Qazaq halqy jasy ýlkendi syilaudan aldaryna jan salmaghan. Bizden basqa eshbir elding kelinderi (eng jaqyn tuys elderden basqa) júbaylarynyng jasy ýlkenderine iyilip izet kórsetip, sәlem etpeydi. Qazaq kelinderi kýieulerining jasy ýlkenderi týgili,  jasy kishilerining de attaryn atamaydy. Erkeletip, tergep ataydy. Árbir ata-ana jat júrtqa qyzyn úzatarda óz júbayyna, onyng ata-anasyna, barlyq tuystaryna qamqor boludy mindetteydi. Qazaq kelinderi san myndaghan jyldardan beri búl mindetterin abyroymen atqaryp keledi.

Qazaqtyng evropa halyqtarynan basty aiyrmashylyghy – úrpaghym dep shyr – pyr bolyp, ol ýshin kózsiz kóbelektey otqa týsetini. Búl bizding eng úly últtyq qasiyetterimizding biri.

Qazir bәrimiz eliktep, kózimizdi júmyp, auzymyzdy ashatyn Evropa (orys), Amerika degendering búl qasiyetten júrday. Olarda dýniyege bir ret kelem, ómirding qyzyghyn  ózim kóreyin degen, ózimshil, menmendik, qara bastarynyng qamyn oilau basym. Jasy kәmeletke tolghan úl – qyzdaryna enshi bólip beredi de, jýgenin basyna týrip, ómir múhityna iyterip qoya beredi. Olar búdan keyin birin – biri izdemeydi, óle - ólgenderinshe bir – birin kórmeuleri de mýmkin. Al, ózderi qartayghan shaghynda qarttar ýiinen basqa barar jer tappaydy.

Qazaq halqynda bәri de basqasha. Óitkeni ata – babalarymyz óz qara bastarynyng qamynan kóri úrpaghynyng qamyn joghary qoyghan. Qazaqtyng ejelgi shejirelerinde  óz qamyn, balalarynyn  qamynan joghary qoyghan ata – ana bolghan emes delinedi. Qazaqtyng qazirgi úrpaqtary da sol dәstýrdi jalghastyruda. Qazaq Europalyqtardan aqymaq emes, olarda úzaq jasaugha airyqsha qúshtar. Olar tiri pendening ómiri shekteuli ekenine kózi jetken son, ózim ólsemde atym ólmesin dep, artyna úrpaq qaldyryp, úrpaghy arqyly úzaq jasau jolyn tandaghan. «Jýz jasa, úrpaghynmen myng jasa» degen alghysty kóne kóz qariyalarymyzdyng auzynan  jii estiytinimiz de sodan. «Kýieu jýz jyldyq, qúda myng jyldyq» degen maqaldyng da syry osy.

Qazaqta: «Baqyt – qoldaghy múz, eriydi de ketedi, qyz - qolyndaghy qús, úshady da ketedi, úl - artyndaghy iz?!» Qazaq balasynyng artynda tegin jalghastyratyn iz qalu kerek. Iz bolghanda da tek tiri jan emes, Asyl iz bolu kerek.

«Balanyng asyl bolghany –

Ata-anasyn syilaghan» (Ábubәkir Kerderi «Joldas bolsang jaqsygha mәrtebege jetesin» Aqtóbe-2011. 50 bet).

         Erterekte (shamasy «matriarhat» shiynelinen shyqqandar boluy kerek) ýlken bir elding patshasy: «Qartayghan әke-sheshelerindi óltirip, kózderin qúrtyndar. Qartayghan kәri kisilerden eshteme kýtuge bolmaydy. Qoghamgha paydasy joq», – dep búiryq beredi. Bәri patshanyng búiryghyn oryndap, kezek bir jas jigitke keledi. Ol jigitting kәri әkesi bar edi. Sol әkesin jardan laqtyryp, kózin qúrtayyn dep jatqanda әkesi kýledi. Kýluining sebebin súraghanda bylay deydi: «Kezinde men de әkemdi sen siyaqty jardan qúlatqan edim. Endi mine basyma keldi».

