Kópshilikke keninen tanymal «Kerimsal», «Qyzyl jynghyl», «Tәtti shól» sekildi jyr jinaqtary arqyly әdebiyetsýier qauymnyng kónilining tórinen oryn alyp, ózindik órnegi bar ólenderi joghary baghalanghan aqyn Qazybek Isa kóptegen respublikalyq jyr mýshәiralarynyng da jenimpazy. Shynaylylyq pen tereng oigha, bederli beyneleu men nәzik lirizmge toly shayyr shygharmalary qazaq oqyrmandarynyng jýregine jol tauyp, halyqaralyq dengeyde de tanymal bola bastady. Halyqaralyq әdebiy-qoghamdyq syilyq - Sergey Esenin atyndaghy «Altyn kýz» ordeni iyegeri atanuy sonyng aighaghy der edik. 

Jaqynda Almaty qalasyndaghy Qazaqstan Últtyq kitaphanasynda Halyqaralyq «Alash» syilyghynyng laureaty, respublikalyq «Qazaq ýni» gazetining preziydenti, «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy tóraghasynyng orynbasary , «Qúrmet» ordenining iyegeri, talantty aqyn Qazybek Isagha Mәskeudegi Halyqaralyq Jazushylar odaqtary qauymdastyghynyn  Sergey Esenin atyndaghy «Altyn kýz» ordenin tapsyru saltanaty bolyp ótti. Sharagha Dulat Isabekov, Temirhan Medetbek, Baqyt Sarbalaev, Amanhan Álim siyaqty bir top belgili aqyn-jazushylar, respublikalyq BAQ ókilderi men Azat Peruashev bastaghan birqatar sayasatkerler men qogham qayratkerleri jәne ontýstik astana túrghyndary qatysty.

Marapattaugha Mәskeuden arnayy kelgen Halyqaralyq Jazushylar odaqtary qauymdastyghy tóraghasynyng orynbasary, jazushy Vladimir Seredin qazaq aqynyna syilyqty óz qolymen tabys etti. Vladimir Seredin óz sózinde búrynghy kenesting kenistikte bolghan respublikalar arasynda mәdeni, әdeby baylanystar ýzilip kórmegenin aldymen atap ótti.Eki kórshiles jatqan elder arasyndaghy әdeby baylanystardyng da odan әri damy týsetinine ýlken senim bildirip, oghan býgingi kýnning ózinde anyq kóz jetkizuge bolatynyn aitty. «Biz ómir sýrip otyrghan qoghamdyq jýie auysqanymen, búrynghy odaqtas respublikalar óz aldaryna derbes memleket bolghanymen tamyry terenge ketken dostyq qarym-qatynastar әli de jalghasuda. Ekonomikalyq jәne de basqa әriptestikterdi aitpaghan kýnning ózinde, bizding jazushy qauym qashanda shygharmashylyq odaqta bolyp keledi. Qalamgerlerding shygharmalary kópshilikting nazarynda boluyna, ortaq ruhany bay­lyqtarymyzdyng barynsha damuyna úiymgha mýshe elderding әrqaysysy mýddeli. Sonyng bir dәleli retinde «Sovetskiy pisateli» baspasynan orys tilinde jaqynda jaryq kórgen «Antologiya kazahskoy poeziiy» atty kórkem bezendirilgen qomaqty jyr jinaghyn aitugha bolady. Qazaqtyng әigili aqyndarynyng tuyndylary orys tili arqyly kóptegen oqyrmandaryn tauyp, búl bastama birden qoldaugha ie boldy. Múnday iygi ister aldaghy uaqytta da túraqty jalghasyn tappaqshy. Osy jinaqtan bizge Qazybek Isanyng jyrlary óz órnegimen erekshe únap, biz odan basqa jyr toptamalaryn súratyp alyp, Esenin atyndaghy ordenge layyqty dep taptyq. Áli de qazaqtyng talantty talay aqyndarynyng ólenderi orys oqyrmandarynyng kózayymyna ainalady dep oilaymyn. Reti kelgende aita keteyin, Qazybek Isanyng ólender jinaghy aldaghy uaqytta orys tiline audarylyp, Mәskeude jaryq kórmekshi. Oghan qosa, kóptegen últtardan túratyn aqyn-jazushylardyng arasynan qazaq aqyny Qazybek Isagha Esenin atyndaghy syilyqtyng berilui qazaq әdebiyetine, qazaq halqyna degen erekshe qúrmet dep týsininizder. Biyl Qazaqstan Jazushylar odaghynyng qúrylghanyna 80 jyl tolyp otyr. Óz tarihynda talay úrpaqty tәrbiyelegen, qoghamgha qashanda ruhany baylyqtar syilaghan shygharmashylyq odaqtyng halqyna sinirgen enbegi orasan. Men Reseydegi aqyn-jazushylar atynan qazaqstandyq qalamdastarymyz­dy aituly merekemen qúttyqtap, olargha zor shygharmashylyq tabystar tileymin, qazaq әdebiyetining bedeli men mereyi óse bersin degim keledi» – dedi orys jazushysy.

