Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Janalyqtar 4409 0 pikir 27 Sәuir, 2010 saghat 09:52

Qúryltay qúrqyltaydyng bazaryna ainaldy

Ótken júmada el ishin elendetken eki oqigha boldy.  Búqara júrtty shulatqan «El birligi» doktrinasy syrtqy ister ministri - memlekettik hatshy Qanat Saudabaev bastaghan lauazymdy toptyng tarapynan qoldau tauyp Elbasynyng qúzyryna jóneltildi.

Almatyda últ patriottarnyng shaqyruymen jalpy qazaq qúryltayy ótti. Bizding redaksiyagha habarlasqan oqyrman osy eki jaytke baylanysty nege naqty aqpar bermeysizder dep súrap jatyr. Doktrina turaly jamighatqa jaghymdy janalyq aitugha bolatyn siyaqty. Óitkeni estuimizshe, «El birligi» doktrinasynyng últ patriottary jasaghan núsqasy maqúldanghan kórinedi. Al, qazaq qúryltayy turaly aitugha sәl ynghaysyzdanyp otyrmyz. Óitkeni qúryltay qúryltay emes, qúrqyltaydyng bazaryna ainaldy. Ókinishti. Áytsede atalghan eki mәselening de basy-qasynda jýrgen azamat, belgili sayasattanushy Aydos Sarymnyng (surette) bolghan jaydy bayandap beruin jón kórdik.

Ótken júmada el ishin elendetken eki oqigha boldy.  Búqara júrtty shulatqan «El birligi» doktrinasy syrtqy ister ministri - memlekettik hatshy Qanat Saudabaev bastaghan lauazymdy toptyng tarapynan qoldau tauyp Elbasynyng qúzyryna jóneltildi.

Almatyda últ patriottarnyng shaqyruymen jalpy qazaq qúryltayy ótti. Bizding redaksiyagha habarlasqan oqyrman osy eki jaytke baylanysty nege naqty aqpar bermeysizder dep súrap jatyr. Doktrina turaly jamighatqa jaghymdy janalyq aitugha bolatyn siyaqty. Óitkeni estuimizshe, «El birligi» doktrinasynyng últ patriottary jasaghan núsqasy maqúldanghan kórinedi. Al, qazaq qúryltayy turaly aitugha sәl ynghaysyzdanyp otyrmyz. Óitkeni qúryltay qúryltay emes, qúrqyltaydyng bazaryna ainaldy. Ókinishti. Áytsede atalghan eki mәselening de basy-qasynda jýrgen azamat, belgili sayasattanushy Aydos Sarymnyng (surette) bolghan jaydy bayandap beruin jón kórdik.

-  Men Dos Núr-Ahmet, Dos Kóshim syndy azamattarmen birge doktrinany tolyqtyru jónindegi júmysshy toptyng qatarynda sonyna deyin júmys atqardym. Biylik tarapynan júmys tobyna Euraziyalyq uniyversiytetting rektory Baqytjan Ádbirayymov, sol uniyversiytetting professorlary Vladimir Kochenov pen belgili zanger Enlik Núrghaliyeva, tarihshy Georgiy Kan qatysty. Áriyne, alghashqy kezde júmys tobynyng otyrystary qyzu, tartysty ótip jatty. Alayda, tobymyzdyng ýilestirushisi Dos Núr-Ahmettin, basqa da azamattardyng parasaty men syndarly ústanymdarynyng arqasynda barlyghymyz mәmlege kelip, әrbir mәseleni bayyppen, aqylgha sala otyryp sheshetin jaghdaygha jettik. Dos aghamyzdyng sózimen aitsaq, "men bolyp kelip, biz bolyp" tarastyq.

Áriyne, býgingi kýni osy qújattyng mazmúny men baghyty turaly songhy kezde kóptegen súraqtardyng tuyndap otyrghany ras. Ár júmys tobynyng ishki zandary men ishki tәrtibi bolady. Bizder de júmysty bastamas búryn mynaday kelisimge kelgen edik: júmys ayaqtalyp, qújat qabyldanghangha deyin onyng mazmúnyn syrtqa shygharmayyq degen. Eng bolmaghanda birneshe kýn shydaularynyzdy súraymyn. Qúday qalasa, ol qújat resmy týrde qabyldanady. Sol kezde osy әngimeni jalghastyrugha óz basym dayynmyn. Ár baby men әrbir sóilemining qaydan shyqqanyn, neni menzeytinin aityp bereyin. Bir aitarym:  jeltoqsan aiynda talqygha úsynylghan doktrinadan da, qantarda "Tәuelsizdikti qorghau" qozghalysy dayyndaghan balama tújyrymdamadan da bólek qújat dýniyege keldi. Mening payymdauymsha, dýniyege tәp-tәuir, jinaqy, shyn mәnidegi sayasiy-filisofiyalyq doktrinaldy qújat jasalyp shyqty.

 

Men bilsem osy aptanyng ishinde qújattyng resmy túsaukeseri ótedi. Sodan keyin qújattyng ishki mazmúny turaly ashylyp sóileuge bolar. Óz basym júmysshy top jasap shygharghan qújat qazaq mýddesine, qazaq últy men memleketining bolashaghyna qyzmet etetin dengeyde jasalghany turaly auzymdy toltyryp aita alamyn. Qújatqa az-maz ózgerister engenning ózinde de, onyng ishki arhiytekturasy, baghyty, ruhy saqtalady dep senemin.

