Poema

Bulyqty, buyrqandy sonda qazaq,

Degendey: « Namysyndy qorgha, azamat!

Jýrmegin óz jerinde ógey júrttay,

Basyndy salbyratyp, bolma mazaq!»

 

Bel budy tәuekelge bauyr, balam,

Silkindi boy týzegen tauym, dalam.

Qabaghy Almatynyng týiilip túr,

Aspany kók týtinnen auyrlaghan.

 

Osy edi – últymyzdyng serpilgeni,

Jan syrdyng jariyalanyp shertilgeni.

Osy edi – bodandyqqa qarsy maydan,

Bórili bayraqtary jelpildedi!

 

Osy edi – adal úldyng sertindegi,

Qayratyn qalybyna keltirgeni.

Janary jasqa toldy Alataudyn,

Saqaly sary ayazda selkildedi…

 

2

 

Qayran el, qarap túrsang ne kórmedi?!

Óshuge jaqyndady kóne órnegi!

Serke dep senip kelgen kompartiya,

Taghdyryn talaylardyng kógendedi.

 

Aruaghy iyqtynyng tómendedi,

Aylamen alystatty senen meni.

Qúrdymnyng qúdyghynan jatty shyqpay,

Maghjannyn  jarqyraghan ólenderi.

 

Asyldar qúnsyzdanyp  kýlde qaldy,

Tarihtyng taraulary búrmalandy.

Dәstýrdi kýlki etetin kýnder tuyp,

Alashtyng shejiresi júlmalandy.

 

Shayqaldy nebir qara shanyraghym,

Bolmystyng tabighatyn tanymadyn!

Shyndyqtyng kirpikterin boyaghanda,

Shydamay solqyldady janym, arym!

 

3

 

Qalay men tynysh túram syr aqtarmay!?

(Sóresi erkindikting jyraq qanday!)

Baryndy tәrkiledi barymtalap,

Jútady el qorasynda túyaq qalmay.

 

Bir ýzim nan taba almay qybyrladyn,

Sanady «jalqaulyqqqa» múnyng bәrin.

Uralap jatqan anau  úlyqtargha,

Kók tiyn  edi sening qyrylghanyn!

 

Qylyshyng mayyrylyp jii ótpedi,

Kýizelip kimder sony kýy etpedi?!

Shashyldy Almatynyng kóshesinde,

Ezeurep ólgenderding sýiekteri!..

 

Jelikken jendetteri jymyng qaqty,

Itterin kýni-týni yryldatty.

Jolyna qayratkerding qaqpan qúryp,

Jelauyz ósekshini sybyrlatty.

 

Jýreksiz jaghympazdy shybyndatty,

Qyrmyzy qyzyndy atty, úlyndy atty.

Tiridey aqyndardyng tilin kesip,

Aqquday Sәkenindi shyryldatty!…

 

4

 

Bilmedim – tanym az ba, úghym kem be?

Suydyng tilinnen de, dininnen de.

Qosylyp әldekimge qarap túrdyn,

Tizesi qara nardyng býgilgende.

 

Ózegin jalghaymyn dep týbirlerge,

Jau boldyq janúshyryp jýgirgenge.

Qyzyl tu, qyzyl boyau – taptyq sana,

Qyzyl sóz esip túrdy ýnimnen de.

 

Atommen ulansa da aspanymyz,

Jazyldy «Jasasyn!» dep dastanymyz.

Sualdy ózen túrmaq, dariyalar,

Shydamay uatyldy tastarymyz.

 

Soqamen soyqandaldy jaylauymyz,

Ýzilip kete berdi baylauymyz.

Qazaqqa  «kommunizm» qaydan kelsin,

Jetpedi qashan da bir qaynauymyz!

 

Áyeli kýieuimen jaghalasty,

Tendikke tenep ony qara basty.

Jelgirler, jezóksheler, opasyzdar,

Jetimning sybaghasyn ala qashty.

 

Aldynan atasynyng kelin keshti,

IYmenu «janashylgha» kórindi eski.

Úiyqqan bozókpeler avtobusta,

Úyalmay ólip-óship «jelimdesti».

 

Áuendi úmyttyrdy sazy múnly,

Azaydy botalarym kózi núrly.

Joghaltyp alghandaymyn at baylaytyn,

Atalar úshtap bergen qazyghymdy.

