الەمنىڭ كوپتەگەن دامىعان جانە دامۋشى مەملەكەتتەرىندە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ستراتەگيالىق مۇناي قورى مەن ونى ساقتايتىن ارنايى قويمالار بار.

مۇنداي قويمالاردىڭ ماقساتى – توتەنشە جاعدايلار كەزىندە، ياعني مۇناي باعاسىنىڭ قۇبىلۋى، گەوساياسي تۇراقسىزدىق، تابيعي اپاتتار نەمەسە تاسىمال ينفراقۇرىلىمىنىڭ بۇزىلۋى سياقتى ساتتەردە ىشكى نارىقتى تۇراقتى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.

الەمدەگى ءىرى مۇناي قويمالارى

* اقش – 714 ملن باررەل ستراتەگيالىق مۇناي قورى بار، بۇل – الەمدەگى ەڭ ءىرى رەزەرۆ.

* قىتاي – 400–500 ملن باررەل كولەمىندە ۇلتتىق مۇناي قورىن جيناقتاعان.

* جاپونيا – 320–330 ملن باررەل.

* وڭتۇستىك كورەيا – 96 ملن باررەل.

* ءۇندىستان – 37 ملن باررەل.

كورشىلەس ەلدەردىڭ وزىندە دە ستراتەگيالىق ماڭىزى بار مۇناي قويمالارى بار. ال قازاقستاندا 10 كۇندىك مۇناي قورىن ساقتايتىن قويما دا جوق.

قاۋىپ قايدان بولسا، قاتەر سودان

رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى سوعىس كەزىندە كتك جانە اتىراۋ–سامارا مۇناي قۇبىرلارىنا ۇلكەن سوققى تيسە نەمەسە الەمدىك ساياسي جاعدايعا بايلانىستى بۇل ەكى قۇبىر توقتاپ قالسا نە بولادى؟

ەلىمىز جىلىنا شامامەن 70 ملن توننا مۇنايدى شەتەلگە ساتادى.

* كتك (CPC) – ەڭ باستى ەكسپورت باعىتى: 55,7 ملن توننا.

* اتىراۋ–سامارا قۇبىرى – 8,6 ملن توننا.

* قىتاي باعىتى (اتاسۋ–الاشانكوۋ) – 1,1 ملن توننا.

* اقتاۋ پورتى ارقىلى تەڭىزبەن – 3,6 ملن توننا.

* تەمىرجولمەن – نەبارى 0,05 ملن توننا.

«جامان ايتپاي جاقسى جوق» دەيدى حالىق.  ەگەر وسى مۇناي قۇبىرلارى 5, 6 اي عانا توقتاسا، ەلىمىزدە مۇنايدى ۋاقىتشا ساقتايتىن قويما جوق.

كتك مەن اتىراۋ–سامارا قۇبىرلارىن الماستىراتىن دا بالاما جوق. سوندا نە ىستەيمىز؟

امالسىز مۇناي ءوندىرۋدى 50 پايىزعا دەيىن توقتاتۋعا تۋرا كەلەدى. ال توقتاعان ءوندىرىس نىساندارىن قايتا ىسكە قوسۋ – وتە ۇلكەن قارجىلىق شىعىندى قاجەت ەتەدى.

مۇناي قويمالارىن سالۋ قاجەت

قازاقستان ءۇشىن ستراتەگيالىق مۇناي قويمالارىن سالۋ – تەك ەكونوميكالىق قاجەتتىلىك ەمەس، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى.

بۇل جۇيە سىرتقى ساياسي تاۋەكەلدەردى ازايتىپ، ىشكى نارىقتىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاۋعا، سونداي-اق ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىكتى كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

مۇناي ءوندىرۋ قالىپقا كەلگەنشە، ءوندىرىستى جانە قۇبىرلاردى ساقتاپ قالۋعا مۇمكىندىك بولار ەدى.

ەگەر مۇناي توقتايتىن بولسا…

- قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن 100 مىڭعا جۋىق ادام ۋاقىتشا جۇمىسسىز قالۋى مۇمكىن.

- مەملەكەتتىك بيۋدجەت كىرىسىنىڭ باسىم بولىگى مۇناي-گاز سەكتورىنان تۇسەتىندىكتەن، قارجىلىق تاپشىلىق پايدا بولادى.

- بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ جالاقىسى، زەينەتاقى، جاردەماقىلار كەشىگۋى مۇمكىن.

- مەملەكەت قارجىسىنا سالىنىپ جاتقان مەكتەپ، اۋرۋحانا، بالاباقشا، جول جانە باسقا دا قۇرىلىس جوبالارى ۋاقىتشا توقتاۋى ىقتيمال.

- ەلدە الەۋمەتتىك تولقۋلار باستالۋى مۇمكىن.

- تەڭگە قۇنسىزدانىپ، شەتەلدەن كەلەتىن تاۋارلار قىمباتتايدى.

سوندىقتان دا قاۋىپ-قاتەرلەرگە الدىن الا دايىن بولۋ قاجەت. «ساقتانعاندى قۇداي دا ساقتايدى» دەگەن ءسوز بەكەر ايتىلماعان.

ءبىز انشىلەر مەن شوۋ-بيزنەس وكىلدەرىنىڭ ءومىرىن ءجيى تالقىلايمىز.

ەندى وسىنداي ەلدىك، ستراتەگيالىق ماسەلەلەردى دە تالقىلاپ كورەيىك. ارينە، مەن مۇناي مامانى ەمەسپىن، قاتە بولۋى دا مۇمكىن. بۇل – مەنىڭ جەكە پىكىرىم عانا. ال سىزدەر قالاي ويلايسىزدار، كوزى اشىق اعايىن؟

جانىبەك قوجىق،

ماڭعىستاۋ وبلىسى، وندى اۋىلى

Abai.kz