Eki iyininen demalyp, óz demine ózi túnshyghyp aqyry ysyldap-pysyldap baryp  basylatyn  bolyskey samuaryndy kóz aldynyzgha elestetip kórinizshi. Elbasynyng tikeley jelidegi ashyq әngimesinen keyin Kәrimovtyng ýkimeti men elimizdegi «jetekshi» baspasóz bitken de әlgi samauryn siyaqty búrq-sarq qaynap, asyp-tógilip-aq jatyr. Jazghan-ay, múnday da qyzyq bolady eken-au, Preziydent Nazarbaev balabaqshalargha degen súranystyng artyp kele jatqanyna toqtalyp, әri halyqtyng tabighy ósimine rizashylyghyn bildire kelip, aldaghy jyldary balabaqshalardyng sanyn kóbeytu qajettigin, búl iske mesenattardyng da atsalysuy tiyimdi ekendigin eskertip edi, ile-shala Mәsimov qúzyryndaghylardy shaqyryp alyp shúghyl tapsyrmalar beruge kirisip ketti. Premierimizding shalt qimyldap, dereu sheshim qabyldaytyny sonday, mektep jasyna deyingi balalargha arnalghan mekemelerding jay-japsaryn endi bayanday beregen  Bilim jәne ghylym ministri Týimebaevty toqtatyp qoyyp, «ýsh kýnning ishinde mәseleni birjaqty et, әkimdermen jolyq, davay-davay»  dedi.

Eki iyininen demalyp, óz demine ózi túnshyghyp aqyry ysyldap-pysyldap baryp  basylatyn  bolyskey samuaryndy kóz aldynyzgha elestetip kórinizshi. Elbasynyng tikeley jelidegi ashyq әngimesinen keyin Kәrimovtyng ýkimeti men elimizdegi «jetekshi» baspasóz bitken de әlgi samauryn siyaqty búrq-sarq qaynap, asyp-tógilip-aq jatyr. Jazghan-ay, múnday da qyzyq bolady eken-au, Preziydent Nazarbaev balabaqshalargha degen súranystyng artyp kele jatqanyna toqtalyp, әri halyqtyng tabighy ósimine rizashylyghyn bildire kelip, aldaghy jyldary balabaqshalardyng sanyn kóbeytu qajettigin, búl iske mesenattardyng da atsalysuy tiyimdi ekendigin eskertip edi, ile-shala Mәsimov qúzyryndaghylardy shaqyryp alyp shúghyl tapsyrmalar beruge kirisip ketti. Premierimizding shalt qimyldap, dereu sheshim qabyldaytyny sonday, mektep jasyna deyingi balalargha arnalghan mekemelerding jay-japsaryn endi bayanday beregen  Bilim jәne ghylym ministri Týimebaevty toqtatyp qoyyp, «ýsh kýnning ishinde mәseleni birjaqty et, әkimdermen jolyq, davay-davay»  dedi.

Elbasy tikeley efirde: «Biylghy jyly ghana 20 bala baqshanyng qúrylysy ayaqtalady, al 2012 jylgha deyin shamamen 47000 balagha arnalghan taghy 170-i paydalanugha beriledi. Biraq ta súranysty qanaghattan­dyru ýshin bizge әrqaysysy 280 oryndyq eseppen 800 balabaqsha salu kerek» dep, mәselening naqtylyghyn  algha tartqanymen, Qajymúqannyng úly Kәrim myrza oghan qaraghan joq, Týimebaevqa isting týiinin tarqatu ýshin bar-joghy ýsh-aq kýn berdi. Sonda Ýkimet basshysy osy kýnge deyin Qazaqstanda jan sanynyng ósimi jaqsara týskeninen, sәbiylerdin  balabaqshalargha bara almay tar aulada ósip kele jatqanynan maqúrym bolghany ma? Al búl saualdyng sony taghy mynanday saualgha jalghasady: elding ishki jaghdayynan beyhabar adamgha ýkimetti basqartyp qoyyp qarap otyru qauipti emes pe?..

