AQSh Memlekettik departamentining adam qúqyqtary jónindegi jyl sayynghy esebi jariyalandy.
2009 jyly da elimizde búl baghyttaghy ong ózgerister kóp bayqala qoymady. Adam qúqyqtaryna qatysty mynaday məseleler oryn aldy:
azamattardyng óz ýkimetin ózgertuge qatysty qúqyqtaryn qatang shekteu;
əskerdegi kisi ólimine əkep soqqan əlimjettik;
qamaugha alynghandar men týrmege jabylghandardy qorlau;
týrmelerdegi densaulyqqa qauipti jaghday;
zansyz tútqyndau jəne qamaugha alu, təuelsiz sot jýiesining joqtyghy;
sóz, baspasóz, úiymdargha birigu bostandyghyn  shekteu;
əsirese qúqyq qorghau organdary men sot jýiesinde keninen taraghan sybaylas jemqorlyq;
sayasy partiyalardy tirkeu talaptarynyng tyiym salu sipatynda boluy;
ýkimettik emes úiymdardyng júmysyna shek qong;
əyelderdi kemsitu jəne olargha zorlyq-zombylyq jasau;
adam saudasy jəne qoghamdyq kemsitushilik.

AQSh Memlekettik departamentining adam qúqyqtary jónindegi jyl sayynghy esebi jariyalandy.
2009 jyly da elimizde búl baghyttaghy ong ózgerister kóp bayqala qoymady. Adam qúqyqtaryna qatysty mynaday məseleler oryn aldy:
azamattardyng óz ýkimetin ózgertuge qatysty qúqyqtaryn qatang shekteu;
əskerdegi kisi ólimine əkep soqqan əlimjettik;
qamaugha alynghandar men týrmege jabylghandardy qorlau;
týrmelerdegi densaulyqqa qauipti jaghday;
zansyz tútqyndau jəne qamaugha alu, təuelsiz sot jýiesining joqtyghy;
sóz, baspasóz, úiymdargha birigu bostandyghyn  shekteu;
əsirese qúqyq qorghau organdary men sot jýiesinde keninen taraghan sybaylas jemqorlyq;
sayasy partiyalardy tirkeu talaptarynyng tyiym salu sipatynda boluy;
ýkimettik emes úiymdardyng júmysyna shek qong;
əyelderdi kemsitu jəne olargha zorlyq-zombylyq jasau;
adam saudasy jəne qoghamdyq kemsitushilik.

Mamyr aiyndaghy Qazaqstangha sapary barysynda BÚÚ-nyng azaptau jəne basqa da qatygezdik týrleri, adamgershilikke jatpaytyn nemese ar-namysty qorlaytyn is-əreket pen jaza týrleri jónindegi arnayy baqylaushysy Manfred Novak birneshe týrme men qamau ornyn tekserdi. Onyng bastapqy payymy boyynsha azaptau elde keng taramaghan, biraq qalyptasqan jazasyzdyq jaghdayy polisiyagha qylmysty moyyndatu maqsatynda shekten shyghatyn qatty soqqygha jyghu jәne qylqyndyru sekildi әdisterdi paydalanugha mýmkinshilik beredi. Polisiya azaptau turaly shaghymdardy tergeudi óte siyrek jýrgizdi.
Novaktyng aituynsha, ol adam qúqyqtaryn baqylaushylar zorlyq-zombylyq jii oryn alady dep kórsetken Últtyq Qauipsizdik Komiytetine (ÚQK) qarasty eki qamau ornyna barghan. Novaktyng BÚÚ-nyng Adam qúqyqtary jónindegi keneste jasalatyn qorytyndy bayandamasy jyldyng ayaghyna deyin jariyalanbady.

Bas prokuratura 2008 jyly bolghan 146 qylmyspen salystyrghanda osy jyly əskerdegi əlimjettik pen biylikti asyra paydalanushylyqqa baylanysty 167 qylmys oryn alghanyn məlimdedi.
Ýkimet əskerdegi əlimjettik isterin tergep, sonday qorlyqqa qatysy bar jauyngerlerding ýstinen is qozghap, bir jylda 34 isti sotqa jiberdi. Qorghanys ministrligi arnayy tekseruler jýrgizip, agha ofiyserlerden óz bólimderindegi jaghday turaly jýieli esep talap etti.
Týrmelerding jaghday auyr kýiinde qaluda, al týrme jaylary halyqaralyq densaulyq standarttaryna say bolmady. Dərigerlik kómekting jetispeushiligi әli de məsele kýiinde qalyp otyr. Ýkimettik emes úiymdardyng mәlimeti boyynsha, qamaudaghylardyn  jartysyna juyghy, əsirese VICh/SPIYD, tuberkulez jəne ózge júqpaly aurulardan emdelu ýshin dərigerlik kómekti qajet etip otyr. Polisiya abaqtylarynda, sotqa deyingi qamau oryndarynda jəne týrmelerde jəbir kórsetu jayttary oryn aldy.
Ýkimettik emes úiymdar men halyqaralyq baqylaushylar týrmeler men qamau oryndaryndaghy jaghdaydyng bir jyl ishinde  jaqsarmaghanyn mәlimdedi.
Baqylaushylar qamaugha alynghandar men bas bostandyghynan aiyrylghandardyng jәbir kóretinin, al әkimshilik qyzmetkerlerine arnalghan kәsiby biliktilikti arttyru kurstarynyng joqtyghyn algha tartty. 2008 jyldyng aqpan aiynda Konstitusiyalyq Kenes tútqyndardyng narazylyq kórsetui men denelerin keskileu әreketterin qylmystyq is qataryna jatqyzatyn 2007 jyly sәuirdegi zannamagha engizilgen  ózgeristerding kýshin joydy.
Ýkimet ótken jyl ishinde qamalghan 43 adamnyng tergeu izolyatorlarynda qaytys bolghanyn jәne 59 adamnyng óz ómirlerin ózderi qighanyn habarlady. Olardyng altauy sotqa deyingi qamau oryndarynda, al 49 tútqyn týrmede, jәne tórteui polisiya abaqtysynda óz-ózderine qol júmsaghan.
Týrmelerdi baqylaumen ainalysatyn ýkimettik emes úiymdardyn  arqasynda jinalghan songhy statistikalyq mәlimetke sәikes elde 50 843 adam týrmede otyrsa, jәne 8 298 adam sotqa deyingi tergeu oryndarynda qamauda otyr.  Tútqyndardyng 47 265-i er, 3 129-y әiel, al 449-y - kәmeletke tolmaghandar. Erler men әielder jәne kәmeletke tolmaghandar bólek ústalady. Al tergeu oryndaryndaghylar týrmedegilerden bólek ústalady. Sayasy tútqyndar basqa qylmyskerlerden bólek ústaldy degen mәlimet bolghan joq.

Halyqaralyq úiymnyng tolyq esebin «Sayasat» aidarynan oqynyzdar.