         Álgi jigit ózining basyna osynday zaman kelerin bilip, әkesin patsha nókerlerinen jasyryp, sandyqqa salyp baghady. Bir kýni ol elge ýlken quanshylyq keledi. Sol apattan qútyla almay elding mazasy ketip, patsha ýnsiz qalady. Sonda әlgi jigitting әkesi onyng jolyn aitady. Bir top siyrdy aidap aparyp olar toqtaghan jerden ýlken qúdyq qazuyn búiyrady. Sonda el quanshylyqtan qútylady degen aqylyn jayyp salady. Sonyng bәrin jýzege asyrghanda el rasynda da bәleden qútylady. Jigit sonda búl aqyl-kenesti ózining tyghyp asyraghan әkesining aitqanyn bildiredi. Sodan keyin patsha qariyalardy syilap, olargha óle-ólgenshe qyzmet etuin, sonda qanday el bolmasyn qart kisilerding aqyl-kenesi arqyly týzeletinin jar salady.

Bir jigitting әbden qartayghan qart әkesi bar eken. Ol tamaghyn ishkende qoldary dirildep, aldyna tógip-shashyp alatyn kórinedi. Qaytalana beretin bolghan song әlgi jigit әkesimen aqyldasyp, ýlken kisini (atasyn) dastarqannan alastatyp, tamaqty peshting quysyna aparyp beretin bolghan. Aldyna shaghyn itayaq astau qoyghan da tamaqty soghan qúya salady eken. Bir kýni ýy iyesining 10 jasar balasy qolyndaghy pyshaqpen әldebir aghash jonyp jatady. Jigit tandanyp: «Balam, myna istep jatqanyng ne?» — dep súraydy.

— Búl -itayaq! deydi bala.

— Ony ne isteysin?

— Áke, siz qartayghanda ana quysqa aparyp tyghamyn da, osy itayaqpen tamaq beremin, — depti balasy. Sol kezde ýy iyesi óz isinen qatty úyalyp, әkesin peshting quysynan shygharyp, dastarqan basyna qayta otyrghyzypty.

Búl әngime taghy bir núsqasynda kelinge de baylanysty aitylady. Kelini qartayghan atasyna itayaqqa qúiyp tamaq berip jýredi. Bir kýni úly aghashty jonyp birdene jasap otyrady. Sol kezde anasy: Balam, ne jasap otyrsyn?-dep súrapty.

Itayaq jasap otyrmyn, sen qartayghanda tamaqty osy ydysqa qúiyp beretin bolamyn depti  balasy. Sol kýnnen bastap әlgi kelin atasyna jaqsy qarapty desedi.

«Birde sahaba Ábu Húrayra (r.a.) jolda ketip bara jatyp Ábu Ghassanda (r.a.) jolyqtyrady. Ábu Ghassannyng sonynan bir kisi erip keledi eken. Ábu Húrayra art jaqta kele jatqan adamnyng kim ekenin súraydy. Ábu Ghassan ol kisining óz әkesi ekenin bildirgende, Ábu Húrayra oghan dereu. – Búl ising jón emes, Payghambarymyzdyng sýnnetin eskermegen ekensin. Ákenning aldynda jýru – ersi qylyq. Ákenning ne artynan jýr, ne ong jaghynda jýr. Astyng dәmdisin әueli әkenning aldyna tart. Tamaqqa әkeng aldymen qol sozsyn. Qabaghynmen bolsa da jasqap, onyng kónline selkeu týsirme. Ol tize býkpey túryp, sen otyrushy bolma. Ákeng úiyqtamay jatyp, sen jastyqqa bas qoyma! – dep asyl dinimizdi ata-anany qúrmetteu sharttaryn bayan etti» (Ábu Húrayra «Ákendi syila»).