S.Esenin atyndaghy halyqa­ralyq «Altyn kýz» syilyghy iyegerine arnalghan resmy qúttyqtaudy Abay atyndaghy Qazaq memlekettik Opera jәne balet teatrynyng bas diyrektory Asqar Bóribaev Qa­zaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministri Arystanbek Múhamediyúlynyng arnayy qúttyqtau jedelhatyn oqyp berdi. Ministrding qúttyqtauynda aqyn shygharmashylyghy ózining manyzdylyghymen, jyly lirizmi­men oqyrmandar jýregine jol tapqany atap ótilgen. Aqynnyng Esenin atyndaghy syilyqpen marapattaluy qazaq poeziyasyna, qazaq mәdeniyetine degen qúrmet ekenine nazar audarylyp, búl syilyq Qazybek Isanyng aldaghy shygharmashylyghyna shabyt qosa týsetinine senim bildirilgen.

Álemning 37 elining jazushylar odaqtarynyng basyn qosatyn atalmysh auqymdy úiymgha TMD men Resey Federasiyasyndaghy respublikalar men әlemning týrli últ qalamgerleri qúryltayshylyq etedi. Búl Halyqaralyq Jazushylar odaqtary qauymdastyghynyng basty maqsaty – úiymgha mýshe elder arasyndaghy mәdeni, әdeby baylanystardy damytyp, әlemning alys-jaqyn ózge de elderimen shygharmashylyq qarym-qatynastar ornatu bolyp tabylady. Úiymgha mýshe odaqtaghy qalamgerlerding shygharmalaryn orys jәne basqa da tilderge audaryp, dýniyejýzilik dengeyde tanymal etudi ózine baghyt etip ústanghan.

– Sayasattan eshqayda qashyp qútyla almasymyz belgili. Aqyn da sayasattan syrt qala almaydy, ózining azamattyq ýnin qosugha mindetti. L.Tolstoydyng «A spokoystvie – dushevnaya podlosti» degenindey, ýnsiz qalu ishtegi ýreydi bildiredi. Qazybek Isa Esenin syilyghyna layyqty aqyn. Onyng da Esenin siyaqty ózgege úqsamaytyn erekshe minezderi bar. Al minezsiz aqyn bolu mýmkin emes. Tәuelsizdikti әrbir aqyn ózinshe jyrlaydy. Maghan Qazybekting azamattyq pozisiyasy men últtyq ústanymy únaydy. Ol búl baghytta ózindik sheshimimen, ózindik ýnimen erekshelenedi. Áriyne, Esenin atyndaghy syilyqqa layyqty aqyndar bizde barshylyq, ózge elderde de jeterlik. Al, Qazybek inimizding orys halqynyng úly aqyny Esenin atyndaghy syilyqqa ie boluy býkil qazaq ýshin ýlken quanysh, maqtanysh, – dedi belgili jazushy, dramaturg Dulat Isabekov. Ordaly otyrystaghy negizgi osy bir ortaq oidy qazaqtyng belgili aqyny, QR Memlekettik syilyghynyng laureaty Temirhan Medetbek odan әri damytty. «Ras, sayasat jaghynan kelgende bizding Reseyge aitar ókpemiz az emes. Biraq, mәdeniyet pen әdebiyet sayasattan joghary túr. Biz Reseydi Pushkinnin, Tolstoydyn, Dostoevskiyding eli dep bilemiz, aldymen osy jaghyn eske aluymyz kerek. Olar da Qazaq elin Abaydyn, Jambyldyn, Múhtardyng eli dep bilui kerek. Biz qazir kimmen bolsa da teng dәrejedegi tәuelsiz memleketpiz. Jalpy әdebiyet pen mәdeniyette shekara men qashyqtyq degen ólshem joq, bolmauy da kerek. Biz aramyzda myndaghan shaqyrym qashyqtyq jatsa da dýniyejýzilik dengeydegi klassik aqyn-jazushylardy oqyp-tanimyz. Tili, dini basqa bolsa da útymdy ústanymdary men qúndy kózqarastaryn ýirenemiz, kókjiyegimizdi keneytemiz. Sol siyaqty әlemdegi әdebiyetsýier milliondaghan oqyrmandar bizding qazaq әdebiyeti klassikterinen ózine qajet qúndylyqtardy talghamyna qaray tandap alady. Ózimiz ólenderin oqyp, jattap ósken daryndy aqyn Esenin atyndaghy syilyqtyng qazaqtyng talantty aqyny Qazybek Isagha berilui bizding qazaq әdebiyetining mereyin, bedelin kótere týsedi dep esepteymin» – dedi Temirhan Medetbek. Búdan keyin Qazaqstan Jazushylar odaghy basqarmasy hatshysy, jazushy, synshy Baqyt Sarbalaev pen Respublikalyq «Aqiqat» jurnalynyng bas redaktory, belgili aqyn Amanhan Álim Qazybek Isany halyqaralyq syilyq aluymen qúttyqtap, aghalyq tilekterin bildirdi.

