«Týtinsiz bolashaqqa» qadam

Astanada «Filip Morriys» kompaniyasynyng úiymdastyruymen halyqaralyq TECHNOVATION forumy ótti. Basqosuda temeki sheguden tuyndaytyn ziyandy azaytu joldary jәne týtinsiz innovasiyalyq ónimderding qogham densaulyghyn qalyptastyrudaghy róli talqylandy. Sharagha Qazaqstanmen qatar Resey, Ázerbayjan, Armeniya, Qyrghyzstan, Tәjikstan jәne Ózbekstannan kelgen qonaqtar qatysty.

Filip Morris Qazaqstan
Forumnyng basty maqsaty – medisina salasynyng mamandary, ghalymdar jәne industriya ókilderi arasynda kәsiby pikir almasugha mýmkindik beru, sonday-aq eresek temeki shegushilerge dәstýrli sigaretten balamaly ónimderge kóshu joldaryn qarastyru.
Temekiden tehnologiyagha
«Filip Morriys» 2014 jyldan beri týtinsiz bolashaq iydeyasyn nasihattap keledi. Sol jyly alghash ret Italiyanyng Milan jәne Japoniyanyng Nagoya qalalarynda shylymqorlargha arnalghan innovasiyalyq ónimderin tanystyrghan bolatyn. Búl kompaniyanyng damuyndaghy betbúrys kezeni boldy.
Býginde búl bastama 97 eldi qamtyp otyr, onyng ishinde TMD-nyng 10 naryghy bar. Ónirde tórt óndiristik alang júmys isteydi: Qazaqstan, Resey, Ózbekstan jәne Pәkistanda. Sonymen birge Armeniyada ghylymy ortalyghy ashylghan.

Filip Morris Qazaqstan
PMI kompaniyasynyng kommunikasiyalar jәne seriktestik jónindegi viyse-preziydenti Tommazo Dy Djovanniyding aituynsha, tek TMD elderinde ghana shamamen bes million adam dәstýrli temekiden týtinsiz ónimderge auysqan.
– Ónirde 70 milliongha juyq shylymqor bar. Sonyng beseui milliongha juyghy ziyany azdau balamany tandady. Biraq alda әli ýlken júmys túr. Jana ónim úsynumen shektelmey, ghylym men bilimge investisiya qúya otyryp, innovasiyagha jaghday jasau manyzdy, – dedi ol.
Dәrigerler dausy
Forum ayasynda «Temeki ziyanyn azaytu: medisina qauymdastyghynyng kózqarasy» atty pikirtalas alany úiymdastyryldy. Onda dәrigerler men zertteushiler qazirgi tehnologiyalardyng temeki shegetin adamdar ýshin densaulyqqa keltirer ziyandy azaytudaghy mýmkindikterin talqylady.
Mamandar qoghamda taraghan jalghan aqparat pen mifterding kóptigin aityp, ghylymy derekterdi ashyq jetkizuding qajettiligin atap ótti.
Medisina ókilderining pikirinshe, týtinsiz tehnologiyalar qoghamdyq densaulyq saqtau isinde manyzdy qúralgha ainala alady. Ol ýshin dәrigerler, ghalymdar, memlekettik qúrylymdar men biznes arasyndaghy yntymaqtastyq pen halyqqa týsindiru júmystary qatar jýrgizilui qajet.
Nikotin turaly qate týsinikter
Forumda talqylanghan negizgi taqyryptardyng biri – nikotin jayly mifter boldy. «Filip Morriys» zertteuine sәikes, qazaqstandyqtardyng 38%-y temeki týtinindegi eng ziyandy zat – nikotin dep qate oilaydy.
– Nikotin qaterli isik tudyrmaydy jәne temekige baylanysty aurulardyng basty sebebi emes. Negizgi qauip – temekini jaqqanda payda bolatyn janu ónimderi, – dedi PMI-ding Ontýstik-Shyghys Aziya, TMD jәne Tayau Shyghys elderindegi ghylymy yntymaqtastyq diyrektory Tomoko Iida. – Sol sebepti týtinsiz tehnologiyalardyng densaulyqqa ziyandy azaytugha әleueti joghary.

Filip Morris Qzaqstan
Ol sonday-aq birqatar elderdin, sonyng ishinde Úlybritaniyanyn, nikotinning salystyrmaly týrde tómen qauip dengeyin resmy týrde moyyndaghanyn eske saldy. Degenmen, aimaqta jana tehnologiyagha degen senimsizdik әli de basym, sondyqtan ashyq dialog pen bilim beru bastamalary qajet.
Qazaqstan – kóshbasshy el
2024 jyly Qazaqstan TMD men Ortalyq Aziyadaghy keybir memleketter arasynda shylymqorlar sanyn azaytu boyynsha eng joghary kórsetkishke qol jetkizdi. Elde temeki sheguding taralu dengeyi 5,5%-gha tómendedi. Búl kórsetkish Resey (-3,2%) men Armeniyadan (-3,1%) da joghary boldy.
Múnday nәtiyjege memlekettik baghdarlamalar, ýkimettik emes úiymdardyng bastamalary jәne týtinsiz ónimder naryghynyng damuy yqpal etti.
Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy 2015 jyly temeki sheguding saldarymen kýrestegi negizgi baghyttardy belgilegen edi: eng ziyandy nikotin ónimderin azaytu, qauipi tómen balama jýielerdi damytugha qoldau kórsetu jәne múnday ónimderdi túraqty týrde baqylau. Forum osy qaghidattardy ónirlik dengeyde iske asyru joldaryn talqylaugha mýmkindik berdi.

Filip Morris Qazaqstan
Zansyz naryq mәselesi
Jiynda zansyz ónim ainalymy da sóz boldy. PMI-ding TMD elderindegi korporativtik ister jónindegi diyrektory Aleksey Kimning aituynsha, Qazaqstan budjeti kontrabanda men jalghan tauarlardan jyl sayyn shamamen 32 mlrd tenge joghaltady.
Búl tek qarjylyq shyghyn ghana emes, sonymen qatar sapasyz әri baqylausyz ónimderding halyq densaulyghyna tóndirer qaupi zor.
Technovation – jana bastama
Astanada ótken alghashqy Technovation forumy Qazaqstan men kórshiles elder ýshin manyzdy alangha ainaldy. Sarapshylar, memlekettik qúrylymdar jәne industriya ókilderi birigip, temeki ziyanyn azaytugha baghyttalghan ortaq qadamdardy talqylady.
Qatysushylardyng pikirinshe, tek ashyqtyq pen ghylymgha sýiengen tәsil ghana qoghamdaghy jaghymsyz ýrdisterdi enseruge mýmkindik beredi. Sol arqyly adamdardyng densaulyghy basty qúndylyq sanalatyn «týtinsiz bolashaqqa» qadam jasaugha bolady.
Abai.kz