Qasiyetti Qúran Kәrimde ata-anany syilau jayly ósiyet Lúqpan Hakimning auzymen onyng óz  úlyna aitylady:

-              «14. ...Maghan jәne ata-anana shýkir et (alghys, rizalyq bildir). Qaytularyng maghan (Maghan qaytasyndar)»;

-              Maghan serik qosushylardyng qataryna qosylma, olargha baghynba (14 ayat);

-              Namazdyng barlyq sharttaryn saqtap, tolyq oryndau (17 ayat);

-              Basqa týskenge sabyr etu (17 ayat);

-              «18.Adamdardan betindi (menmensi) qisaytyp búrma әri jer betinde kerdendep jýrme. Aqiqatynda, Allah әrbir órkókirekti әri maqtanshaqtyqty jaqsy kórmeydi»; Tәpsir: Adamdarmen qatynasta týzu bol, menmensip, kórsetu (kórinu) ýshin kerdendeme. Asa úly Allah ózine sýisinip mәz bolushy maqtanshaqty jek kóredi. Ibn Kasiyr.

-              «19.Ári jýrisinde ortasha, birqalypty bol jәne dauysyndy bәsendet. Óitkeni dauystardyng eng jaghymsyzy – esekting dauysy;» (Lúqman sýresi). Tәpsir: Jýris túrysynda qarapayym, әdepti bol. A.Sadiy.

© Azattyq radiosy

       «-Baqyt qaydan kelesin?

       -Maqtanyp kónilin ósirgen,

       Bilgishpen dep esirgen,

       Esirik úldan kelemin.

            -Baqyt qaydan kelesin?

            -Sýiekten sózin ótkizgen,

            Miyna shashaq ekkizgen,

            Kesapat qyzdan kelemin.

       -Baqyt qaydan kelesin?

       -Ata-anagha jaqpaghan,

       Ótirik, bәle jattaghan,

Kelinnen qashyp kelemin» (Qaban (Qablisa)  jyrau Asanúly «Baqyt qaydan kelesin?). 

El auzynan býgingi kýnge jetken ejelgi әngimelerding birinde: Ertede bir jas jigit, elindegi  dana qariyadan «Ata men eng birinshi qúrmetimdi kimge bildirip, kimdi syilaugha tiyispin? – dep súrapty. Anandy. – dep jauap beripti qariya oilanbastan. Ekinshi kimdi? -  dep súrapty sanaly jigit. Anandy. – dep jauap beripti, qariya. Ýshinshige de Anandy, – degen jauap alghan jas jigit, Ata endi tórtinshisin aitshy? - degende baryp әkendi dep jauap qaytarypty.

Kýni býginge deyin,  shala qazaq emes, shyn qazaqtyng balasy jeti atasynyng atyn sayrap, dúghasyn joldap, aruaghyn terbetip otyrady. Sebebi, ata – baba aruaghyn syilau, oghan jýginu – ejelgi saltymyz. Solardan qoldau tilep jatamyz. «Óli jebemey, tiri bayymaydy» degen maqaldy da jii aitamyz. Olar Europalyqtar siyaqty ata – analaryn  kartayghan shaghynda, qarttar ýiine tapsyryp, ózgege jәutendetken emes.

Búl qasiyet bizding býkil әlemge ýlgi bolghan jәne bәri moyyndaghan eng úly últtyq ereksheligimiz.       

