Álemning kóptegen damyghan jәne damushy memleketterinde últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etu maqsatynda strategiyalyq múnay qory men ony saqtaytyn arnayy qoymalar bar.

Múnday qoymalardyng maqsaty – tótenshe jaghdaylar kezinde, yaghny múnay baghasynyng qúbyluy, geosayasy túraqsyzdyq, tabighy apattar nemese tasymal infraqúrylymynyng búzyluy siyaqty sәtterde ishki naryqty túraqty qamtamasyz etuge mýmkindik beru.

Álemdegi iri múnay qoymalary

* AQSh – 714 mln barreli strategiyalyq múnay qory bar, búl – әlemdegi eng iri rezerv.

* Qytay – 400–500 mln barreli kóleminde últtyq múnay qoryn jinaqtaghan.

* Japoniya – 320–330 mln barreli.

* Ontýstik Koreya – 96 mln barreli.

* Ýndistan – 37 mln barreli.

Kórshiles elderding ózinde de strategiyalyq manyzy bar múnay qoymalary bar. Al Qazaqstanda 10 kýndik múnay qoryn saqtaytyn qoyma da joq.

Qauip qaydan bolsa, qater sodan

Resey men Ukraina arasyndaghy soghys kezinde KTK jәne Atyrau–Samara múnay qúbyrlaryna ýlken soqqy tiyse nemese әlemdik sayasy jaghdaygha baylanysty búl eki qúbyr toqtap qalsa ne bolady?

Elimiz jylyna shamamen 70 mln tonna múnaydy shetelge satady.

* KTK (CPC) – eng basty eksport baghyty: 55,7 mln tonna.

* Atyrau–Samara qúbyry – 8,6 mln tonna.

* Qytay baghyty (Atasu–Alashanikou) – 1,1 mln tonna.

* Aqtau porty arqyly tenizben – 3,6 mln tonna.

* Temirjolmen – nebәri 0,05 mln tonna.

«Jaman aitpay jaqsy joq» deydi halyq.  Eger osy múnay qúbyrlary 5, 6 ay ghana toqtasa, elimizde múnaydy uaqytsha saqtaytyn qoyma joq.

KTK men Atyrau–Samara qúbyrlaryn almastyratyn da balama joq. Sonda ne isteymiz?

Amalsyz múnay óndirudi 50 payyzgha deyin toqtatugha tura keledi. Al toqtaghan óndiris nysandaryn qayta iske qosu – óte ýlken qarjylyq shyghyndy qajet etedi.

Múnay qoymalaryn salu qajet

Qazaqstan ýshin strategiyalyq múnay qoymalaryn salu – tek ekonomikalyq qajettilik emes, últtyq qauipsizdikti qamtamasyz etuding manyzdy elementi.

Búl jýie syrtqy sayasy tәuekelderdi azaytyp, ishki naryqtyng túraqtylyghyn saqtaugha, sonday-aq energetikalyq tәuelsizdikti kýsheytuge mýmkindik beredi.

Múnay óndiru qalypqa kelgenshe, óndiristi jәne qúbyrlardy saqtap qalugha mýmkindik bolar edi.

Eger múnay toqtaytyn bolsa…

- Qazaqstannyng múnay-gaz salasynda júmys isteytin 100 myngha juyq adam uaqytsha júmyssyz qaluy mýmkin.

- Memlekettik budjet kirisining basym bóligi múnay-gaz sektorynan týsetindikten, qarjylyq tapshylyq payda bolady.

- Budjet qyzmetkerlerining jalaqysy, zeynetaqy, jәrdemaqylar keshigui mýmkin.

- Memleket qarjysyna salynyp jatqan mektep, auruhana, balabaqsha, jol jәne basqa da qúrylys jobalary uaqytsha toqtauy yqtimal.

- Elde әleumettik tolqular bastaluy mýmkin.

- Tenge qúnsyzdanyp, shetelden keletin tauarlar qymbattaydy.

Sondyqtan da qauip-qaterlerge aldyn ala dayyn bolu qajet. «Saqtanghandy Qúday da saqtaydy» degen sóz beker aitylmaghan.

Biz әnshiler men shou-biznes ókilderining ómirin jii talqylaymyz.

Endi osynday eldik, strategiyalyq mәselelerdi de talqylap kóreyik. Áriyne, men múnay mamany emespin, qate boluy da mýmkin. Búl – mening jeke pikirim ghana. Al sizder qalay oilaysyzdar, kózi ashyq aghayyn?

Jәnibek Qojyq,

Manghystau oblysy, Ondy auyly

Abai.kz