Ótken aptada Astanada Parlament senatynyng agrarlyq mәseleler, tabighatty paydalanu jәne auyl territoriyalaryn damytu jónindegi komiytetinde keneytilgen mәjilis ótti.

Onda sóz sóilegen Auylsharuashylyghy ministri Asyljan MAMYTBEKOV myrza, kýpirlik bolmasyn, sózbe-sóz keltireyik, býy dep saldy: «...uvelichenie naloga priyvedet k tomu, chto te zemlepolizovateli, kotorye neeffektivno  ispolizuit zemli, im stanovitsya nevygodno derjati ety zemelinye resursy, y ony nachnut ih osvaivati libo je vernut gosudarstvu, libo je nachnut iskati partnerov, s kotorymy mojno eto osvaivati...»

Bú kisi nege búlay dedi?

Sóitsek, qantarda bastalatyn kóptegen          «janalyqtargha» (moratoriy merzimining bitui, azamattardyng «propiskalary» turaly Kodeks degen siyaqty) taghy bir janalyq – jer salyghynyng kýrt kóterilui degen janalyq qosylatyn bolypty. Qantardyng birinen bastap. Baqsaq, bizding jer jónindegi qoldanystaghy zanymyzgha «ataqty qalaulylarymyz» ózgertuler men tolyqtyrular engizip tastapty. Jogharyda aityp óttik, Auylsharuashylyghy ministri ASYLJAN myrza keneytilgen mәjiliste sóz sóiledi dep. Onyng sózinde osy mәsele aityldy. Qatysyp otyrghandargha osy mәseleni ministr tәptishtep túryp týsindirdi. Oy jýgirtip kórsek, ministr sózinde әjeptәuir jan bar siyaqty. Aytuynsha, búdan bylay qaray, yaghny aldaghy jylymyzdyng birinshi qantarynan bastap jer salyghy bes esege kóteriledi eken. Al endi jerdi jekemenshigine satyp alyp, al biraq ol jerdi ne iygermey, ne iygeru ýshin basqa bireuge bermey, «sәn ýshin sarghaytyp» qoyghan keybir «ker jalqaulargha» salyqty on esege deyin kóteruge qúqyq berilgen – jergilikti atqarushy biylikke. Ministrding taghy bir sózining jany bar, bizding oiymyzsha. Ap-az ghana jer salyghy, onyng aituyna qaraghanda, paydalanugha jaraytyn shúrayly jerlerdi satyp alyp, alayda ony әjetke jaratpay qansytyp qondyng birden-bir sebebi kórinedi. Auyldaghy adamdardyng kópshiligining jerleri bolghanmen, olar ony «iske jaratpay», zanda kórsetilgen ap-az salyqty tólep qoyyp otyra beretin tәrizdi. Asyljan myrzanyng sózinen bir týsingenimiz osy. Taghy bir týsingenimiz – keybireuler ózderining jeke biznesterin ashpaq bolsa nemese aghymdaghy biznesterin keneytpek bolsa, jergilikti atqarushy biylik olargha «gramm-gramm» kómek kórsete almaydy eken, óitkeni olarda «mә, ainalayyn, ala ghoy» dep bere qoyatynday shúrayly jer resurstary joq. Bәri satylyp ketken. Al endi adam ayaghy jete bermeytin, bizneske tiyimsiz aidaladaghy jerlerdi tegin berseng de, eshkim almaydy. «Áytse de ýlken joldardyng boyyndaghy... elektr jýieleri men su kanaldaryna jaqyn mandardaghy kóptegen qúnarly jer resurstary kýni býginge deyin tiyimdi paydalanylyp jatqan joq, - dep atap aitty Asyljan MAMYTBEKOV, - kezinde sovhozdar men kolhozdardan shúrayly jerlerdi tep-tegin alyp alghan keybireuler jekemenshik jerin iygerudi mýlde qoyghan. Nesie almaydy. Rahat! Bәlenbay myng tenge salyq tóle dep eshkim qysyp jatqan joq. Payyz ósip jatqan joq. Tegin alyp alghan memlekettik akt servanttarda shang basyp jatady. Áriyne, osyndaydan keyin nege jer salyghynyng mólsherin kótermeske...»

Mine, auyl adamdaryn alqymnan alatyn aldaghy jyldyng taghy bir janalyghy osy – jer salyghynyng bes esege kóbengi. Jerin paydalanbay jatqan keybireuler ýshin salyq mólsherining on esege deyin kóterilui. Al endi paydalanylmay jatqan jer degen mәselege naqty derek túrghysynan keletin bolsaq, Últtyq ekonomika ministrining orynbasary Qayyrbek ÓSKENBAEVtyng aituyna qaraghanda, elimiz boyynsha әjetke jaraydy-au degen jerlerding bes million gektargha juyghyn «shang basyp» jatqan bolsa, paydalanylmay jatqan 1,7 million gektar jer memleket menshigine qaytarylypty. 2,1 million gektar jer jaylap-jaylap iygerile bastapty. Al endi ASEKENning aitqandaryn úzynqúlaqtan estip ýlgergen keybireuler әlden-aq әrtýrli-әrtýrli әngimeler aita bastady. Bireuler aitady – «búl degeniniz jekemeshikke qol súghu ghoy, tapa-tal týste tonau ghoy» dep. Taghy bireuler aitady – «salyqtyng kýrt kóterilui tabysy shamaly sharua qojalyqtaryn esengiretip jiberedi ghoy» dep. Endi bireuler aitady – «shúrayly jerlerding barlyghyn belgili bir sybaylas jemqor toptar alyp alghan, sondyqtan ministrding aityp otyrghandary óte dúrys, al auyldaghy qarapayym qazaqtarda jer bolsa da, ony iygeruge bólingen subsidiyany orta jolda taghy sol sybaylas jemqorlar alyp qoyady» dep.

Múnyng dúrysy qaysy, búrysy qaysy – biz әzirge bile almadyq. Al Siz she, «ABAY. KZ-ning qúrmetti oqyrmany, Siz qalay oilaysyz? Jerinizden airylmaysyz ba?

Marat MADALIMOV.

Abay.kz