Tikeley efirde Elbasy qarjy daghdarysy әlem elderine qatty tiygenin, Qazaqstan júrty sonyng birin bilmey qiyndyqtan shyghyp kele jatqanyn aita otyryp, keden­dik baqylaudan ótetin tauarlardyng jónsiz qymbattaytynyna toqtaldy. «Kim olargha taldau jasap jatyr? Bizdegi mono­poliyagha qarsy komiytet qayda? Ýkimet nege búl isten tysqary túr? Mastanghan saudagerlerdi tәrtipke shaqyrugha shyny­men bolmaghany ma?» dep keyidi Preziydent.

Mine, kesheli beri Mәsimov «mastanghan saudagarlardin» mәselesin may shammen tekseruge bilek sybana kirisip ketti. Ashyq jelide, telearnalardyng aldynda tizerlegen kópting kózinshe Elbasynyng elep-eskerip tapsyrma bergenine araqalanyp qalghan siyaqty; keshegi ýkimetting jiynynda kәdimgidey jinigip sóiledi. Áytkenmende, eldegi ýkimet basyshysynyng qyzmetin de, әkimning mindetin de, tipti túrghyndardy enbekpen qamtu ortalyghynyng júmysyn da, qúqyq qorghau, zang salasynyng missiyasyn da Preziydent Nazarbaevtyng jalghyz ózi ataqaratyny kórinip qaldy. Mysaly, Qaraghandy oblysynan súraq qoyghan 56 jastaghy Aleksandr Trutno  ómirboyy tau-ken shahtasynda júmys istegenin, al qazir birneshe aidan beri júmysqa ornalasa almay jýrgenin aityp shaghyndy.  Qayda barsa da jasynyz kelmeydi deytin kórinedi kәnigi kenshigi. Ózining aituyna sensek, kýsh-quaty boyynda, júmysqa qúlshynysy tau qúlatyp, tas jaratynday eken.

- 56 jastaghy adamdy júmysqa almau dúrys emes, - dedi Memleket basshysy. - Bizde zeynet jasy erler ýshin 63 jas. Densaulyghy jarap jatsa, odan keyin de júmys istey alady.

Elbasynyng auzynan janaghyday sóz shyghysymen Qaraghandy oblysynyng әkimi Núrlan Nyghmatulin qúldyq úryp shaghym iyesine kómek kórse­tile­tinin bildirdi. Yapyr-ay, Trutno beyshara Elbasyna ýshbu hat jazyp әuire bolmay-aq, oblys әkimine nege bas súgha salmaghan sonda? Myna ashyq jelide Elbasymen tildesuding sәti týspese, qayran er qara taban kýs bilek bolyp qara bazar jaghalap keter me edi, qayter edi?..

Jambyl oblysynda jasóspirimderding arasy jaman búzylypty. Jasyna jetpey qútyrghan quayaqtar mektep mektep, audan audan bolyp bólinip tóbelesedi eken. Osy kelensizdikti bayandap Tarazdan qonyrau shalghan әiel «aty-jónimdi әdeyi aitpay túrmyn, óitkeni mening búl shaghymymnan  úlyma ziyan tiyip kete me dep qorqamyn. Úlymnyng jasy 15-te, mektepten qaytyp kelgenshe jýregim ornyna týspeydi» dedi.

Elbasy tikeley efirge oblys әkimi men Ishki ister ministrin qostyryp alyp edi, әlgi әielding әngimesi әdirem qaldy. Ákim de ministr de Jambylda qylymystyng pәlenbay payyzgha tómendegenine baylanysty mysaldar keltirdi. Al endi búdan keyin kimge senuge bolady?

Tipti keybir skeptikter Elbasynyng tikeley jelide otyrghanyna da kýmәn keltirdi. «Súraqtar aldyn ala dayyndalghan, beynetaspa júmysy da kýn ilgeri jasalyp qoyghan» deydi olar. Beynetaspany bilmeymiz, biraq súraqtardyng sýzgiden ótip «sýrlengeni» kózge úryp-aq túrdy. Mәselenki, Almaty oblysynyng túrghyny, últy orys - Sergey Kreshenko deytin azamat Qazaqstan halqy Assambleyasynyng songhy forumynda auylyndaghy qazaq, orys, ukraiyn, nemis, cheshen últynyng ókilderin alqa qotan otyryghyzyp qoyyp, últtyq birlik turaly jana baghdarlamagha baylanysty «kishi forum» ótkizip jatypty. Ne degen interúltjandy adam edi, shirkin!  Kreshenko sekildi jerlesterimizding kóp boluyna jәne shynayy boluyna biz de barynsha tilektespiz. Kógildir ekrannan Kreshenkony kórgende «Sergey Viktorovich!» - dep Preziydentimizding de kózi bal-búl janyp quanyp ketti. Sóitip elemizdegi bereke birlikti dәriptey sóilep, ainalamyzda qyrqysyp jatqan júrttardyng bar ekendigine qashanghydaghyday qatty qynjyldy. Qazaqstandaghy dil men dәstýr birligi tipti AQSh pen Europada da joq dedi.

Qazaqstan memleketindegi tatulyq pen yntymaqtyng altyn qazyghy Astanda qaghylghanyn da Elbasy saualdyng retine qaray anghartyp ótti. Ol turasynda «Egemen Qazaqstandaghy» әriptesterimizden artyq sýisinip, shabyttanyp jazu qolymyzdan kelmeytindikten «jiyendik» jasap kóshirip aludy jón kórdik:

«Tikeley jelining portaly arqyly Qara­ghandydan 12 jasar Sasha Romanov bizding elordamyz 10 jyldan keyin qanday bolady dep súraq qoydy.

Jas buynnyng elimizge bey-jay qaramaytynyna kónili tolghan Núrsúltan Nazarbaev bylay dedi: biz býginde bizding ózimizdi de, meymandarymyzdy da tan-tamasha qaldyratyn elordany bar-joghy 10 jyl ishinde taqyr jerden túrghyzdyq. Astana barlyq qazaqstandyqtardy birik­tiretin ortalyqqa, ortaq maqtanyshy­myzgha ainaldy. Qazirgi kezde múnda bar­lyq ortalyq memlekettik organdar orna­lasqan, osy jerde zamanalyq әleumettik infraqúrylymdar - oqu, medisinalyq mekemeler, oiyn-sauyq jәne sauda orta­lyqtary qúrylghan. Qala belsendi ómir sýrip jatyr, jәne, әriyne, tayau bolashaqta ol iri megapoliske ainalady.

- 10 jyldan keyin, Sasha, Astana ýlken, milliondy qala bolady. Jәne sen әlemdegi ýzdik uniyversiytetterding birinde oqityn bolasyn. Sodan keyin sen bizneske, bankke júmysqa ornalasasyng nemese memlekettik qyzmetshi atanasyn. Sen ózinning qalyndyghynmen biz jasaghan tamasha sayabaqtarda nemese 50 myng gektar aghash otyrghyzylghan Astananyng ainala­syndaghy ormanda qydyrystaysyn... Sen ózinning elordanmen maqtanatyn bolasyn, ol sol kezde ýlken qalagha ainalady jәne sen ózinning úlyna shahar 20 jyldan keyin qanday bolatyny turaly әngimeleysin. Men saghan osyny tileymin jәne osylay bolghanyn qalaymyn! - dedi Preziydent».

Qúday búiyrtsa, bizding Sasha balaqay 10 jyldan keyin bolashaq qalyndyghymen Astanany qydyrystap,  әlemdegi ýzdik uniyversiytetterding birinde oqityn boldy. Turasyna kóshsek, Nazarbaev atyndaghy ýzdik uniyveristette. Óitkeni, ashyq jelide Elbasymyz Astanada nanotehnolgiya men biotehnologiyanyng qyr-syryn tereng úqtyratyn uniyversiytet ashylatynyn jәne ol uniyversiytetke ózining aty-jónin beruge keliskenin jasyrmady.