Al endi qúryltay turaly әngimege keleyik. Qúryltay turaly oilarymdy jalpy jiyn barysynda ashyq aitqan bolatynmyn. O bastan ony úiymdastyrushylargha dәl osylay asyghyp, apyl-ghúpyl shara ótkizuding ne qajeti bar dep birneshe ret eskertken de bolatynmyn. Odan da taghy birer ay dayyndalyp, azamattardyng pikirin jinap, qantarda últshyldar úsynghan tújyrymdama dengeyindegi birneshe qújattardy jasap shyghayyq. Aldaghy uaqytta parlament jәne preziydent saylaulary kele jatyr. Solargha qatysty qazaq júrtshylyghynyng mún-múqtajyn ashatyn, saylaudan ýmitti partiyalargha baghyt beretin "qazaq maniyfesti", "qazaq petisiyasy" siyaqty dýniyelerdi jasau kerek degen oiymdy osydan bes-alty ay búryn qúryltaydy úiymdastyru tobynyng jiynynda da aitqanmyn. Ókinishke oray, onyng biri de bolmady. Jasalghan bayandamalar men qararlar aghymdaghy maqalalar men súhbattardyng dengeyinen aspaytyn, mazmúnsyz, tayaz bolyp shyqty. Keshegi kýiinde qúryltay - maghynasyzdyq merekesi men populizmning toyy boldy.

 

Sonda birneshe jyl boyy aitylyp kelgen qúryltaydyng maqsaty ne boldy degen súraq tuyndaydy. Eger maqsaty oblystardan halyqty jinap, kýndelikti kýibeng tirshilikke qatysty әngimelerdi ghana aityp, birimizben birimiz aitysyp, bir-birimizdi keketip-múqatu bolghan bolsa, onda, sózsiz, qúryltay óz maqsatyna jetti. Al eger maqsat bolashaqqa baghyt beretin, qazaq últtyq qozghalysynyng ertenine baghdar bolatyn qúryltay ótkizu bolsa, onda búl alqaly jiyn óz maqsatyna jetken de, jaqyndaghan da joq. Úiymdastyru tobyndaghy azamattardyng basym kópshiligin qúrmetteymin, syilaymyn, alayda "dos jylatyp aitady" degen qaghidany eske ala otyryp, aitatynym: mynaday úiymdastyrumen, mynaday dayyndyqpen biz tek kýlkige qalamyz. Oqyp ta, estip te jatyrmyz. Qúryltay turaly jaryqqa shyqqan bes maqalanyng tórteui kelemejdeuge ainalyp ketipti. Qúryltaygha qatysqan jurnalisterding barlyghy da "ne turaly jazatynymzdy bilmeymiz" dep an-tan. Qazaqtyng jiyndarynyng siqy osy bolsa, onda "Núr-Otanym" aman bolsyn dep ketkender de boldy. Aynalyp kelgende, ózimizdi-ózimiz mazaqtaghanday boldyq.

Qúryltaygha payymdauymsha, terendik pen shynayylyq jetpegen siyaqty. Mәsele qatty sóz aityp, jalyndy úran tastauda emes. Ol jaghynan jiyrma jylda qazekeng ekijýzjyldyq josparyn uaqytynan búryn atqaryp tastaghan halyq. Shamalauymsha, qúryltayda eng aldymen qazaq últshyldary degen kimder? Olardyng basqa sayasy kýshter men biylikten aiyrmashylyghy nede? Janaghylarmen qaytse, qaytken kýnde birigip júmys isteuge bolady degen súraqtargha jauap berilui tiyis edi.

Ekinshiden, qazaq últtyq qozghalysynyng býgingi kýii men tirshiligine adal bagha berilip, onyng bolashaqta atqarar isteri, strategiyasy men taktikasy turaly shynayy әngime aityluy jón edi. Osy kezge deyin qalyptasqan "últ patriottary", "últshyldar" degenning barlyghy sayqymazaqtar, qolynan aiqay-shudan basqa eshtene kelmeytin marginaldar degen jalghan ataqtan qalay qútylamyz? Biylik pen arnayy qyzmetter kórsetip bergen "sara joldan", "ssenariylik rólderden" qalay shyghamyz? Osynday keyipte jýrgenimiz ýshin kim kinәli? Basymyz nege birikpeydi? Nege bir úiym qúryla qalsa boldy, qasynan qyryq úiym bolyp shygha kelemiz? Osynday súraqtargha jauap izdeuimiz qajet edi.

Ýshinshiden, býgin últtyq memleket qúrudyng ekinshi kezeni bastalyp keledi. Halyqtyng sana-sezimining ósui, ziyaly qauym belsendiligining artuy oghan anyq dәlel. Esesine Qazaq eli óz tarihynyng eng kýrdeli onjyldyghyna ayaq basyp keledi. Aldymyzda san-aluan oqighalar men qiyn asular túr. Osyghan dayyndyghymyz qalay? Qyatsek últtyq kýres otyn jandandyra týsemiz? Qaytsek biylikti óz jaghymyzgha qaratamyz? Osynday súraqtargha naqty jauap bolmady.

 

«Abay-aqparat»

 

0 pikir