Júma, 29 Tamyz 2025
Asqangha - tosqan 544 0 pikir 28 Tamyz, 2025 saghat 15:51

Shetke ketken aqshany qaytarudy Patoh Shodiyevten bastau kerek!

Kollaj: Abai.kz.

Álem әdebiyetinde «adasqan úldyng oraluy» degen motiv bar. Sol motivti bizding sayasi-ekonomikadaghy «jylystaghan kapitaldy elge qaytaru» deytin manyzdy ispen baylanystyra aitugha әbden bolady.

PREZIYDENT PÁRMENI: ShETKE AGhYLGhAN AQShANY QAYTARU KEREK!

Tәuelsizdik jyldary essiz-kózsiz shetke aghylghan kapitaldy zansyz shygharu mәselesin Memleket basshysy 2022 jyldyng basynda, Parlament Mәjilisining keneytilgen otyrysynda jasaghan «Qayghyly qantardyng sabaqtary: qoghamnyng birligi – tәuelsizdikting kepili» atty bayandamasynda kóterdi.

Suret: kz.kursiv.media saytynan alyndy.

Al «Ádiletti memleket. Birtútas últ. Berekeli qogham» atty Joldauynda kapitaldy qaytaru ýshin arnayy zang әzirleudi tapsyrdy. Bas prokuratura qúrylymynda zansyz shygharylghan aktivterdi qaytaru ýshin jeke bólimshe qúru turaly núsqau berildi.

Osy mindetterdi oryndau maqsatynda Parlament deputattarynyng bastamasymen, 2023 jylghy shildede «Zansyz satyp alynghan aktivterdi memleketke qaytaru turaly» Zang qabyldandy. Al  2023 jylghy 5 qazanda Bas prokuratura qúramynda «Aktivterdi qaytaru jónindegi komiytet» deytin arnayy vedomstvo qúryldy.

BODAU BERGEN BORANBAEV ÓZGELERGE ÝLGI BOLA MA?

Sodan bastap búryn «jalghandy jalpaghynan basqandargha» tyqyr tayana bastady. Mysaly, 2023 jylghy nauryzda eks-preziydentting eks-qúdasy, oligarh Qayrat Boranbaev sot sheshimimen kinәli dep tanylyp, mýlki tәrkilendi, birqatar lauazymdargha taghayyndaluyna ómir boyy tyiym salynyp, 8 jylgha bas bostandyghynan aiyryldy.

Suret: kaztag.kz saytynan alyndy.

Keyin Boranbaev memleketke bodau tóledi. Úzyn-yrghasy 90 mlrd tengening aktivterin qaytardy. Olardyng ishinde múnay ken oryndary, gaz taratu kompaniyasy, sauda keshenderi, qonaq ýiler, fitnes-ortalyqtar jәne basqa da nysandar bar.

Ayta ketu kerek, Qayrat Boranbaev týrmede otyrsa da, «Qayrat» kluby onyng iyeliginde qalatyny habarlandy. Al kýni keshe ghana Almatynyng «Qayrat» futbol komandasy Europa Chempiondar ligasynyng negizgi kezenine ótti.

Ayybyn moyyndap, bodauyn ótegen Qayrat Boranbaev qazir Qazaqstanda. Kәsibin dóngeletip, qaltasyn eselep qana qoyghan joq. El sportyn damytugha kapital salyp, Qazaqstan mýddesine qyzmet etude. Al onyng osy sheshimining nәtiyjesin kýni keshe ghana almatylyq «Qayrat» kórsetti.

Endeshe Qayrat Boranbaev Qazaqstandy mayshelpek kóretin ózge de dәu-dókeylerge ýlgi bola ma? Búl basy ashyq saual...

Suret: orda.kz skriyni.

AR-OJDANYNYNG QÚNYN 1 MLN TENGEGE BAGhALAGhAN ShODIYEV....

Endi suymyzdy iship, qúdyghymyzgha týkirip jýrgen, eski biylik túsynda ebin tauyp, esep jasap, Qazaqstannyng qazba-baylyghy esebinen qong jiyp, býginde Astananyng adresin úmyta bastaghan Patoh Shodiyev deytin dәu turaly osyghan deyin egjey-tegjeyli jazdyq. Sol Shodiyev ózi qúrushysy bolghan kompaniyany sottan-sotqa sýirep, әlekke salyp jatqanyn da qazaqstandyq BAQ tәptishtep jazdy.