 

5

 

Riza bolu mindet barlyghyna :

Qaulygha, ortalyqtyng jarlyghyna.

Quanghan siyaqtanyp kónetinbiz,

Bilegi juandardyng zorlyghyna.

 

Riza bolu mindet – qoy baqqangha,

Bәrin ber – mayyng bar ma, qaymaq bar ma?!

Riza bolu mindet – «sólkebaygha»,

Mәskeuge bir aparyp «toylatqangha».

 

Kýpindik jarly bolsaq, jarymasaq,

Baylyqtyng qasiyetin tanymasaq.

Quyqtay ýide otyrdy ardaqty ana,

Minbede túrghandardyng bәri de shat.

 

Qol soqqan qartqa qara, jasqa qara,

Aghayyn, tuys, jekjat, dosqa qara!

Sarymen boyap alghan shashqa qara,

Ony eshkim sanamaydy masqaragha!

 

6

 

Ókinish!.. Ókinishter tausylmaydy,

Qalaysha  uayym jútyp er synbaydy?!

Aq dedik qap-qarany kórip túryp,

Demeseng it – ómiring  arsyldaydy.

 

Sәldeni laqtyrugha mindettisin,

Kezekte kóp túrugha mindettisin.

Tútasty  ýshke bólip qiqym etip,

Pәkene top qúrugha mindettisin.

 

Serini joq qylugha mindettisin,

Búl ózi sol kezdegi  «qúrmetti» isin.

Qúlaghyng tikireyip sybys andyp,

Erekshe «saq» túrugha mindettisin...

 

7

 

Osyghan  yza boldy jas qazaghym,

Shyrqady azattyqtyng asqaq әnin!

Keudemen – qaru emes, tek keudemen,

Qozghamaq menireuding tas qamalyn.

 

Qayteyin, qalmady ghoy basqa amalyn!

Endeshe syn saghatta saspa, daryn!

Alangha  kelip túrsyn, senip túrsyn

Nazaryn audaram dep astananyn.

 

Qazaqtyng gýl sekildi qyzdaryn-ay!

Jaratqan kórik berdi bizge múnday.

Jaynaydy móldiregen qara kózder,

Aqsha bet jana jaughan týz qarynday!

 

Kýn kýlse – qabaghynda,  jýzderinde – ai!

Ol ýshin janu kerek, qyzghanu jay!

Al mynau qyzyl qogham  súrlanady,

Súp-suyq jeltoqsannyng yzgharynday.

 

Jas qazaq jasqanbady ashyq jýrdi,

Shuaghyn jan-jaghyna shashyp jýrdi!

... Azuyn qyshyrlatqan qojayynnyn,

Boyyna alabóten ashu kirdi.

 

Kýtpedi kýrkiregen tosyn jyrdy,

Erkindik izdegeni shoshyndyrdy!

Tek qana meniki jón dep ýirengen,

Bastardyng qara qanyn tasyndyrdy!

 

8

 

Eshqashan eskermedi múratyndy,

Sondyqtan balaghattap jýr atyndy.

... Sarbazdar sauyt kiyip nege keldi?!

Shynymen shygharmaq pa súrapyldy?!

 

O, súmdyq!  Kim búiyrdy?!..  Kim aqyrdy?!

Arudyng bas sýiegi uatyldy!

Jasyru mýmkin emes búl kórinisti,

Shyrqyrap uaqyt deytin kuә túrdy.

 

Taptady taghalylar qyzghaldaqty,

Tas qúshyp qansyraghan qyzdar jatty!

Týbinde әzireyil janarlardyn,

Jylannyng ysylynday yzghar jatty!

 

Shegedey shengelderi múzdan qatty,

Syndyrdy bútaqtardy, búzghan baqty!

Kózdedi jastyq shaqtyng kókiregin,

Sol oqpen búdan keyin bizderdi atty!

 

Dýnie dýleylikting týrine endi,

Aruaghy alty alashtyng kýnirendi.

Kespekshi tamyryndy qanjarymen,

Arasha! Arasha týs! Jýgir endi!

 

Qyrghyndy qyzy kórdi, úly kórdi,

Bola ma qara baqyr qúnyng endi?!

Túr әne, ajal shashqan qyzyl minber

Ne pәle ainaldyrdy býgin eldi?!