Aytyp-aytpay ne kerek,  Preziydent tikeley efirde 2 saghat 50 minut otyryp әrqily saualdargha jauap qayyrdy. Habar arnasynyng esebine jýginsek,
Halyqty әleumettik qorghau mәselesi boyynsha - 6218 súraq; Túrghyn ýy qúrylysy jәne TKSh jóninde - 5449 súraq; Zang jәne qúqyq tәrtibi salasynan - 2902 súraq; Bilim jәne ghylymnan - 2308 súraq; Adam qúqyqtaryna baylanysty - 1586 súraq; Ónirlerden - 1538 súraq; Densaulyq saqtau salasynan - 1317 súraq; Bankter men qarjy jýiesine qatysty - 1464 súraq; Kólik. Infraqúrylym jayynan - 701 súraq; Mәdeniyet. Mәdeny múra taqyrybynda - 638 súraq týsipti.

Jogharyda tizimi kórsetilgen saualdardyng arasynan Elbasynyng kóshi-qongha, әskery qaruly kýshterdin  ishki әleuetin kóteruge, parmasevtikalyq dәri-dәrmekterdi ózimizde óndiruding mýmkindigine, shetelden júmys kýshin toqtau ýshin kvota belgileuge, balabaqshalardy kóptep salugha, ýleskerlerding talabyn oryndaugha ýndep hәm tiyisinshe jauap bergeni ertenine әrkez alang júrttyng kónilin jadyratty.  Tikeley efirding qarymtasy retinde júrt ta jyly lebizin ayaghan joq. Tipti sheteldik studentter de tang qalysyp, oilaryn ortagha saldy. Mәselenki, Astanadaghy EÚU-ning studenti, týrkiyalyq Sinan Eraslan:
- Bizding memleketimizde múnday oqigha eshqashan bolghan emes. Osy qadamy arqyly preziydent Nazarbaev ózine senimdiligin, eshqanday da súraqtan qoryqpaytynyn kórsetti. Sebebi tikeley súraqtargha, tikeley jauap beru óte qiyn nәrse. Ekinshiden, aqparattyq baylanys qúraldarynyng barlyghyn qoldanuy memelketting ghana emes, әrbir adamnyng zamanauy tehnologiyalargha úmtyluyna, tikeley damugha mýmkindik berip otyrghanyn kórsetedi, - dep Habar arnasynyng tilshisine aghynan aqtaryldy.

Eshqanday saualdargha jauap beruden jaltarmaytyn, tipti 1999 jyldan beri qaray shaqyrylmaghan OBSE-ning jinyn Astanada ótkizip, TMD elderine qatysty atalghan úiymnyng orynsyz, artyq talap qoyatynyn betine basugha dayyn Elbasymyz myna bir tómendegi saualdargha jauap bere ketkende ghoy deymiz. Qaranyz:

Tәshenov turaly....

