«UranGEYT»
«Mening qamauda otyrghanym reseylikterge tiyimdi», - deydi Múhtar Jәkishev
Qarashanyng 4-i kýni Youtube.com saytynda beymәlim beynetaspa payda boldy. Onda «Qazatomónerkәsip» ÚQ-nyng búrynghy basshysy, qazir ÚQK-ning týrmesinde otyrghan Múhtar Jәkishev sóileydi. Múnysy súhbat pa, әlde týsinik pe, ol jaghy belgisiz.
Beynetaspanyng óndelgeni, týzelip-kýzelgeni kórinip túr. Ýzik-ýzik. Jәkishev әngimelesip otyrghan adamnyng dausy estilmeydi, ózi de kórinbeydi. Múhtar Jәkishev onda bylay deydi: «Men múnyng kimge tiyimdi bolghanyn (ózining tútqyndalghanyn aityp otyr - red.) oy eleginen ótkizip, qorytyndy jasaugha tyrystym. Týsinesiz be, shamamen mynaday toqtamgha keldim: búl - orystargha tiyimdi. Yaghni, reseylikterge. Men qamauda otyrghanda bizge tiyimsiz sharualardyng bәri jasalyp jatyr. Jәne de súmdyq jyldamdyqpen iske asyryluda. Ózimizge qajet sharualardy istep jatqan joqpyz. Týsinesiz be, ókinishke qaray, qazir búghan baqylau jasay almaymyn. Qan qysymym kóterilip, 210 jәne 190-gha deyin bardy. Betin әri qylsyn, eger ayaq astynan maghan bir jaghday bola qalsa, mening osy aitqandarymnyng bәri saqtalghanyn qalaymyn».
«DOSTYQ RÁUIShTEGI» ÁNGIME
«Mening qamauda otyrghanym reseylikterge tiyimdi», - deydi Múhtar Jәkishev
Qarashanyng 4-i kýni Youtube.com saytynda beymәlim beynetaspa payda boldy. Onda «Qazatomónerkәsip» ÚQ-nyng búrynghy basshysy, qazir ÚQK-ning týrmesinde otyrghan Múhtar Jәkishev sóileydi. Múnysy súhbat pa, әlde týsinik pe, ol jaghy belgisiz.
Beynetaspanyng óndelgeni, týzelip-kýzelgeni kórinip túr. Ýzik-ýzik. Jәkishev әngimelesip otyrghan adamnyng dausy estilmeydi, ózi de kórinbeydi. Múhtar Jәkishev onda bylay deydi: «Men múnyng kimge tiyimdi bolghanyn (ózining tútqyndalghanyn aityp otyr - red.) oy eleginen ótkizip, qorytyndy jasaugha tyrystym. Týsinesiz be, shamamen mynaday toqtamgha keldim: búl - orystargha tiyimdi. Yaghni, reseylikterge. Men qamauda otyrghanda bizge tiyimsiz sharualardyng bәri jasalyp jatyr. Jәne de súmdyq jyldamdyqpen iske asyryluda. Ózimizge qajet sharualardy istep jatqan joqpyz. Týsinesiz be, ókinishke qaray, qazir búghan baqylau jasay almaymyn. Qan qysymym kóterilip, 210 jәne 190-gha deyin bardy. Betin әri qylsyn, eger ayaq astynan maghan bir jaghday bola qalsa, mening osy aitqandarymnyng bәri saqtalghanyn qalaymyn».
«DOSTYQ RÁUIShTEGI» ÁNGIME
«Beynetaspadaghy adam - Múhtar Jәkishev» dep senimdi aityp otyrghan sebebimiz, múny Jәkishevting advokaty Núrlan Beysekeevting ózi rastap otyr. «Búl - Múhtar Jәkishev. Eger taspagha múqiyat nazar salsanyz, jazba ÚQK-ning bir qyzmetkerining júmys ornynda týsirilgen. Óitkeni, Jәkishev tergeu abaqtysynyng kәduilgi kamerasynda otyr», - deydi N.Beysekeev.