 

Bauyrym qayt raydan! Tasta alandy!

Azuly tóbetterge  jas talandy!

Qalany qaltyratyp kelgen ýrey,

Ýilerding terezesin jasqa maldy!

 

Sendi olar, senip edi-au!.. Bosqa bardy!..

Tayaqpen betine úrdy, shashtan aldy!

…Sýieshi qoltyghynan Almatynyn,

Júbatshy jylap túrghan astanandy!

 

9

 

Sol sheru…  sory qaynap taratyldy,

Salmaghy sansyratty san aqyldy.

Taghy da samghap úshyp ketpesin dep,

Qayyryp baylap qoydy  qanatyndy.

 

Dýrligip bardy daghy...  qala tyndy,

Sharlady qara mysyq qara týndi.

Qazaqtyn  jýreginde jara túrdy,

Qazaqtyng jelkesinde jala túrdy!

 

Januyn janghan edi...  shoqtanbady!

Ansaghan armandary aqtalmady.

Birdeymiz degen sózder jalghan eken,

Tendikting erejesi saqtalmady.

 

Sanaushy ek ózimizdi irgeli elge,

Sol ýmit aishyqtalyp jýrdi ólende.

Kimning kim ekendigi kórindi anyq,

Pikiri toghyspaytyn dýrbelende.

 

Myqtylar ie bolghan jýldelerge,

Túqiyp qarap qaldy mýlde jerge.

On segiz, on toghyzdy quyp ústap,

Shetinen qamap jatty týrmelerge!

 

10

 

Tergeldi,.. tekserildi,..  jauaptaldy,

Jazalau bir birine sabaqtaldy.

«Qazaqpyn» degeni ýshin qazaqtardyn,

Qújaty qayta-qayta paraqtaldy.

 

Bylghady «Qúiyn»  soghyp jәne aq qardy,

Baspasóz qúiqyljytty san aqpardy.

Qazaqtyng ayaghynan qazaq shalsa,

Alatau kýrenitip qarap qaldy.

 

Jauyzgha bәri syltau bola ketti,

Qorqaqtar  atasyn da talaq etti.

IYilip iyilgishter kýshtilerge,

Qynsylap sausaghynan jalap, ópti.

 

Bastady bastaghyshtar әlemetti,

Jeltoqsan oqighasyn dәlel etti.

Ólshedik últymyzdy payyzgha sap,

Kim eken «zandastyrghan» sol әdetti?!

 

Jas qazaq shynyn aityp shyryldady,

Jaghyrtty jerding betin ýni, yrghaghy.

Biylikting zәresi úshty nege olardan?!

Ómirin Qayrattardyng kim úrlady?!

 

Aydaldy saharanyng qúlyndary,

Ýzildi keybirining júlyndary!

Qazaqqa kónil aitu bylay túrsyn,

Moyyny ortalyqtyng búrylmady!

 

11

 

O, jastyq! Eshkim seni jene almaydy!

Sendermen óshikkender tek onbaydy.

Haqyng bar shydaugha da, synaugha da,

Qaraulyq iyektegen qogham jayly.

 

Qaradyng salystyryp neler jaydy,

Adamdar – adamdardy nege aldaydy?!

Balghyn oi,  bylghanbaghan  balghyn sezim,

Ómirding súmdyghyna sene almaydy!

 

Sondyqtan ghazauatqa shaqyrdy ýnin,

Oyandy  qangha bitken batyrlyghyn!

…Jeltoqsan qasiretti, qasiyetti,

Sharlady anyz bolyp atyng býgin!

 

O, menin  qyrandarym, qyrshyndarym!

Álemdi sýiindirdi shyn syrlaryn!

El ýshin sheyit bolghan er úlandar,

Tórinde Júmaqtyng jýrsin janyn!

 

Ajaldyng aldynda da bir synbadyn!

Namystyng qanjarymday qylshyldadyn!

Qaraymyn saghynyshpen sender jaqqa,

Mәngilik alau  bolyp túrsyng bәrin!

 

Samghaysyng  ghasyrdan da, jyldan da әri,

Tuady әli talay jyr joldary!

Terbelip jatqandaysyng aq besikte,

Kýnәsiz Jeltoqsannyng qúrbandary!

Batyq Mәjiytúly

Abai.kz