Qytay Ortalyq Aziyadaghy ekonomikalyq jәne sayasy yqpalyn qarqyndy týrde keneytip, aimaq elderine investisiya men jobalar úsynyp otyr. Nebәri 10 jyl búryn Resey jetekshi derjava bolghan Ortalyq Aziyadaghy kýshter araqatynasy tez ózgerude.

Qytay birneshe milliard dollarlyq kelisim-sharttargha qol qoyyp, strategiyalyq manyzdy salalarda pozisiyasyn nyghaytyp, Mәskeuding aimaqtyq kóshbasshy rólin óz qolyna aluda. Búl turaly «Azattyq» radiosy habarlaydy.

Qytaylyq kompaniyalar Qazaqstan, Ózbekstan jәne aimaqtyng basqa da elderimen infraqúrylym, energetika jәne joghary tehnologiyalar salasynda ondaghan kelisimderge qol qoydy. Sonymen qatar, qytaylyq firmalardyng jergilikti naryqtardaghy júmysyn jenildetu ýshin jaghday jasaldy. Úlybritaniyadaghy Kent uniyversiytetining sarapshysy Frenk Marakkione: «Qytay qazir búl aimaqqa tolyghymen integrasiyalanghan», - dep atap ótti.

Pekinning yqpaly әsirese Qazaqstan men Ózbekstanda bayqalady. Astana Qytaymen qúny 15 milliard dollar bolatyn 70-ten astam jana kelisimge qol qoydy. Olardyng qatarynda múnay, gaz jәne múnay-himiya jobalary, kólik dәlizderin damytu, logistika, sifrlyq tehnologiyalar bar.

Ózbekstan basshysy Shavkat Mirziyeev Qytaydan qúrylys, atom energetikasy, avtomobili ónerkәsibi jәne bilim beru salalarynda da birqatar kelisimdermen oraldy. Ol eldi Qyrghyzstan arqyly Qytaymen baylanystyratyn iri temir jol jobasyna qoldau kórsetti.

Ekonomikalyq statistika Ózbekstandaghy Qytay kompaniyalarynyng sany Resey kompaniyalarynan asyp ketkenin rastaydy. Ótken jyldyng ózinde olardyng sany mynnan astamgha artqan.

Shiykizat eksportyna tәueldiligin azaytugha úmtylghan Qazaqstan Qytay investisiyasyn, onyng ishinde janartylatyn energiya kózderi, elektromobili óndirisi jәne metallurgiya jobalaryn belsendi týrde qabyldauda.

Negizgi kelisimderding biri Aqtóbe oblysynda qúny 1 milliard dollar bolatyn gaz-himiya keshenining qúrylysy boldy. Qúny 500 million dollardy qúraytyn taghy bir kelisimshart etan men propandy tasymaldau ýshin qúbyrlar saludy qarastyrady.

Sonymen qatar, atom energetikasyndaghy keneytilgen yntymaqtastyq talqylanuda. Qyrkýiek aiynda Mirziyyoev Qytay últtyq yadrolyq korporasiyasynyng basshysy Sheni Yanfenmen kezdesti.

Shilde aiynda Qytay Qazaqstanda ýshinshi atom elektr stansiyasyn salugha kelisim-shart aldy. Jergilikti sarapshylar aimaq memleketteri kópvektorly sayasatty saqtay otyryp, Qytay, Europa jәne AQSh arasynda tepe-tendikti saqtaugha tyrysyp jatqanyn aitady.

Europalyq Odaq Ortalyq Aziyadaghy eng iri investor bolyp qala beredi, biraq Qytay qazirding ózinde negizgi sauda seriktesi bolyp tabylady. 2024 jyly ózara sauda rekordtyq 94,8 milliard dollargha jetti.

Qytay Ortalyq Aziyadaghy pozisiyasyn senimdi týrde nyghaytyp, aimaq elderine jana mýmkindikter ashuda. Kremlige kenestik kezennen múra bolyp qalghan yqpal orbitasy is jýzinde joyyldy. Búl Resey preziydenti Putinning úzaq uaqyt biyligining nәtiyjesi.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz