«اقىرزاماندا» ءيزرايلدى امان الىپ قالعان گولدا مەيردى وسى كۇنى بىرەۋ بىلسە، ەكەۋ بىلمەيدى... شىن مانىندە اڭىز ادام. تەمىر ادام. ءيزرايلدىڭ پرەمەر-ءمينيسترى بولعان جالعىز ايەل. ءيزرايلدىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى (1948).

گولدا مەير كيەۆتە تۋعان، اقش-تا ەسەيگەن. 1969 جىلى پرەمەرلىككە تاعايىندالادى. سول كەزدىڭ وزىندە گولدا 70 جاستا ەكەن. وسىلايشا ول الەمدىك تاريحتا ينديرا گاندي مەن سيريمۆو باندارانايكەدەن كەيىنگى ءۇشىنشى ايەل پرەمەر-مينيستر اتانعان.

«اقىرزامان سوعىسى»

ەندى «اقىرزاماننان ءيزرايلدى امان الىپ قالعان» دەگەنگە كەلەيىك. بۇل 1973 جىلدىڭ وقيعاسى. 6 قازاندا مىسىر-سيريا كواليتسياسى ءبىر جاقتا – سيناي تۇبەگىن، ەكىنشى جاقتا – گولان جوتاسىن باعىندىرۋ ءۇشىن يزرايلگە قارسى سوعىس اشادى. قوس بۇيىردەن قىسقاندا گولدا بيلىگى ابدەن ابدىرايدى. بۇل كۇتپەگەن شابۋىل ەدى. ءانۋار سادات تىزگىنىن ۇستاعان مىسىر اسكەرى سۋەتس كانالىن كەشىپ ءوتىپ، ءۇش كۇن بويى الدىنان شىققاندى ايماي ءتىلىپ-سويىپ، سينايعا جەتەدى. جولىندا كەزدەسكەن يزرايل اسكەرى تالقاندالادى. بۇل ۋاقتا سيريا اسكەرى گولاندى الۋعا بارىن سالادى. العاشقى ءۇش كۇندە يزرايل باقىلاۋىنداعى جەرلەردى باعىندىرادى. كەيىن يزرايل كونترشابۋىلعا شىعىپ، سيريالىقتاردى سوعىسقا دەيىنگى شەپكە دەيىن شەگىندىرەدى. ونىمەن توقتاماي، داماشىقتىڭ توڭىرەگىن ارتيللەريامەن اتقىلايدى. مۇنى كورگەن سادات اسكەرىنە بۇيرىق بەرىپ، سينايدى الۋدى، سينايداعى ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە قوس وتكەلدى الۋدى تاپسىرادى. ال يزرايل مىسىردىڭ قوس ارمياسىن قيالاي كەسىپ، سۋەتس كانالىنان ارى ءوتىپ كەتەدى. ءسويتىپ، مىسىر ارمياسىن قارۋ-جاراق جەتكىزىلىمىنەن ايىرادى. جالپى سوعىس 25 قازانعا دەيىن جالعاسادى. قوس تاراپتان دا ادام شىعىنى از بولعان جوق. ءيزرايلدىڭ ارتىندا اقش تۇردى. ارابتاردىڭ ارتىندا كسرو تۇردى. اقش پەن كسرو قوس تاراپقا قارۋ-جاراق، تەحنيكا جەتكىزىپ بەردى. مىنە، وسى سوعىس «اقىرزامان سوعىسى» دەپ اتالادى.

كەلىسسوز شەبەرى

گولدانىڭ كەلىسسوزدەرى تۋرالى  بار-زوحاردىڭ «موسساد» دەگەن كىتابىندا جازىلادى. سوندا، گولدانىڭ قۇپيا وپەراتسيالارداعى رولىنە باعا بەرىلگەن. ال «گولدا. اقىرزامان» دەگەن فيلم ءيزرايلدىڭ ايەل پرەمەرىنىڭ سول سوعىس كەزەڭىندە كەلىسسوز جۇرگىزۋ شەبەرلىگىن سيپاتتايدى.

كيسسەنجەرمەن قالاي سويلەسەدى دەيسىز؟ ولار ءبىر-بىرىنە «حانىم»، «مىرزا» دەپ مايىسىپ، مايمۇڭكەلەپ وتىرمايدى. «گولدا، گەنري» دەپ توتەلەي سويلەسەدى. كۇن، ءتۇن دەمەيدى. ەسكى تانىستار، جاقىن دوستار رولىندە كەلىسسوز جۇرگىزەدى. سويتە تۇرا، مىنەزدەرىن بۇعىپ-تىعىپ قالمايدى. دۇڭك-دۇڭك ەتكىزىپ، توتەسىنەن ايتادى.

بىردە كيسسەنجەر: «گولدا، مەن ەڭ بىرىنشىدەن – امەريكالىقپىن. ەكىنشىدەن – مەملەكەتتىك حاتشىمىن. ۇشىنشىدەن – ەۆرەيمىن»، - دەيدى.

بۇعان گولدا: «ال ءبىزدىڭ يزرايلدە سوڭىنان باسىنا قاراي جازىپ، وقيدى»، - دەپ جاۋاپ بەرەدى.

يزرايل اسكەرى مىسىر مەن سيريا اسكەرىنە جويقىن جاۋاپتار بەرىپ، تولىق جەڭىسكە جاقىن قالعاندا اقش ءيزرايلدى بىتىمگە كوندىرەدى. بىلايشا ايتقاندا ماجبۇرلەيدى ء(دال بۇگىنگى ۋكرايناعا جاسالىپ جاتقان ماجبۇرلەۋ ديپلوماتياسىن كوز الدىڭىزعا كەلتىرەدى). ويتكەنى، وپەك ەلدەرى قىسىم جاساپ، مۇناي اعىنىن توقتاتىپ، باعانى كوتەرىپ، اقش-تىڭ قالتاسىنا سوققى جاسايدى.

گولدا سوندا دوسىم دەمەيدى، قاباعىن شىتىپ سويلەپ، قاتايىپ تۇرىپ كەلىسسوز جۇرگىزەدى. اساد پەن ساداتتىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىن ايتادى، برەجنەۆتىڭ اگرەسسورعا قولداۋىن ايتادى، يزرايل مۇددەسىندەگى شارتتارىن الدىعا قويادى. بىراق، كيسسەنجەردىڭ بەتىن قايتارمايدى. 18 ساعات ۋاقىت سۇراپ الادى.

ءوزىن: «مەن سولدات ەمەسپىن، ساياساتكەرمىن»، - دەپ سيپاي قامشىلاپ: «مەن كونگەنمەن گەنەرالدارىمدى توقتاتۋ قيىن»، - دەپ سويلەيدى. ال كيسسەنجەر: «يزرايلگە اقش-پەن قارىم-قاتىناسىن سۋىتىپ الماۋ تيىمدىرەك»، - دەپ قىسادى.

بۇل ەپيزودتتار ەستەرىڭىزگە اقش-ۋكراينا كەلىسسوزدەرىن كەلتىرمەي مە؟ ءيا، كەلتىرەدى! گولدانىڭ كيسسەنجەرمەن كەلىسسوزدەرىن زەلەنسكيدىڭ ترامپپەن كەلىسسوزدەرىمەن پاراللەل قويىپ قاراساڭىز، كوزىڭىز شاراسىنان شىعارداي بولادى. گولدا مەن زەلەنسكيدىڭ ءوز پوزيتسيالارىن ارگۋمەنتتەۋىندەگى ۇقساستىقتار سۇمدىق.

ەر زەلەنسكي

ەندى زەلەنسكيگە وتەيىك...

جالپى: «كەز كەلگەن كەلىسسوزدە بىردەن كەلىسۋ نەمەسە بىردەن «جوق» دەۋ – جەڭىلىسكە اكەلەدى»، - دەگەن ءسوز بار. ۋكراينا پرەزيدەنتى زەلەنسكي وسى ءسوزدى ءاربىر ارپىنە دەيىن تالداپ، مەڭگەرمەن مىقتى ەكەن. اقپانداعى اق ۇيدەگى ايقاي-شۋدا ۆەنس قۇرعان قاقپانعا ءبىر ءتۇسىپ كورگەن زەلەنسكي گولدانىڭ اۆتوبيوگرافياسىمەن مۇقيات تانىسىپ شىققانعا ۇقسايدى. ودان بەرى اقش-پەن سان مارتە كەلىسسوز ءوتتى. زەلەنسكي ترامپپەن كەلىسسوز جۇرگىزۋ ءستيلىن اككى، ءابجىل مەڭگەرگەن. بىرنەشە مىسال:

1) ترامپ تالاپ ەتكەن 350 ملرد دوللاردىڭ جىرىندا زەلەنسكي ۋكراينا مۇددەسىن قالاي قورعاپ شىقتى؟ ونى بۇگىن جۇرت ۇمىتا باستادى. ايتپەسە، بۇل سوما ۋكراينا ءۇشىن كاتاستروفالىق سوما. وسىنى نولگە جەتكىزگەن زەلەنسكي مەن كومانداسى!

2) تابيعي رەسۋرستار بويىنشا ترامپتىڭ قىسىم-شارتتارى شىن مانىندە ۋكراينانى تەسپەي سورۋ، توناۋ ەدى عوي. ۋكراينا سۇراعاندى بەرىپ قويماي، قۇرىلعان قور دا، تابيعي رەسۋرستار دا ۋكراينا مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىندەي (ورتاق يگەرۋ) شارتقا كوندىردى.

3) ەڭ سوڭعى 28 تارماقتىق ءبىتىم جوسپارى شە؟ انتي-ۋكراينالىق بىتىمگە بىردەن كەلىسە سالعان جوق. 28 تارماقتىڭ ءاربىر سويلەم، ءاربىر سوزىنە شۇقشيا قاراپ، بىرجاقتى-رەسەيشىل تارماقتاردى سىزىپ تاستاپ، 20 تارماعىن تۇزەپ-كۇزەپ، ۋكراينا مۇددەسىنە ءسال دە بولسا سايكەستەندىردى.

امەريكالىق باق جازىپ جاتىر: اقش 6 مارتە ءبىتىم شارتتارىن ۇسىنىپتى، قوس تاراپقا. التى جولى دا زەلەنسكي اقش-قا قارسى شىقپاعان. «ءبىتىمدى دە، سوعىستى توقتاتۋدى دا قولدايمىز»، - دەپ كەلىسىپ: «بىراق وزگەرتۋلەر مەن تۇزەتۋلەر جاسايمىز»، - دەپ تۇرىپ العان. ياعني، اشىق كەلىسە سالماۋ، اشىق قارسى شىقپاۋ – ۋكراينا مۇددەسىن قورعاۋدىڭ ەڭ ەففەكتيۆتى ءتاسىلى بولىپ تۇر.

ال رەسەي شە؟ التى ۇسىنىسقا نە دەپ جاۋاپ بەردى؟ التى جولى دا قابىلداعان جوق...

بۇل جاعىنان زەلەنسكيگە «بارەكەلدى» دەيمىز.

ءسوز باسىنداعى، «ءيزرايلدى اقىرزاماننان امان الىپ قالعان» گولدا تاريحتا قالعان ادام. زەلەنسكي دە ءسوزسىز تاريحتا قالاتىن ادام...

Abai.kz