Juyrda Patoh Shodiyev ERG-ding qazirgi basshylyghyn sotqa berip, sottyng jabyq formatta ótuin talap etken edi. Sonymen qatar, Shodiyev moralidyq shyghyn retinde 1 mln tenge talap etkeni de aityldy.

Shodiyevting talabymen, sol sottyng alghashqy otyrysy juyrda ghana ótti. Jabyq formatta. Onda ne aityldy, ne qoyyldy, keyinirek ashyp jaza jatarmyz, múnda nazar audarar basty mәsele – Shodiyevting ERG-dan 1 mln tenge talap etui.

Qazaqstanda jýrip bayyghan, býginde әlem auqattylarynyng reytinginde shirenip otyrghan, dәuleti milliardtaghan dollarmen esepteletin Patoh Shodiyevting bolmashy 1 mln tengeni óz ar-ojdanynyng aqysy retinde baghalauy – Shodiyevting bolmysynyng qanday ekenin anghartsa kerek...

(Derekkózi: https://orda.kz/oligarh-shodiev-potreboval-ot-sobstvennoj-kompanii-million-tenge-za-moralnyj-vred-405750/ )

PATOH ShODIYEV KIM?

Jalpy, Patoh Shodiyev kim? 1997 jyly Beligiya azamattyghyn alghan Patoh Shodiyev – Qazaqstandaghy eng iri «ENRC» tau-ken óndiru kompaniyasynyng teng iyesi jәne negizin qalaushy bolghan. Sonymen qatar, ol Beligiyanyng eng bay azamattarynyng biri ($3,7 mlrd-tan astam), filantrop, Dýniyejýzilik demokratiya qorynyng preziydenti jәne sayasy ghylymdar doktory.

Shodiyevting Reseyding búrynghy preziydenti Dmitriy Medvedevpen dostyq qarym-qatynasy bar ekeni de aitylady.

BAQ ony post-kenestik kenistiktegi alyp biznesting «súr kardinaly» dep ataydy. Shodiyev Fransiya, Resey jәne Qazaqstan siyaqty ýsh elding biyligine de esikti erkin ashyp kire alatyn adam retinde tanyldy. Múnday bedel – siyrek kezdesetin jaghday.

Suret: lemonde.fr skriyni.

ShODIYEVTI TÝRMEDEN QÚTQARGhAN KIM?

Qazaq mafiyasynyng búrynghy basshysy Patoh Shodiyevting mesenat retinde tanyluy turaly fransuz basylymdary – «Le Monde» jәne «Libération» óz oqyrmandaryna aqparat berip, ýlken qoghamdyq rezonans tudyrdy. Olardyng habarlauynsha, 2009 jyly Fransiya men Qazaqstan preziydentteri Ózbekstanda tughan Shodiyevti týrmeden qútqarghan. Boljam boyynsha, Nikolya Sarkozy búl ýshin Astanagha kelgen, nәtiyjesinde Beligiya zannamasyna ózgerister engizilip, Shodiyevting bostandyqta qaluyna mýmkindik tudy.

(Derekkózi: https://www.lemonde.fr/societe/article/2014/10/07/vente-d-helicopteres-au-kazakhstan-une-enquete-vise-l-entourage-de-nicolas-sarkozy_4501698_3224.html)

Shodiyevting alghashqy júmysy – qarapayym korrektor retinde «Syrdariinskaya pravda» gazetinde bastalghan. Keyin Reseydegi MGIMO-ny bitirip, Japoniyadaghy KSRO sauda ókildigine jiberildi. KSRO ydyraghannan keyin, Qazaqstangha oralyp, Aleksandr Mashkevich pen Alidjan Ibragimovpen birge «ENRC» kompaniyasyn qúrdy. 90-shy jyldardyng ortasynda ol «Tractebel» kompaniyasymen birlesip, memleketten aktivterdi óte tómen baghamen alu ýshin yqpal etti.

1994–1995 jyldary Qazaqstannyng Energetika jәne kómir ministrligi beligiyalyqtarmen birqatar birlesken kәsiporyndar qúrugha kelisim jasady. «Tractebel» «Almatyenergo» kompaniyasyn nebәri $5 mln-gha satyp aldy. 1997 jyly beligiyalyq kompaniya Qazaqstannyng magistralidyq gaz qúbyrlaryn konsessiyagha aldy. Sol jyly Shodiyev beligiyalyq azamat boldy jәne aqshany jylystatu isine qatysty. Sonymen qatar, «Tractebel» sottalushylargha para bergenin habarlady.