Búl tergeu me, týsinik pe, әlde súhbat pa degen súraqqa advokattyng da naqty jauaby joq. Búl turaly N.Beysekeev bylay dedi: «Eger búl tergeu bolyp, beynekameragha týsirilse, onda mindetti týrde hattamada kórsetiler edi. Mening oiymsha, búl - tergeu emes. Jәkishev múnda ÚQK-ning bir qyzmetkerimen әngimelesip otyrghan siyaqty. Óitkeni, ol qarsyda otyrghan adamgha bir mәseleni týsindirip otyr».
Jәkishevpen әngime-dýken qúrghan nemese ony tergep otyrghan qúpiya jan kim? ÚQK basshylarynyng biri me? Eger solay bolsa, Jәkishevting aitqandary ne ýshin beynetaspagha jazyldy? Onysy qalay júrtqa jariya boldy?
Osy mәselening jauabyn tabu ýshin «Azattyq radiosy» dóngelek ýstel ótkizipti. Dóngelek ýstelge belgili sayasattanushy Aydos Sarym, tәuelsiz jurnalist Sergey Duvanov, advokat Núrlan Beysekeev, preziydentting búrynghy kýieubalasy Rahat Áliyev jәne Mәjilisting búrynghy deputaty Tagir Seysembaev qatysypty.
«Beynejazbada sóilep otyrghan adamnyng Múhtar Jәkishev ekenine eshqanday kýmәnim joq. Alayda, qazir onyng týri ózgerip ketken. Beynetaspagha týsirilgen kezdegiden әldeqayda nashar», - depti N.Beysekeev.
Advokattyng sózin Rahat Áliyev bylay bekitipti: «Múny men ÚQK-ning joghary lauazymdy qyzmetkerlerining birining júmys kabiynetinde týsirilgen dep esepteymin. Al sóilep otyrghan adam shynymen de Jәkishev myrza. Óitkeni, men ony búrynnan bilemin jәne dostyq qarym-qatynastamyn. Mening aitayyn degenim - ÚQK basshylarynyng barlyghynyn, tóraghadan bastap departament basshylarynyng týgelining kabiynetinde beyne jәne audio jazu qúrylghylary ornatylghan. ÚQK reglamentine sәikes, tóraghanyn, orynbasardyng nemese departament basshysynyng kabiynetine kim kelse de, ol taspagha jazylyp otyrady. Mynau da sonday jasyryn kameramen týsirilgen».
Bir kezderi ÚQK basshylarynyng biri bolghan R.Áliyevting payymdauynsha, búl - týpnúsqa beynejazba jәne Jәkishevpen әngimelesip otyrghan beymәlim adamnyng qoyghan súraqtaryn kesip alyp tastaghan.
Sonday-aq, múny tergeu deuge de kelmeydi. "Múny Múhtar Jәkishev tútqyndala salyp-aq týsirgen boluy kerek. Jәne de búl - tergeu emes. Ángime dostyq rәuishte ótken. Endi búl jazbany jabyq әskery sotta Jәkishevke qarsy paydalanuy da mýmkin", - deydi R.Áliyev.
ShABDARBAEVTYNG "QALTASY" TESIK PE?
Eger búl beynejazba "chekisterdin" menshigi bolsa, onda olar nege búl jazbagha ie bola almady? Qalaysha internet saytyna jariya boldy? Bәlkim, búl biylikke ókpeli kýieubalanyng kezekti әshkereleui shyghar? Búl jaghyn Rahat Áliyev ashyp aitpaydy. Bylay dep jaqauratady: "Meninshe, ÚQK-ning beynejazbany iske asyrghan tehnikalyq qyzmetindegi әldekim basshylyqpen baylanysyn paydalanghan. Sóilesip otyrghan adamdy jargha jyqpas ýshin onyng súraqtaryn alyp tastaghan. Keyinnen ol jazba Jәkishev jaqtastarynyng qolyna týsip, olar ghalamtorgha saluy mýmkin. Qaytalap aitamyn, Jәkishevpen sóilesip otyrghan adam - ÚQK basshylyghyndaghy bireu".
