Surette: әskery danq muzeyi kesheninde túrghan T-34 tanki

Kerekude patshalyq-kenestik qúndylyqtardy qyzghyshtay qorghaushy top bar ekeni júrtshylyqqa qúpiya emes. Olar qala qúrylysy men tarihyna qatysty jәne oblystaghy onomastika, til, kadr sayasattaryna baylanysty óz ústanymdaryn  dәriptep, orystildi tәuelsiz basylymdar men әleumettik jeliler arqyly ózge pikirdegi jeke adamdardy da, resmy túlghalardy da synap-mineude, sóitip jergilikti biylikke yqpal etudi kózdeude.

Mәselen, byltyr aimaq basshylyghyna Qanat Bozymbaev taghayyndala sala búrynghy әkimning túsynda  Áskery danq muzeyi keshenine kóshirilgen kenestik T-34 tankisin, sonday-aq Lenin mýsinin bastapqy ornyna qaytaru jóninde mәsele kóterdi. Múnymen tynbay, patsha zamanynda salynghan, búdan ondaghan jyldar búryn paydalanugha jaramsyz bolyp apatty jaghdaygha týsken, tarihy eskertkishter sanatyna jatpaytyn «Rossiya» qonaq ýiining qirandysyn jergilikti budjet esebinen bastapqy qalpyna keltirudi kózdep syn maqalalar jariyalady, kópshilikting jariya hatyn da úiymdastyrdy.

Ókinishke qaray, sol kezde jergilikti ziyaly azamattardyng arasynan ya lauazymdy sheneunikter ishinen  naqty jaghdaydy Qanat Aldabergenúlyna týsindirip,  dúrys jol silteytin bireu shyqpaghan tәrizdi. Qalay bolsa da,  jana әkim әlgilerdin   aitqanyna kónip, ynghayyna jyghylghan siyaqtandy. 

Osynday oy týigen  kerekulik últ janashyrlary «Jas Alash» gazeti, «Abay kz»,  «Últ» portaldary arqyly «Kerekude últ arazdyghyn qozdyrugha nege tiym salynbaydy?!» dep, oryndy narazylyghyn bildirip, aimaq basshylaryn synady («Tәuelsizdik jәne tank», «Kerekude teketires bastaldy! Jana әkim kimderding sózin sóileydi?»).  

Osydan song Q.A. Bozymbaevtyng dauly mәselening aq-qarasyn ózi bayyptap,  әdil baylam jasaugha bel baylaghany bayqaldy, búl әreket baspasóz betterinde kórinis tapty. Aqyry eki tarap: patshalyq-kenestik qúndylyqtardy dәripteushiler jәne egemen eldikti, últtyq, memlekettik qúndylyqtardy úlyqtaushylar sabyr tauyp, sayasy astary bar týiinning sәtti sheshimin kýtti.

Biraq juyrda «Karavan» gazetining oblystaghy tilshisi Rizabek Isabekov  «Kak akim Bozumbaev veteranam otvechal» degen maqala jariyalap, T-34 tankisin Lenin kóshesindegi әueldegi ornyna qaytaru jóninde qayta mәsele kóterdi!.. Búdan búrynyraq  kenestik súrapyl soghys qaruy turaly «Simvol Pobedy na zadvorkah»  degen habar da jariyalaghan eken.

Sebebin kim bilsin, jerles tilshi  әlemning demokratiyalyq kýshteri «Zúlymdyq imperiyasy» dep baghalaghan Kenes odaghyn jәne «Halyqtar týrmesi» atanghan patshalyq Resey imperiyasyn qúrmetpen eske týsiretin sekildi. Mәselen, byltyr «Uj ne sgoryacha li ubraly Iliicha?»  degen aqparatynda kommunistik qoghamnyn, bolishevikter partiyasynyng jarnamasy ispettes V.I. Leninning mýsinine degen sýiispenshilik sezimin jasyra almaghan. «ibiyley Pavlodara proshel nezametno…» degen maqalasynda Pavlodardyng patsha zamanynda qala mәrtebesin iyelengenine 150 jyl toluy saltanatpen atalyp ótilmegenine keyistik tanytypty. «Poteryannyy Pavlodar» degen jazbasynda ótken ghasyrlarda qala ortalyghynda orys kópesteri salghan  eski ýiler men ghimarattardyng týgeldey tolyq saqtalmaghanyna ókinishin sezimin bildirip,  Italiyadaghy әlemge әigili Koliyzeydi mysalgha  keltiredi...

Endi bir jariyalanymyna qanaghattanghandyq sezimmen «Pavlodar ne pereiymenuiyt» degen atau qoyyp,  «Kereku –  Koryakovka forposynyng qazaqsha núsqasy» degen óz topshylauyn jazypty. Shyndyghynda, «Kereku – Mahmút Qashqaridyng «Sózdigine» engen ejelgi týrki sózi ekenin, «ýi», «shatyr» degen maghyna beretinin bilmeytin avtor ózining oqyrmandardy shatastyrghanyn  sezbeytin siyaqty.

Eng soraqysy, oblystyng gerbinde beynelengen arqar januaryn oryssha «kozel» dep atap, oblys әkimi aitpaghan әri aitugha dәti jetpeytin sóleket sózderdi onyng auzyna salyp qoyypty («Akim Bozumbaev: Y do kozla doberemsya!»). Sonday-aq ózining Erlan Arynnan gerbting mәn-maghynasy jóninde týsinikteme beruin birneshe ret súraghanyn, biraq jauap ala almaghanyn jazady. Sóite túra R. Isabekov nelikten  gerbke qatysy joq әkimge әlgi súraghyn qoyghanyn aitpapty.  Bәlkim ol gerbting jobasyn E. Arynnan búrynghy  әkim Baqytjan Saghyntaevtyng maqúldap, oblystyq mәslihattyng sessiyasyna úsynghanyn jәne jobany deputattardyng qabyldap  bekitkenin bilmeytin shyghar nemese «Jyghylghangha – júdyryq» degen oimen eksәkim E. Aryndy qaralaudy ghana kózdeytin bolar...   Áyteuir, búl mәselelerde onyng kәsiby biliksizdigi men niyetining taza emestigi seziletin sekildi.

Ókinishtisi, «Karavan» basylymynda  Rizabek Isabekovtyn  osy taqylettes jazbalary esh talghausyz jariyalana  beretini. Solay desek te, redaksiya basshylyghy aldaghy uaqytta onyng materialdaryna syn kózimen qarap,  avtordyng qanday da bir toptyng júrtshylyq arasyna jik týsiretin ústanymyn әspetteuine tosqauyl qoyady degen ýmittemiz.

Arman QANIY,

«Ertis didary» gazetining redaktory,

Qazaqstan Jazushylar odaghy

Pavlodar oblystyq filialynyng diyrektory,

Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri.

Abai.kz