(Derekkózi: https://lenta.ru/articles/2015/06/25/patoh/)

Tergeu 10 jyldan astam uaqytqa sozylyp, jana faktiler anyqtaldy. Mysaly, 2000 jyldardyng basynda Beligiyada sudiya qylmystyq shyghu tegi bar aqshagha jyljymaytyn mýlik satyp alynghanyn anyqtady. Tergeu Kuka araldaryndaghy «International Financial Bank Limited» ofshorlyq bankin de tapty. Keyin Beligiya zandary ózgerip, qylmystyq qudalau aqshalay ótemaqymen almastyryldy. Shodiyev sotpen kelisim jasap, 23 mln euro tólep, isti jaba aldy.

Fransuz basylymdarynyng boljamynsha, 2009 jyly 6 qazanda Fransiyanyng eks-preziydenti Sarkoziyding Qazaqstangha sapary kezinde Nazarbaev fransuz preziydentinen Beligiyadaghy qazaq kәsipkerlerinin, әsirese Shodiyevting mýddesin qorghaudy ótingen. Sol kezde Shodiyev iri europalyq biznes ókilderimen kezdesip, Qazaqstan men Fransiya arasyndaghy kelisimderdi talqylady.

«Le Monde» núsqasy boyynsha, Sarkozy qyzmeti ýshin Qazaqstan 2010 jyly Astanada «Eurocopter» (qazirgi Airbus Helicopters) tikúshaqtaryn qúrastyru jәne 2 mlrd euro somasyna basqa ónim satyp alu kelisimin jasasty. Múnyng qomaqty somasyna qaramastan, qazaq-beligiyalyq oligarhtyng yqpaly qanday dәrejede bolghany әli de júmbaq kýiinde qalyp otyr.

Qazirgi uaqytta Shodiyev Qazaqstangha da, tughan Ózbekstangha da kire almaytyny belgili. Eki jyl búryn «ENRC» London qor birjasynda (LSE) satylatyn ashyq kompaniyanyng imidjinen aiyryldy. Delisting kezinde eseptilikte zang búzushylyqtar anyqtalghan, búl Úlybritaniyanyng memlekettik organdarynda dýr silkindirdi.

(Derekkózi: https://committees.parliament.uk/writtenevidence/45731/pdf/)

Sonday-aq, «Global Witness» úiymy aghylshyn parlamentine esep berip, Qazaqstandyq kompaniyanyng Afrika elderindegi kóshbasshylargha para bergenin habarlady. Búl bayandamalarda qazaqtar ofshorlar arqyly preziydent Djozef Kabilanyng senimdi ókiline resurstargha qol jetkizu ýshin milliondaghan dollar tólegeni aityldy.

Shodiyevting oqighasy әlemdik kәsipkerlik tarihynda Bernard Medofftyng jaghdayyn eske salady. Medoff ta óz bedelin joghaltqan, aqyr sonynda qarjylyq piramida arqyly әlem aldynda qara betke shyqqan edi.

ShODIYEV ShETELGE ShYGhARGhAN QARJY QAZAQSTANNYNG EKONOMIKASYNA QYZMET ETETIN UAQYT KELDI!

Týiin: Ángimemizding әlqissasyn shetelge zansyz shygharylghan kapitaldy elge qaytaru isinen bastadyq. Ýkimetting esebinshe, qazirgi kýnge deyin 1,5 trln tengege juyq aktiv qaytarylyp, el budjetine júmsaluda.

Bizshe bolsa, «Ádiletti Qazaqstan» deviyzimen qolgha alynghan shetke ketken kapitaldy qaytaru isin әidik oligarh Patoh Shodiyevten bastau әdiletti bolar edi. Fransuz jәne aghylshyn basylymdary jazghan Shodiyevting kýmәndi jýristeri onyng aktivterining de tekseristi qajet etetinin anyq bildiredi...

Shodiyevting osy ondy-soldy shashyp jýrgen qarajaty qaydan keldi? Áriyne, qazaq jerinen! «Eski Qazaqstannyn» erketotay Shodiyevi kezinde esh kedergisiz shetelge shygharyp alghan qarjy býgingi Qazaqstannyng ekonomikasyna qyzmet etetin uaqyt keldi. Múndayda qazekem «berse qolynan, bermese jolynan» deydi. Búl- óz erkimen qaytarmasa, mәjbýrlep qaytaru degen sóz!

Abai.kz

0 pikir