«Aqyrzamanda» Izrailidi aman alyp qalghan Golda Meyrdi osy kýni bireu bilse, ekeu bilmeydi... Shyn mәninde anyz adam. Temir adam. Izrailiding premier-ministri bolghan jalghyz әiel. Izrailiding negizin qalaushylardyng biri (1948).

Golda Meir Kiyevte tughan, AQSh-ta eseygen. 1969 jyly premierlikke taghayyndalady. Sol kezding ózinde Golda 70 jasta eken. Osylaysha ol әlemdik tarihta Indira Gandy men Sirimvo Bandaranaiykeden keyingi ýshinshi әiel premier-ministr atanghan.

«AQYRZAMAN SOGhYSY»

Endi «aqyrzamannan Izrailidi aman alyp qalghan» degenge keleyik. Búl 1973 jyldyng oqighasy. 6 qazanda Mysyr-Siriya koalisiyasy bir jaqta – Sinay týbegin, ekinshi jaqta – Golan jotasyn baghyndyru ýshin Izrailige qarsy soghys ashady. Qos býiirden qysqanda Golda biyligi әbden abdyraydy. Búl kýtpegen shabuyl edi. Ánuar Sadat tizginin ústaghan Mysyr әskeri Sues kanalyn keship ótip, ýsh kýn boyy aldynan shyqqandy aimay tilip-soyyp, Sinaygha jetedi. Jolynda kezdesken Izraili әskeri talqandalady. Búl uaqta Siriya әskeri Golandy alugha baryn salady. Alghashqy ýsh kýnde Izraili baqylauyndaghy jerlerdi baghyndyrady. Keyin Izraili kontrshabuylgha shyghyp, siriyalyqtardy soghysqa deyingi shepke deyin shegindiredi. Onymen toqtamay, Damashyqtyng tóniregin artilleriyamen atqylaydy. Múny kórgen Sadat әskerine búiryq berip, Sinaydy aludy, Sinaydaghy strategiyalyq manyzgha ie qos ótkeldi aludy tapsyrady. Al Izraili Mysyrdyng qos armiyasyn qiyalay kesip, Sues kanalynan ary ótip ketedi. Sóitip, Mysyr armiyasyn qaru-jaraq jetkiziliminen aiyrady. Jalpy soghys 25 qazangha deyin jalghasady. Qos taraptan da adam shyghyny az bolghan joq. Izrailiding artynda AQSh túrdy. Arabtardyng artynda KSRO túrdy. AQSh pen KSRO qos tarapqa qaru-jaraq, tehnika jetkizip berdi. Mine, osy soghys «Aqyrzaman soghysy» dep atalady.

KELISSÓZ ShEBERI

Goldanyng kelissózderi turaly  Bar-Zohardyng «Mossad» degen kitabynda jazylady. Sonda, Goldanyng qúpiya operasiyalardaghy róline bagha berilgen. Al «Golda. Aqyrzaman» degen filim Izrailiding әiel premierining sol soghys kezeninde kelissóz jýrgizu sheberligin sipattaydy.

Kissenjermen qalay sóilesedi deysiz? Olar bir-birine «hanym», «myrza» dep mayysyp, mәimýnkelep otyrmaydy. «Golda, Genri» dep tóteley sóilesedi. Kýn, týn demeydi. Eski tanystar, jaqyn dostar rólinde kelissóz jýrgizedi. Sóite túra, minezderin búghyp-tyghyp qalmaydy. Dýnk-dýnk etkizip, tótesinen aitady.

Birde Kissenjer: «Golda, men eng birinshiden – amerikalyqpyn. Ekinshiden – Memlekettik hatshymyn. Ýshinshiden – evreymin», - deydi.

Búghan Golda: «Al bizding Izrailide sonynan basyna qaray jazyp, oqidy», - dep jauap beredi.

Izraili әskeri Mysyr men Siriya әskerine joyqyn jauaptar berip, tolyq jeniske jaqyn qalghanda AQSh Izrailidi bitimge kóndiredi. Bylaysha aitqanda mәjbýrleydi (dәl býgingi Ukrainagha jasalyp jatqan mәjbýrleu diplomatiyasyn kóz aldynyzgha keltiredi). Óitkeni, OPEK elderi qysym jasap, múnay aghynyn toqtatyp, baghany kóterip, AQSh-tyng qaltasyna soqqy jasaydy.

