Resey ekonomikasy ósimin toqtatyp, defisitke qadam basty. Búl turaly reseylik ekonomister aituda. Búl turaly Mezgil.kz aqparattyq portaly jazdy. 

Qazirgi uaqytta federaldyq budjetting tapshylyghy 2024 jyldyng osy kezenimen salystyrghanda 4,5 ese kóp. Defisit 4,9 trln rublige jetken. Tipti 2020 jylghy pandemiyanyng ózinde defisit kólemi 4,1 trln rubli bolghan edi. Jyl әli ayaqtalghan joq jәne defisit kólemi artuy yqtimal.

Reseyding qarjy ministrligi budjettegi paydanyng azdyghyn, shyghynnyng kóptigin múnay jәne gaz salasynan týsetin qarjynyng az boluymen týsindirude. 2023 jyly Resey biyligi ýlken sanksiyalyq qysymgha úshyraghanyna qaramastan, defisitti apattyq dengeyge jetkizbedi. Alayda dәl sol ssenariydi qaytalau mýmkindigi joq deydi mamandar. Óitkeni, jyl sayyn budjet ýshin sәtti ay sanalatyn mamyr men mausymnyng ózi Resey ýshin sәtsiz bolyp, budjet shyghyny artqan. Sonymen birge, sanksiyalyq qysym kýsheyip, Reseyding kólenkeli flotyna anshylyq bastaldy. Reseyding múnayyn satyp alushy Ýndistangha qysym artuda.

Dәl osynday budjettik tapshylyq Reseyde songhy ret osydan 16 jyl búryn boldy. Resey biyligi federaldy budjetti qarjylandyru ýshin ishki kreditorlardan nesie alugha jәne týrli jinaq qorlaryna qol salugha mәjbýr boluda. Qazirgi sәtte Reseyding «Últtyq әl-auqat» qorynda 4 trln rublige juyq alugha bolatyn qarjy jatyr. Alayda búl qarjy 4 aigha ghana jetedi. Ortalyq bankten 5,1 trln rubli alugha bolady. Osylaysha, Resey 2026 jyldyng tamyzyna deyin federaldy budjetti qarjylandyra alady. Eger jaghday ózgermese, 2026 jyldyng tamyzynan keyin Resey biyligi ay sayyn 1 trln rubli qarjyny jinaq qorlarynan nemese ishki kreditorlardan alugha mәjbýr bolmaq.

Resey biyligi soghysqa qarjyny tym kóp bólude. Jalpy budjetting 40 payyzdan astam bóligi qorghanys jәne qauipsizdik salasyna júmsaluda. Búl jana rekord sanalady jәne Reseyding әleumettik salasyna bólinetin qarjyny azaytuda.

Reseyding jeke kompaniyalary men memlekettik úiymdary erikti әskery jasaqtardy qarjylandyrugha mәjbýr. Mysaly «Gazprom» qazirgi tanda «Potok», «Plamya», «Fakel» erikti jasaqtaryn qarjylandyryp otyr. Al «Transnefti» bolsa BARS-20 erikti jasaghyna óz qyzmetkerlerin jiberip, olardy qajetti qaru-jaraqpen qamtamasyz etude. Ózge jasaqtardy «Rusgidro», «Rosatom», Sberbank, VTB jәne basqa qarjylyq úiymdar qarjylandyruda.

Búl jasaqtardyng barlyghyn qosa alghanda, kemi 5-7 myng adam bar. Búl ýlken kórsetkish emes jәne atalghan kompaniyalar olardy qamtamasyz etu ýshin jylyna 100 mlrd rubli qarjy júmsauda. Degenmen kompaniya ókilderi qarjyny soghysqa emes, basqa salagha júmsaudy qúp kóretinin aituda.

Budjet tapshylyghynyng taghy bir sebebi, salyq týsimining tym azayyp ketui bolyp otyr.  Sәikesinshe, Resey biyligi shyghyndardy azaytugha kóshpek. Alayda әskery jәne qauipsizdik salasyna bólinetin qarajat azaymaydy. Kremli әleumettik salagha 6,5 trln rubli bóldi, al soghysqa deyin ol kórsetkish orta eseppen 9 trln rubli edi. Abattandyru, qúrylys, densaulyq saqtau, bilim salasy, qorshaghan ortany qorghau, ekologiya salalaryna bólinetin qarjy kólemi de azayyp keledi. Sarapshylar budjettik tapshylyqqa qaramastan Putinning soghysty jalghastyrugha niyetti ekenin aituda.

Abai.kz