Mәselen, BAQ mәlimetterining habarlauynsha bir tamyrdan taraghan aghayyndas týrik elinde de (Evropagha elikteuding saldary), ýilenip, ýy bolghan úldary әke-sheshelerimen óte siyrek qatysady, aghaly-iniler ilude bireui bolmasa bir-birin izdey qoymaydy. Songhy jyldary siyrekte bolsa, búl jaghday bizde de bayqalyp jýr. Qazaqy oblys bolyp sanalatyn bir ghana Manghystau oblysy Aqtau qalasyndaghy (2008 jylghy derek boyynsha)  qarttar ýiindegi 160 qarttyng 65% qazaqtar, 70% payyzynyng balalary bar. Odan 10-15 jyl búryn múndaghy qazaqtardyng ýles salmaghy 0,1-0,5% bolghan. Búdan kórinip túrghany, búryn qarttar ýiine qazaqtyng qariyalary birli – ekili týsse, endi jyldan-jylgha kóbeyip keledi. Byltyr, yaghny 2014 jyly Qazaqstandaghy qarttar ýiining sany 85-ke jetkeni, ondaghy qariyalardyng sany 7 000-nan asqany jariyalandy. Olardyng 80 payyzynyng balalary bar kórinedi. Salystyru ýshin aitar bolsaq, Manghystauda bir ghana qarttar ýii bar, onda 112 qariya (basym kópshiligi ózge últtardyng ókili) túraqtaghan. Al qalghan 84 qarttar ýii men ondaghy 6888 qariya ózge 13 oblysqa tiyesili eken. Olardyng basym kópshiligi Qazaqstannyng orysy kóp soltýstik aimaqtargha tiyesili kórinedi.  Búryn bazarlar men vokzaldarda, aurahanalar men meshitterding janynda qazaq qariyalarynyng qayyr súrap otyrghanyn kórmesek, býginde olardy jii kóretin bolyp jýrmiz. Onyng negizgi sebepteri, keybir azamattarymyzdyng maskýnemdikke, nashaqorlyqqa salynyp azghyndauy jәne «kelinderimizdin» Europagha eliktep, qara bastarynyng qamyn oilauy bolyp tabylady. Conghy kezderi olardyng ishterinde lauazymdy qyzmette  jasaytyn «azamat» atanyp jýrgender de kezdesude. Naghyz «azghyndyq»  dep osyny aitsa bolmas pa?! Demek, býgingi ózge tildi qazaqstan biyligining jastargha kórsetip jýrgen ýlgi-tәrbiyesining siqy osy.

       «Onsha tar emes edi-au pәtering de,

       Osynda tastap ketting әkelding de,

       Synaptay syrtyn berse tughan balan,

Tiridey ólgeni ghoy әkening de» degen «Qara shaldyn» monologinde aitylghanday, «әkesin tiri óltirgenderdin» ózderining de basyna kýni erteng «Atana ne qylsan, aldyna sol keledi» degen maqaldyng keri keletinin esterinde ústaghany jón.

Tarih taghlymy: Eger kimde-kim ata-analaryn qarttar ýiine tapsyrsa, ol ýide  qazaq azamaty (qazaqtyng úly men qyzy) emes, ol ýide Adamzattyng atasy maymyl degen Darvinning sandyraq ilimin basshylyqqa alyp, maymyl bolugha jaqyndap jýrgen adam bar degen sóz. Qazaq maqaly: «Ata-anang jyndy bolsa, baylap baq».     

Atam Qazaqtyng Ata saltynda  balalaryna basqanyng bәrimen oinasa da atasynyng saqalymen oinaugha, adamdy ainalugha, adamnyng ýstinen attaugha,  dastarhandy basugha, dastarhandy ainalugha qatang tyiym salynghan. Kez-kelgen dastarhan basynan kelgen izinmen qayta shyghugha tiyissin. Sebebi, dastarhannyng sóz týbiri As (Az), búl eng úly týpki atannyng esimi, yaghny búlardyng bәri qazaqtyng Úly Jaratushy - Alladan keyingi eng úly qúrmetti úghymy Atagha baylanysty. Qazaqtyng Ata salty boyynsha Ata-Anannyng kózi tirisinde de, Ata-anang ana dýniyelik bolghanda da oghan degen qúrmeting men seziming eshqashan ózgermeuge tiyis. Eger de kimde-kim óz jýreginde osynday sezimdi sezine almasa, onda sening Allanyng qarghysyna úshyrap maymyl men shoshqagha ainalyp bara jatqanyn.

