Resey preziydenti әkimshiligindegi songhy kadrlyq auys-týiister Mәskeuding aimaqtyq geosayasy oiyn erejesin qayta qúryp jatqanyn aiqyn kórsetedi. Búl turaly ertenmedia.kz sayty jazdy. 

Ukrainamen soghysty qoldamaghan Dmitriy Kozak óz erkimen qyzmetinen ketkennen keyin, ishki-syrtqy sayasatqa «diyrejerlik» etudi Sergey Kiriyenko tolyqtay óz qolyna alghanday… Ol Kremliding «júmsaq kýsh» paydalanyp, TMD kenistigindegi elektoraldyq prosesterge yqpal etudi kózdep otyr.

Kiriyenkonyng sayasy biografiyasy daghdarysty basqaru men qúrylymdyq lobbiylerdi ýilestiruding hrestomatiyalyq ýlgisi desek bolady. 1998 jylghy qysqa merzimdi premierlikten keyin ol «Rosatomda» korporativtik basqaru mәdeniyetin ornyqtyryp, keyin Preziydent әkimshiligining birinshi orynbasary retinde Reseyding ishki sayasatyn «jobalyq ofiys» logikasyna kóshirgenin bilemiz.

Songhy jyldary ol okkupasiyalanghan aumaqtardy «institusionalizasiyalau» jobalaryna kurator bolyp, «saylau ótkizu», «әkimshilik integrasiya», «aqparattyq fondy» qalyptastyruda kóp «enbek» sinirdi. Endi dәl osy is-tәjiriybeni TMD-gha mýshe elder aumaghynda proeksiyalamaqshy.

Býginde Kremli ýshin «syrtqy ishki sayasat» úghymy qalypty nәrsege ainalghan. Aldaghy uaqytta kórshi elderding tәuelsiz ishki prosesteri Mәskeudegi sayasy tehnologiyalardyng nysanasyna ainaluy bek mýmkin.

Songhy aptalardaghy signaldardan múny anyq angharugha bolady. Resey SIM ókilderining Moldovadaghy saylaudy baghalaugha asyghyp, ishki sayasy tandaulardy syrttan «kalibrleuge» tyrysuy aqparattyq-psihologiyalyq operasiyanyng klassikalyq shtrihy ekeni anyq.

Sol siyaqty BÚÚ Bas Assambleyasy alanynda Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng Ukraina liyderi Vladimir Zelenskiymen erkin aghylshyn tilinde tildesui kórshi elding «patriottyq» ortasynda shamadan tys dýrligis tudyrghanyn bayqadyq. Osylaysha olar qalypty diplomatiyalyq etiyketti «satqyndyq» etip kórsetip, ózderining narrativterin tyqpalauda.

Kiriyenkonyng komandasy osynday delegitimasiya tehnikasyn jýieli qoldanudyng sheberi ekenin bilemiz. Olar kerek jerde trolli-fermalar men sarapshylar pulyn iske qosyp, kez kelgen jaghdaydy sayasilandyrugha әues.

Orys tilindegi ashyq zertteulerde («Sentr Dosie» jәne ózge de tergeushi toptardyng materialdarynda) Reseyding әskeriy-barlau resurstary men sayasy tehnologtar jelisining Ortalyq Aziyada yqpal kanaldaryn keneytuge talpynghany búrynnan aitylyp keledi.

Olar týrli mediajobalar, qoghamdyq pikirding kóshbasshylaryn ózine tartyp jәne granttyq trekter arqyly Kremliding soyylyn soghatyn toptar qúrudy kózdeydi. Múndayda latentti yqpalgha ie toptar elektoraldy nauqan kezinde syrtqy sayasy dau-damayda pәrmendi rychagqa ainaluy әbden mýmkin.

Kiriyenko Kremliding sayasi-injenerlik mektebin birneshe qabatpen júmys isteuge mashyqtandyrghan.

Birinshi – diskurstyq qabat. Olar әleumettik jeli, telegram-eko-jýiesi arqyly narrativ qalyptastyru. Maqsat – kópvektorly syrtqy sayasatty «ekijýzdilik» retinde kórsetu, últtyq reformalardy «syrtqy qysymnyng ónimi» dep búrmalau, qorqynysh pen sharshau emosiyasyna sýienip, óz oilaryn jýzege asyrugha tyrysady.

Ekinshi – institusionaldyq qabat. Múnda diaspora, mәdeny ortalyqtar, gumanitarlyq jobalar men bilim baghdarlamalary arqyly «júmsaq yqpaldyn» túraqty infraqúrylymyn ornyqtyrugha kýsh salady.

Al ýshinshi taktikalyq qabatta elektoraldyq siklder kezinde «beytarap sarapshylar» tilinde sóileytin tehnikalyq shtabtar, saylau aldyndaghy әleumettik-ekonomikalyq taqyryptardy radikaldandyru, «sybaylas jemqorlyqpen kýres», «әleumettik әdilet» úranyn jamylghan, biraq syrtqy tapsyrysty oryndaytyn situativtik aliyanstar qúrudy kózdeydi.

Qysym arhiytekturasy dep atalatyn tórtinshi qabat arqyly energetikalyq tәueldilikti, logistikalyq tyghyndar men enbek kóshi-qondy jәne sanksiyalyq ainalyp ótu arnalaryn geosayasy saudagha salatynyn jaqsy bilemiz.

Osy rette Qazaqstan kontekstinde múnday ssenariylerding yqtimal belgileri qanday degen súraq tuyndaydy? Bizdinshe, múnday jaghdayda olar til sayasaty, tariyh, qauipsizdik siyaqty sezimtal taqyryptarmen oinauy mýmkin. Búdan basqa azamattyq sektordy fragmentasiyalap, shynayy jergilikti bastamalardy syrtqy yqpaldyng kýshi retinde kórsetip, qoghamnyng ózine degen senimin shayqaugha kýsh salatyny belgili.

Kiriyenko mektebining basty artyqshylyqtarynyng biri taktikalyq beyimdelgishtiginde jatyr. Biraq dәl osy qasiyet onyng әlsiz jaghy da boluy mýmkin. Óitkeni orta merzimde nәtiyje bermegen jobalardy tez «jauyp», jana narrativke auysady.

Demek, bizge úzaq sikldi, institusionaldyq jauap qana ornyqty qalqan bola alady. Sonymen qatar emosiyagha ermey, qúqyq ýstemdigin, ekonomikalyq әrtaraptandyrudy jәne aqparattyq ashyqtyqty kýn tәrtibining ózegine ainaldyrudyng manyzy zor. Sol kezde syrttan kelgen injeneriya ishki legitimdik pen senim kapitalynyng qabyrghasyna soghylyp, beti qaytady.

Núrlan Júmahan

Abai.kz