Qytay biyligi «sayttarda qate aqparattar taratqandardy jәne sheteldik búqaralyq aqparat qúraldaryna memleket qúpiyalyghyn әshkerelegenderdi jazalau» degen atpen el ishinde tekseru jәne tútqyndau nauqanyn qauyrt jýrgizude.

BBC jәne «Aziya janalyqtary»AsiaNews) aqparatynyng keshegi janalyghyna qaraghanda, Syan Nanifu jәne Gau Yu esimdi eki jurnalist qytay biyligi tarapynan tútqyndalghan. Qytay telearnalarynyng habarlauynsha, Syan Nanfu sheteldik búqaralyq aqparat qúraldarynda dúrys emes aqparattar jariyalap jýrgeni ýshin, al kelesi jurnalist «memleket qúpiyalyghyn» әshkerelegendigi ýshin tútqyndalghan-mys. Alayda, sarapshylar men tútqyndalghan jurnalisterding әriptesteri ol ekeuin óz kәsibining sheberi dep baghalap otyr dep jazady batys aqparat qúraldary.  Birneshe aptadan beri jurnalister men adam qúqyghyn qorghaushylardyng tútqyndaluy jiyilep ketken. Olargha «memleket qúpiyalyghyn» әshkereledi jәne shetel BAQ-tarynda jalghan aqparattar taratty degen aiyptar taghylghan. Al aqiqatynda, olar kommunister men Qytaydyng imperiyalyq pighylyn synaghan deydi jogharydaghy aqparat kózderi.

62 jastaghy Syan Nanifu Amerikandyq «Boxun» aqparattyq saytynda «dúrys emes aqparattar» jariyalap, halyq arasynda «alauyzdyq pen janjal» tudyrghandyghyn, al 70 jastaghy Gau Yu Qytay kommunistik partiyasynyng qúpiya sayasattary jayyndaghy aqparattardy әshkerelegendigin «moyyndaghan» dep jariyalaghan Qytay resimy BAQ-tary.

Al qytay biyligining búl tútqyndaularyna atalghan «Boxun» sayty da jauap qatyp ýlgeripti. Sayt qúryltayshysy Uotson Mennyng aituynsha, Syan Nanifu aqiqatshyl jurnalist. Ol tek Qytay biyligining qatigez janyshtaularyn ashyp jazghany ýshin tútqyndalyp otyr dep mәlimdegen.

Al Gau Yugha jaghday qiyn bolatyn týri bar. Sebebi týrmede jeti jyldyq jazasyn ótep bolghan ol endi «memleket qúpiyalyghyn shetel sayttarynda jariyalaghandyghy» ýshin taghy on jylgha sottaluy mýmkin deydi «Aziya janalyqtary».

Birneshe aptanyng aldynda adam qúqyghy qorghaushylar Qytay biyligining Beyjiynde bolghan demokrtiyalyq qozghalysty әskery kýshpen janyshtaghan «Tyanianimeni qyrghyny» uaqighasynyng 25 jyldyghyna baylanysty seminar úiymdastyrghan-dy. Sol kezde jinalysqa qatysqan Pu Chjisyan qatarly professor, jurnalist jәne halyqaralyq zangerlerden jalpy alty adam qytay qauipsizdik qyzmetkerleri jaghynan tútqyndalghan. Osy uaqighadan keyin AQSh taraby tútqyndalushylardy bosatu turaly mәlimdeme jariyalasa da Beyjing oghan kelisimin bermegen-di. Qytay biyligi ýrke qaraytyn osy «Tyanianimeni uaqighasynyn» 25 jyldyghyn eske alu barysyndaghy belsendilerdi tekserip, qughyndaudyng sony jogharydaghy jurnalisterding tútqyndaluyna deyin jalghasyp otyr deydi BBC.

Batys aqparat qúraldarynyng jazuyna qaraghanda, seysenbi kýni Qytay poliyseyleri Hanchjou qalasyndaghy qytay demokrattarynyng jinalysyna basyp kirip, ondaghan adamdy tútqyndaghan. Tútqyndalghandardyng arasynda belsendi bloger Vani Use, adam qúqyghy belsendisi Veni Kejyani bar kórinedi. Vani Useni qatarly onshaqty adamdy eki saghat song bosatqan, al Veni Kejyandi әli qoya bermegen. Ven Keyan qytaylardy demokratiyagha shaqyryp, «2008 deklarasiyasyna» qol qoyghandardyng biri eken. 2010 jylghy Nobeli beybitshilk syilyghynyng iyegeri Lu Syaobo da osy deklarasiyagha qol qoishylardyng biri. Ol 2009 jyly «ýkimetti audarugha talpynghan» degen qylmyspen 11 jylgha sottalghan bolatyn.

Aghylshyn tilinen audarghan: Sanat Naqqazaq.

Derekkóz: BBC jәne Aziya janalyqtary.

Abai.kz