ÝEÚ-lar barlyq tenderlerge qatysa bere me?

Otandyq sarapshylardyng aituyna qaraghanda, bizding ýkimettik emes úiymdardyng (ÝEÚ) 54 payyzynyng kez-kelgen salada júmys isteuge mýmkindik beretin әmbebap jarghysy bar. Búl artyqshylyq pa, kemshilik pe? Salystyryp kóreyik. Mysaly, Qazaqstanda ÝEÚ-lardy tirkeytin kezde onyng qyzmetining belgili bir baghyty naqty kórsetilmeydi. Sol sebepten ÝEÚ-lar ózi qalaghan barlyq salalarda júmys isteydi. Tipti, kóbirek qarajat alu ýshin, barlyq tenderlerge qatysa beredi. Al, Germaniyada búlay emes. Kerisinshe, ÝEÚ-lardyng qyzmetining salalyq baghytyna airyqsha kónil bólinedi. Densaulyq saqtau salasynda qyzmet kórsetuge mýmkindik alu ýshin, ÝEÚ-lardyng arnayy sertifikaty men liysenziyasy boluy kerek. Alayda, ÝEÚ tirkeuge ótinish bergende әmbebap jarghysyn úsynuy mýmkin. Biraq qogham ómirine belsene aralasyp, memleketten qarajat alugha talasu ýshin ÝEÚ-lardyng qanday da bir salagha mamandanghany eskeriledi. Bizge de keregi osy.

Búl oiymyzdy Europalyq qúqyq jәne adam qúqyqtary saraptau institutynyng diyrektory Marat Bәshimov te qúptaydy. Onyng pikirinshe, ÝEÚ-lardy tirkeuge alghanda eki nәrsege erekshe nazar audarghan abzal. «Birinshiden, kәsibiylik pen biliktilik. Ár ÝEÚ Ádilet ministrligine tirkeuge ótinish bergende, óz qyzmetining naqty týrin, salasyn kórsetsin. Basqa salalargha túmsyghyn tyqpasyn! Tipti, búl aqylgha qonbaytyn nәrse. Býgin medisina salasyndaghy tenderge qatysqan ÝEÚ ertengi kýni qúqyq salasyndaghy bayqaugha ótinish berse ne bolmaq?.. Zangerler – qúqyq qorghaumen, dәrigerler – densaulyq saqtau salasyndaghy qyzmetpen ainalysuy kerek. Sondyqtan, ÝEÚ-lardyng bir salagha mamandanghany ózining jarghysynda taygha tanba basqanday etip jazylsyn!»,- deydi ol.

Ekinshiden, ÝEÚ-lardyng qyzmetindegi kemshilikting biri – әmbebap jarghysy bar ÝEÚ-lardyng barlyq tenderlerge qatysuy. – Biz qazir kimning qanday ispen ainalysyp jýrgenin bilmeymiz. Sol sebepten, keybir konkurstarda belgisiz bir qoghamdyq úiymdar jenip shyghady. Alayda, olar bir jyl júmys istegen son, úshty-kýili joghalyp ketedi. Búl – óte tiyimsiz. Yaghni, múnday jaghdayda sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl jasau asa manyzdy. Óitkeni, memleketting qarajaty jóninde әngime bolyp otyr. Qúqyq qorghau organdarynyng ÝEÚ-lardy әrdayym tekseretini belgili. Al, zannamagha engiziletin múnday týzetuler bizding elimizding sybaylas jemqorlyqqa qarsy jýrgizip otyrghan sayasatymen ýndesedi,- deydi Marat Bәshimov.

Sayyp kelgende, ÝEÚ-lardyng reytingisin jasaghan kezde «әmbebaptary» bәsekege qabiletsiz bolatyny anyq. Esesine sertifikaty men liysenziyasy bar, kәsiby biliktiligi joghary ÝEÚ-lardy qogham da moyyndap, memleket olargha qarajat bóledi. Batys elderi sarapshylarynyng aituynsha, qajetti salada әleumettik qyzmet týrlerin kórsetuge degen qoghamdyq bastamalardy osynday jolmen yntalandyrghan dúrys. Keybir shetelderde ÝEÚ-lardyng biliktiligin aldyn-ala anyqtaytyn jýie bar. Memlekettik organdar sonday «bilikti» ÝEÚ-lardyng mәlimetter bazasyn ýnemi janartyp otyrady. Múnday tәsilding qolayly jaghy, bilikti úiymdar konkursqa ótinish bergen kezde ózining kriyteriylerge sәikestigin qayta-qayta rastamaydy. Sodan song әkimshilik shyghyndar da az bolady. Búl jýie sonday-aq, belgili bir ministrlikten nemese memlekettik instituttan grant alugha tenderlik ótinish bergen búrynnan belgili ÝEÚ-lar ekeni anyqtalghan jaghdayda aitarlyqtay tiyimdi ekenin kórsetedi. Mәselen, Chehiyada Áleumettik qyzmetter turaly aktige sәikes, әrbir ÝEÚ memlekettik budjetten qarjylay kómek alugha qúqyq iyelenude ózining kәsibiyligi men biliktiligin dәleldeu ýshin tirkeuden ótuge mindetteledi.

Ámirlan Álimjan.

Abai.kz