Qúrmetti Núrsúltan Ábishúly! Qazaqtyng bir tuar qaharman úly Tashenov Júmabek Aqmetúly qazaq ýshin, onyng ishinde bizderge teristikting qazaqtary ýshin, úly túlgha. SSSR basshylarynyng qylyshynan qan tamyp túrghan uaqytta elimen jerin qorghap taqty da mansapty da sol ýshin qúrban qylghanyn bizden de siz anyq qanyghyn jaqsy bilesiz. SSSR basshysy Hrushev N. S. jәne de basqa Politburonyng mýshelerine qasqayyp qarsy túryp aitqanyn «Rossiyagha qosatyn Qazaqtyng artyq jeri joq» degen jalyndy sózderin, ýlken buyn aghalar, odan keyingi bizder, úmytqan joqpyz. Sóitip, ashyq kýreske shyqqany ýshin ol Ontýstik Qazaqstan oblysynyng atqaru komiytetining kóp orynbasarlaryng biri bolyp kete bardy. Bizge jetken derekter boyynsha sol otyrysqa, yaghny Reseyge qazaqtyng jerin beru otyrysyna Qonaev D. A. ekeui birge shaqyrylghan. Sol otyrystan keyin Tashenov J. A. taqtan da, baqtan da aiyryldy. Ayyrylghanyna, biraq, moyyghan joq, óitkeni qazaq ýshin bolashaq úrpaq ýshin istegen isi taq pen baqtan zor edi. Qonaev D. A. baqqa baq jalghady. Jeltoqsannyng qayghyly oqighasyna әkelip tiredi. Kishkentay qúshaghymen alyp jerdi alyp qalghan osynday Tau túlgha nelikten atausyz qalyp otyr? Tarih qoynauyna kirgen 1961 jyly bolghan osy bir oqighanyng keyipkeri Júmabek aghamyz bolmasa biz bәrimiz alshandap basyp Astanada jýrer me edik? «Tau alystaghan sayyn biyikteydi» degendey osy qaharmanymyzdy biz nege tóbemizge kótermeymiz? Qazaqstanda qala, audan taghy basqa eldi mekender az ba? Astananyn, Petropavldyn, Pavlodardyng atyn berse de osy kisi ýshin artyq emes. Tughan audany túlghasynyng atyn qimay nelikten Arshaly atalyp ketken? Osy aghamyzdyng atyn madaqtaugha túra ma? Siz ne aitasyz?

Hat iyesi: Toty Aqmetqyzy Mautbaeva. Soltýstik Qazaqstan oblysy, Ualihanov audany, Kishkenekól auyly, S. Malikov kóshesi 72. tel. 87154221865 Elektr poshta: Zhusanova_ARG@ mail. Ru

Han Kenening basy turaly...

Zdravstvuyte, Nursultan Abish uly! Uje mnogo let prah hana Kenesary hranitsya v Ermitaje. Kogda Kazahstan smojet poluchiti ego prah y pohoroniti kak sleduet? Tashkent.

Avtory:   Isaev M.   16.11.2009 14:24

Latyn әrpine kóshu turaly...

Búl kópten beri talqylanyp kele jatqan mәselening biri. Aytsaq, latyn әlipbiyine kóshu mýmkinshiligi qanshalyqty? Aynash ÁLIBEKQYZY. Aqtóbe oblysy

Avtory:   ainawberish80@rambler.ru   16.11.2009 14:16

Til turaly..

Kesh jaryq Núrsúltan Ábishúly! Mening Sizge qoyatyn saualym: Qazaqstan boyynsha qazaq tiline týgeldey kóshe alamyz ba?

Avtory:   guli_0910@mail.ru   15.11.2009 17:58

Qúrmetti El basy Núrsúltan Ábishúly! Qazaqstanda ana tilimiz (qazaq tili) qatty qolgha alynar ma eken? Yaghny osylay orys tilimen egiz bolyp ómir sýre beredi me qazaq elinde?

Avtory:   Beybit Izmahanuly   15.11.2009 14:33

Qúrmetti Preziydent myrza! Memlekettik tilding mәrtebesin kóteru - býginde әsirese til janashyrlarynyng janayqayy, әri mindeti. Songhy zang aktilerine engizilgen ózgerister shemishkeshe kóbeyip kele jatqan shet tilindegi ataulardy retke keltirude jәne til turaly zannyng talaptaryn jýzege asyrugha keri әserin tiygizude. Býginde jeke kasipkerlerge myna kórnekiliktering dúrys emes, dúrysy bylay bolady dep aitqan jay eskertuleri ýshin birqatar әriptesterimiz prokuratura organdarynda súraqqa alynuda. Kәsipkerlerge jenildikter jasalyp jatqanyna karsy emespiz, kerisinshe, olardyng júmysy jýrgen sayyn budjetke qosymsha qarjy týsetini belgili. Degenmen, olargha jasalghan jenildikter negizinde kórneki aqparattaghy sauatsyzdyq beleng aluda. Búl mәseleni kәsipkerlermen kelisip sheshuding jana joldaryn aiqyndap berseniz?

