Dýisenbi, 10 Qarasha 2025
Anyq-qanyghy 133 0 pikir 10 Qarasha, 2025 saghat 14:20

Avraam kelisimderi degenimiz ne?

Suret: stmegi.com saytynan alyndy.

2020 jyly AQSh-tyng deldaldyghymen qol qoyylghan Avraam kelisimderi Izraili men arab elderi arasyndaghy ózara әriptestikting jana modelin úsyndy.

Avraam kelisimderi – Izraili men birneshe arab elderi arasyndaghy diplomatiyalyq qarym-qatynastardy qalypqa keltiruge baghyttalghan birqatar kelisimder. Búl atau iudaizm, islam jәne hristian dinderi ortaq ruhany atasy dep sanaytyn Injil payghambary Avraamgha (Ibrahiym) qatysty.

Bastama 2020 jyldyng tamyz aiynda jariyalandy, al 15 qyrkýiekte Aq ýide resmy qol qoy rәsimi ótti. Oghan AQSh preziydenti Donalid Tramptyng deldaldyghymen Birikken Arab Ámirlikterinin, Bahreynning jәne Izrailiding syrtqy ister ministrleri men kóshbasshylary qatysty.

Búl kelisimder Egiypetpen (1979) jәne Iordaniyamen (1994) jasalghan beybitshilik kelisimderinen keyin Izrailiding arab elderimen qarym-qatynasyn resmy týrde qalypqa keltiru jolyndaghy alghashqy qadam boldy.

Keyinirek Marokko búl bastamagha 2020 jyldyng jeltoqsanynda, al Sudan 2021 jyldyng basynda qosyldy. Degenmen, Sudan býgingi kýnge deyin kelisimdi ratifikasiyalau prosesin әli ayaqtaghan joq.

Kelisimder Izraili men arab elderi arasyndaghy úzaq uaqyt boyy jasyryn yntymaqtastyqty resmy týrde bekitudi maqsat etken. 2010 jyldary aimaqtyq memleketter Irannyng jәne onyng yadrolyq baghdarlamasynyng artuyna qatysty ortaq alandaushylyqtardyng ayasynda birtindep jaqynday týsti.

Aymaqtaghy qauip kýsheygen sayyn barlau agenttikteri men eki jaqtyng joghary lauazymdy sheneunikteri arasynda baylanystar bastaldy, al 2018 jylgha qaray Izraili sheneunikterining Parsy shyghanaghy elderine saparlary ýirenshikti jaghdaygha ainaldy.

Búl prosess 2020 jyly sharyqtau shegine jetti, sol kezde Izraili men BAÁ Tramptyng beybitshilik josparynda kózdelgendey, Batys jaghalauynyng bir bóligin anneksiyalau josparlaryn toqtata túru ýshin qarym-qatynastardy qalypqa keltiruge kelisti.

Beybit kelisimge baghyttalghan búl qadam Marokko ýshin Amerika Qúrama Shtattarynyng Rabattyng Batys Saharadaghy egemendigin moyyndauymen qatar jýrdi, al Sudan ýshin ol terrorizmdi qoldaytyn memleketter tiziminen alynyp tastaldy jәne halyqaralyq qarjylyq kómekke qol jetkizdi.

Sonymen qatar, kelisimderding mәni diplomatiya salasymen ghana shektelmeydi. Avraam kelisimderine qatysushylar ózara investisiyalargha, saudagha, turizmge, sonday-aq tehnologiya almasugha jәne әskery yntymaqtastyqqa jol ashty.

Kerimsal Júbatqanov,

S.Seyfullin atyndaghy Qazaq agrotehnikalyq zertteu uniyversiytetining dosenti, tarih ghylymdarynyng kandidaty

Abai.kz

0 pikir