Qazaqstan Respublikasy Bәsekelestikti qorghau jәne damytu agenttiginng tóraghasy Marat Talghatúly Omarovqa jәne Auyl sharuashylyghy ministri Aydarbek Seypilúly Saparovqa!

 Qazaqstan Respublikasynyng et eksportyna engizilgen tyiymgha baylanysty mening atyma fermerlerden, qayta óndeushilerden jәne salalyq birlestikterden kóptegen ótinishter kelip týsude.

Atap aitqanda, ontýstik ónirde eksportqa rúqsat tek bir ghana  kompaniyagha berilip, olar tәuligine bar bolghany 150-200 bas búqany shygharyp jatyr. Eksportqa shekteu qoyylghangha deyin Ózbekstan eline oblysymyzdan kýnine 1000 bas qara maldyng eti jiberilip otyrghan.

Ýkimetting Týrkistan oblysynan et eksporttaugha rúqsat beru sheshimi búl kompaniyagha negizsiz artyqshylyq bergendey әser qaldyrady. Múnday jaghday lobbizm men oligopoliya belgilerin eske salady. Búl qanshalyqty zandy? Nelikten dәl osy kompaniyagha eksportqa rúqsat berildi jәne tandau qanday kriyteriyler boyynsha jasaldy?

Tyiymnyng saldarynan basqa fermerlerding tabysy tómendep, satyp alu baghasy kýrt qúldyrap, investisiyalyq tartymdylyq tómendep, naryq mehanizmderi búzylyp, haos pen belgisizdikti tudyryp otyr.

Memleket basshysy elimizding ekonomikasyn eksportooriyentti baghytta damytu strategiyalyq maqsatymyzdyng biri ekenin birneshe ret atap ótken bolatyn.

Alayda, Auyl sharuashylyghy ministrliginde 2025 jylghy 31 jeltoqsangha deyingi merzimde 13 000 tonna kóleminde iri qara maldyng (IQM) eksportyna sandyq shekteuler (kvotalar) engizudi kózdeytin "Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynan siyr etin әketuge tyiym saludy belgileuding oryndylyghy turaly" búiryqtyng jobasy әzirlendi.

Eksportqa tyiym salu – ekonomikalyq túrghydan negizsiz dep sanaymyn,  óitkeni, búl sheshim bolashaqta elimizding syrtqy naryqtargha qol jetkizuin shekteydi jәne aldaghy uaqytta iri qara mal baghasynyng ýsh esege ósip ketuine yqpalyn tiygizedi.

Búl jaghdayda Ýkimet halyq ýshin etting bólshek baghasyn tómendetemiz dep jariyalaghan maqsatyna jete almady. Óitkeni naryqtyng zandylyqtaryn kýshpen ózgertu mýmkin emes. Eger et óndiru tiyimsiz bolsa, onda bagha, kerisinshe, barlyq tútynushy ýshin qymbattay týsedi.

Et ónimderin eksporttau – auyl aimaqtarynyng ekonomikasyn qalyptastyrady, halyqtyng túrmysyn, mәdeniyetin jaqsartady, eksporttyq әleuetti qamtamasyz etedi.

Halyqaralyq moyyndalghan mysal retinde aitatyn bolsaq, Argentina birneshe ret siyr etin eksporttaugha tyiym salghan. Nәtiyjesinde, mal sany milliondaghan basqa qysqaryp, myndaghan fermerlik sharuashylyqtar bankrotqa úshyraghan, eksport eki esege deyin tómendegen, naryqtardy bәsekelester jaulap alyp, salany qalpyna keltiru on jyldan astam uaqytqa sozylghan.

AQSh, Kanada, Avstraliya, Braziliya siyaqty damyghan el naryqtarynda et – qúnynyng tek 45-50% qúraydy, qalghan 50-55% qosymsha ónimder, sýiek, kollagen, jelatiyn, teri, qyryq qabat jәne t.b. shet elge eksporttaluyna mýmkindik beredi.

Et óndiru – elimizding dәstýrli salasy.

Et ónimderi eksportyn damytu ýshin qayta óndelgen ónim ýlesin arttyru qajet, yaghny syrtqy ekonomikalyq shekteuler qoymay, kerisinshe, qosymsha ónimderdi qayta óndeudi damytu jәne jana naryqtardy ashu baghytynda júmys jasau qajet.

Shekteudi alyp tastau arqyly elimiz mal basyn saqtap qalugha, fermerlerding bankrotqa úshyrauyn boldyrmaugha, dәstýrli salany saqtaugha jәne eksporttyq әleuetti úzaq merzimdi damytugha mýmkindikti jiberip almauy tiyis.

Jogharyda aitylghandargha sәikes, Qazaqstan Respublikasynan et ónimderin eksporttaugha qoyylghan tyiymdy tolyq jәne shartsyz joidy súraymyn.

Búdan әri syrtqy sauda mәseleleri jónindegi vedomstvoaralyq komissiyanyng otyrystaryna jәne Halyqaralyq ekonomikalyq úiymdargha qatysu ýshin әr oblystan bir fermerdi engizudi úsynamyn. Búl auyl sharuashylyghy qyzmetkerlerining naqty súranystaryn eskere otyryp, anaghúrlym ýilesimdi sheshimder qabyldaugha mýmkindik beredi.

Qúrmetpen: Qyryqbaev Temir Bazarbayúly 

Abai.kz