Avtory:   Aliya Azbergenova

Til ýirenu turaly..

Zdravstvuyte! Menya zovut Oliga, ya za mujem, u menya dvoe malenikih detey. Rabotay polnyy rabochiy deni, svobodnogo vremeny ocheni malo, no pry vsem pry etom hotelosi by vladeti gosudarstvennym yazykom! Pry moih popytkah nayty obuchenie kazahskamu yazyku v internete (na kotoroe ya mogla by udelyati do 10-20 min v deni, v rabochee vremya) k sojalenii ne chego net!!!! Za to mojno daje evrit vyuchiti!?! Za tu summu, chto predlagait vzyati uroky kazahskogo yazyka na DVD, mojno individualino s prepodavatelem uchiti luboy inostrannyy yazyk! Svyazy s etim u menya voznikaet vopros, kogda izuchenie kazahskogo yazyka budet dostupo dlya izucheniya? Esly esti kursy kazahskogo yazyka v internete ily skoro planiruetsya, budite lubezny soobshiti mne etot adres. Zaranee spasibo!

Avtory:   ritchenko-kz@mail.ru   16.11.2009 15:27

Eskertkishter turaly..

Qúrmetti Núrsúltan Ábishúly! Qazaq elining azamattary retinde Otanymyzdyng jana astanasynda «Qazaq eli» monumentining ashyluyn asa rizashylyqpen qostay otyryp, osy siyaqty monumentter Respublikamyzdyng әrbir týpkirinde ornalastyrsa da artyq bolmas degen oidamyz. Osy oiymyzdyng oryndalu maqsatynda Astanada túrghan Qazaq Handyghynyng negizin qúrushy Jәnibek pen Kerey handarynyng mýsinderin Han Ordasy Sarayshyqqa (Atyraugha) әkelip qoysaq deymiz. Mýsinderdi óndeu, Sarayshyqqa jetkizu jәne ornalastyrugha ketetin shyghyndardy ózimiz jinastyryp tabamyz. Búl sharany iske asyru ýshin, Sizding qoldauynyzdy súraymyz.

Atyrau qalasynyng túrghyndary Q.Izbasov A.Múratúly

muratuly@mail.ru   16.11.2009 16:36

Búnyng bәri Mәdeniyet. Mәdeny múra sanatyna kelip týsken saualdardyng bir parasy. Búl sanattaghy saualdar toptamasyna dói-dalagha laqqan hattargha da oryn berilipti. Ishinde manyzdy, salmaqty súraqtarmen pikir, úsynystar da jetip artylady. Alayda Preziydent  Mәdeny múra baghdarlamasy jayynda ghana jalpy әnigmelep  ótti. Sol sebepten de,  kýresin kýzetip, qoqysqa tastalghan Áz Jәnibek pen Kerey han eskertikishteri mýsinderining «mýskin» hәli ókinishke qaray Elbasynyng marhammatty jauaptarynyng qataryna ilinbey qaldy. Osyghan kýdigimiz bolyp biz «Preziydent handardyng eskertkishine qatysty jastardyng súraghyna ýn qata ma?» degen saualnama jasaghan edik.  Saualnamagha barlyghy 143 adam qatysyp, onyng 55% «joq» dep, 11%  «ayta almaymyn» dep jauap beripti.  Saualnamagha qatysqandardyng 34%-y «ýmit eng sonynda óledi» demekshi, Elbasynyng ýn qatatynynan kýder ýzbepti.

Mine, osymen tikeley jeli turaly sóz de, Elbasynyng jauabyna qaraghan Eskertkishterding mәn-jayy da tәmәm. Biraq, uaqytsha ghana... Sebebi, mәdeniyet pen tarihtan tuyndaytyn saualdardan ainalyp ótip, olardy úmyt qaldyru mýmkin emes.

«Abay-aqparat»