Golda sonda dosym demeydi, qabaghyn shytyp sóilep, qatayyp túryp kelissóz jýrgizedi. Asad pen Sadattyng agressiyalyq sayasatyn aitady, Brejnevting agressorgha qoldauyn aitady, Izraili mýddesindegi sharttaryn aldygha qoyady. Biraq, Kissenjerding betin qaytarmaydy. 18 saghat uaqyt súrap alady.

Ózin: «Men soldat emespin, sayasatkermin», - dep sipay qamshylap: «Men kóngenmen generaldarymdy toqtatu qiyn», - dep sóileydi. Al Kissenjer: «Izrailige AQSh-pen qarym-qatynasyn suytyp almau tiyimdirek», - dep qysady.

Búl epizodttar esterinizge AQSh-Ukraina kelissózderin keltirmey me? IYә, keltiredi! Goldanyng Kissenjermen kelissózderin Zelenskiyding Tramppen kelissózderimen paralleli qoyyp qarasanyz, kóziniz sharasynan shygharday bolady. Golda men Zelenskiyding óz pozisiyalaryn argumentteuindegi úqsastyqtar súmdyq.

ER ZELENSKIY

Endi Zelenskiyge óteyik...

Jalpy: «Kez kelgen kelissózde birden kelisu nemese birden «joq» deu – jeniliske әkeledi», - degen sóz bar. Ukraina preziydenti Zelenskiy osy sózdi әrbir әrpine deyin taldap, mengermen myqty eken. Aqpandaghy Aq ýidegi aiqay-shuda Vens qúrghan qaqpangha bir týsip kórgen Zelenskiy Goldanyng avtobiografiyasymen múqiyat tanysyp shyqqangha úqsaydy. Odan beri AQSh-pen san mәrte kelissóz ótti. Zelenskiy Tramppen kelissóz jýrgizu stiliin әkki, әbjil mengergen. Birneshe mysal:

1) Tramp talap etken 350 mlrd dollardyng jyrynda Zelenskiy Ukraina mýddesin qalay qorghap shyqty? Ony býgin júrt úmyta bastady. Áytpese, búl soma Ukraina ýshin katastrofalyq soma. Osyny nólge jetkizgen Zelenskiy men komandasy!

2) Tabighy resurstar boyynsha Tramptyng qysym-sharttary shyn mәninde Ukrainany tespey soru, tonau edi ghoy. Ukraina súraghandy berip qoymay, qúrylghan qor da, tabighy resurstar da Ukraina mýddesine qyzmet etetindey (ortaq iygeru) shartqa kóndirdi.

3) Eng songhy 28 tarmaqtyq bitim jospary she? Anti-ukrainalyq bitimge birden kelise salghan joq. 28 tarmaqtyng әrbir sóilem, әrbir sózine shúqshiya qarap, birjaqty-reseyshil tarmaqtardy syzyp tastap, 20 tarmaghyn týzep-kýzep, Ukraina mýddesine sәl de bolsa sәikestendirdi.

Amerikalyq BAQ jazyp jatyr: AQSh 6 mәrte bitim sharttaryn úsynypty, qos tarapqa. Alty joly da Zelenskiy AQSh-qa qarsy shyqpaghan. «Bitimdi de, soghysty toqtatudy da qoldaymyz», - dep kelisip: «Biraq ózgertuler men týzetuler jasaymyz», - dep túryp alghan. Yaghni, ashyq kelise salmau, ashyq qarsy shyqpau – Ukraina mýddesin qorghaudyng eng effektivti tәsili bolyp túr.

Al Resey she? Alty úsynysqa ne dep jauap berdi? Alty joly da qabyldaghan joq...

Búl jaghynan Zelenskiyge «bәrekeldi» deymiz.

Sóz basyndaghy, «Izrailidi aqyrzamannan aman alyp qalghan» Golda tarihta qalghan adam. Zelenskiy de sózsiz tarihta qalatyn adam...

Abai.kz