Qazybek Isa aqyn ghana emes, qogham qayratkeri retinde de belsendi júmystar atqaryp jýrgen azamattardyng biri. Ol QR «Aq jol» Halyqtyq demokratiyalyq partiyasy tóraghasynyng orynbasary. Elimizdegi әleumettik, sayasy jaghdaylargha baylanysty óz ýnin qosyp, últtyq mәseleler tónireginde tújyrymdy oilaryn ortagha salyp jýrgen jurnalist retinde de tanymal. Aqynnyng atalmysh halyqaralyq syilyq alu saltanatyna partiyalas әriptesteri de kelip qúttyqtap, óz oi-pikirlerin, óz tilekterin bildirdi. «Aq jol» QDP tóraghasy, QR Mәjilisining deputaty Azat Peruashev әriptesin qúttyqtap, onyng qoghamdyq enbegi men aqyndyq shygharmashylyghyna joghary bagha berdi. «Ár zamanda­ghyday, qazirgi zamanda da, sayasat әrqashan kerek ekeni belgili. Ol býgingi nemese ertengi ómir aghymyna qaray ózgerip, baghytyn búryp otyrady. Al, әdebiyet bolsa ol mәngilik qúndylyq, mәngilik ruhany baylyq. Ózim sayasatker bolghanymmen búl mening ómirlik tәjiriybemnen týigen berik oi-pikirim. Oghan Qazybek Isamen qyzmettes bolghan kezderde kózim anyq jete týsti. Partiya júmysy barysynda ken-baytaq elimizding kóptegen aimaqtaryn aralap, biz halyqpen jii kezdesip, jiyndar ótkizip túramyz. Osynday jiyndarda júrtshylyq ózderining basyna týsken auyrtpalyqtar jayynda, jalpy kóptegen әleumettik mәselelerdi kóteredi. Ol zandy da. Osynday kezdesulerde Qazybek Isa el mýddesin qorghaghan nemese mәngilik taqyryp mahabbat jayly bir óleng oqyp berse, jinalghandar bir jasap qalatynyn talay kórdim. Basyndaghy әleumettik mәselelerdi úmytyp, «taghy da óleng oqynyzshy» dep qolqa salatyny bar. Osydan-aq әdebiyettin, poeziyanyng qúdyreti men kýshin, ónerding ómirshendigin bayqaugha bolady ghoy…» – dedi Azat Peruashev.

Biylik basyndaghy sheneunikter ókinishimizge oray, qazaq tilin, ózining ana tilin iygere almay jýrgeni belgili. Qazaqsha ekiauyz sózding basyn biriktire almaytyndardyng qasynda oryssha oqyp, Reseyde joghary bilim alghan sayasatker Peruashevting qazaq tilin erkin mengere bastaghany birden bayqalady. Tipti Qazybek Isanyng bir ólenin orysshagha audaryp jinalghan jyrsýier qauymgha úsynyp, mәnerlep oqyp bergeni útymdy shyqty.

Kesh iyesi aqyn Qazybek Isa atalmysh saltanatty sharagha jinalghan qauym men Reseyden arnayy at arytyp kelgen qúrmetti qonaqtargha óz alghysyn aityp, Esenin jyrlary men óz ólenderin oqyp berdi.

Aqyn Qazybek Isagha Esenin atyndaghy «Altyn kýz» ordenin tapsyrugha arnalghan saltanatty sharany belgili jazushy, Qazaqstan Últtyq kitaphana diyrektory Álibek Asqar jýrgizip otyrdy.

 Zeynolla ABAJAN.

Abay.kz