Búl jazbany internetke kim salsa da, ÚQK-ning kezekti qúpiyasy taghy da jariya bolyp qaldy. ÚQK-ning "memlekettik qúpiyany jariya etti" dep "Alma-Ata info" basylymynyng redaktory Ramazan Esirkepovti jazyqty etkenine kóp uaqyt ótken joq-ty. Endi mine, ÚQK tóraghasyna taghy da úyalugha tura kelip túr. "Shabdarbaevtyng "qaltasy" tesik emes pe osy" degen oy keledi. Ózderi qansha qymtap ústaugha tyrysqanymen, "qúpiyalary" nege op-onay jariya bolyp qalady osy? "Qúpiyamdy jariya ettin" dep endi kimdi kinәlaydy? Álemge әigili Youtube.com veb-saytyn japqyzyp tastay ma? Álde sol saytqa silteme jasap, aqparat bergen bizdi sotqa sýireley me?..
"URANGEYT"
"Múhtar Jәkishevting tútqyndaluyna Resey mýddeli bolghan" degen әngime búryn da shyqqan. Múny әlgi beymәlim beynejazbada Jәkishevting ózi de aityp otyr. Eger Jәkishevting aitqandary ras bolsa, Qazaqstannyng atom ónerkәsibine iyelik etetin Resey bolyp shyqpay ma? Búl az deseniz, Qazaqstannyng Últtyq qauipsizdik komiytetin de Resey jusatyp-órgizedi degen sóz. Óitkeni, Jәkishevti tútqyndaghan jәne aiyp taqqan ÚQK ghoy.
Qazir býkil әlem "Qazaqstan uranyn qalay paydalanady" dep jiti kóz tigip otyr. Eger bizding uran Reseyding mýddesine ghana júmys isteytin bolsa, múny halyqaralyq qauymdastyq jay qaldyrmaydy. Ásirese, Amerika Qúrama Shtattary. Ýlken dau bastaluy mýmkin osydan keyin. Daudyng basy kim ekeni aitpasa da týsinikti. Onda bayaghy "Qazaqgeyt", "Rahatgeyt" siyaqtylar "Urangeyttin" janynda jip ese almay qalatynyna esh kýmәniniz bolmasyn.
ShKOLNIK NE DEYDI?
Álgi beynetaspada M.Jәkishev "Qazatomónerkәsiptin" qazirgi basshysy Vladimir Shkolinikke qatysty da sóz etedi. "Men tergeushilerden bizdi betpe-bet kezdestirudi súradym. Biraq, tergeushiler "búltartpaytyn dәlelderimiz bar" dep búdan bas tartty", - deydi Jәkishev.
Keshe osy mәselege qatysty V.Shkolinik mektep oqushysy siyaqty aqtalyp, әurege týsipti. Ol bylay deydi: "Múnyng bәri - Jәkishevting oidan shygharghandary. "Qazatomónerkәsiptin" japondarmen kelisimi turaly... men jalpy eshtene týsinip túrghan joqpyn. Reseylikterge qatysty da maghan týsiniksiz. Ángime ne turasynda ekenin úqpadym. Meni aiyptay bersin. Meni kóptegen adamdar aiyptaydy.
Múhtar Jәkishevting beynetaspasyn kórgen joqpyn. Jolsapardan kelgenim endi ghana. Youtube.com portalyn ashyp kórdim, biraq ol júmys istemey túr".
Bәlkim, V.Shkolinik әlgi portal ashylghan song nemese beynetaspany tamyr-tanystarynan súratyp kórgen song ózining naqtyly pikirin aitar. "Qolym tiymey jýr" dep syrghaqtatpasa.
E.Biyeke.
Jas Alash №90 (15444) 10 qarasha, seysenbi 2009
