energiyasy da jetispeude.
Ýkimet su tapshylyghy mәselesin sheshu joldaryn qarastyruda. Sonyng ishinde júmys uaqytyn qysqartu, uniyversiytet pen mektepterdi uaqytsha jabu jәne basqa sharalar qarastyrylyp jatyr.
Tegeran jәne ózge 50 qalada sudy shektep beru bastaldy. Irandyqtar Kaspiy jaghalauyna qaray ketude, óitkeni ol aimaqtarda әzirge su bar. El preziydenti Pezeshkian su tapshylyghyn moyyndady. Ol astanany auystyrudy da úsynyp otyr.
“Tegeranda su joq. Su endi astana halqyna jetpeydi”, - deydi ol. Pezeshkian astanany auystyrugha nemese astanagha halyqtyng kóship keluine tyiym salugha shaqyruda.
Iran qalalarynyng halqy jerasty sularyn ishedi. Alayda songhy jyldary jerasty su qory azanda. Onyng sebebi kóp. Qalagha halyq jappay aghylyp, urbanizasiya jýrip jatyr. Halyq jýiesiz negizde qúdyqtardy qazuda. Halyq sany ósude. Búl sudy mólsherden tys qoldanugha sebepker boluda.
Sonymen birge auyl sharuashylyghy da su tapshylyghyna әkelude. Eldegi ekonomikalyq jaghdaydyng qiyn boluyna baylanysty aryqtar men su arnalaryn janartugha qarjy az bólinedi. Auyl sharuashylyghy әli dәstýrli jýiemen suarylyp, sudyng teng jartysy topyraqqa sinip ketude.
Klimattyng ózgerui de sudyng tapshylyghyn kýsheytti. Mysaly Tayau Shyghystaghy eng ýlken kól Iranda ornalasqan. Ol Urmiya kóli. Qazir sol kól Araldyng taghdyryn bastan keshirude. Joyyludyng aldynda túr. Onyng tartyluyna bir jaghynan adamnyng әreketi sebepker boluda.
Ashat Qasenghaliy
Abai.kz