Qazaq ta «aynalatyn» dýniyelerde bar.  Olar: ay men jer jәne jerde әieli men eri. Aspanda ay jerdi ainalsa, jerde әiel erin ainalady. Qazaqtyng ýlkenderining ózderinen kishilerge ainalayyn deytinderi taghy bar.

Jer – Er azamat. Jerding sóz týbiri Er bolatyny osy. Sebebi, Úly Jaratushy – Alla Adam Atany osy jerding qara topyraghynan alyp jaratqan bolatyn. Al, Azamattyng týbiri Az. Býgingi kýnge qazaq degen atpen jetken úly elding týp atasy  Áz әulie atamyzdyng esimi.

Ay (Áy) – Áyel. Aspandaghy Ay jerding serigi, jerde әiel erding serigi.

Osy jaghdaylardy saralay kele, eger biz osy dәstýrimizdi joghaltyp almasaq, shyn mәninde býkil jer betinde qazaqtyng qariyalarynan baqytty adamnyng joq ekendigine kózimiz tolyqtay jetedi. Ár azamat «Atana ne qylsan, aldyna sol keledi» degen ata – babalarymyzdan qalghan danalyq ósiyetti әrdayym  esterinde ústaugha mindetti.

Demek, ata-anasyn jәne jasy ýlkendi syilay bilmegen jannyn, ózin qazaqpyn dep ataugha da, jer basyp, el biyligine aralasugha da eshqanday  qúqyghy joq.

Qazaqtyng әlemge әigili úly qaghany Shynghyshannyng myna sózi osy aitqanymyzdyng aiday aighaghy bolmaq.

«Danyshpandy jylatqandy kebisin kórsetip on sýigizdim!

Anasyn jylatqandy moyynyna qúrym kiygizdim,

Otqa jaqtym, kýlin qarghanyng úyasyna saldym!» (Shynghys qaghan).

Demek, qazaq degen qasiyetti esimnen airylyp qalmau ýshin Shynghys qaghan atamyzdyng jolyn Týsinikteme:  Sóz týsinetin aqyl-esi týzu jandardy birden moyyndatatyn jaghday, Shynghyshan qaghanaty aqshasynyng tenge dep ataluy jәne onda «Qazaq» jәne «Alash» degen jazbalardyng boluy.

Barshamyzgha belgili býkil әlem elderining (qytay, arap, aghylshyn, fransuz, parsy, monghol, orys t.t.) tildi elderding (memleketterdin) bәrining últtyq valutalary (aqshalary) bar. Sol aqshalardyng bәri sol elding tilderinde jazylghan, bәrinde sol elding tarihyna qatysty ataulary jәne onda sol memleketterding attary jazylghan. Búl býtkil әlem elderine ortaq qaghida. Bizding de aqshamyz kýni býginde de sol Shynghyshan zamanyndaghyday «tenge» dep atalady, jazbalary qazaq tilinde, dәl solardyng aqshalary siyaqty «qazaq (qazaqstan)» degen jazbasy bar. Senbegenderge qaltalaryndaghy tengelerindi alyp qaraugha kenes beremin.  

Shynghyshan qaghanatynyng memlekettik tili, dini, salt-dәstýri, әdet-ghúrpy, rulyq qúramy bәri-bәri býgingi qazaq memleketimen tolyqtay sәikes keledi.                                                   

 Tarih taghlymy: Ata-babalarymyz Ata-Analary men ózinen jasy ýlkenderdi syilay bilmeytinderdi  azghyn, nemese «shirigen júmyrtqa» dep atap, elden alastaghan. Qazirgi tanda ondaylardy, elden alastau qolymyzdan kelmegenimen, biylikten alastau qolymyzdan әbden keledi.

Kez-kelgen elding de (memleketting de), kez-kelgen otbasynyng da ishki adamy qasiyeti men mәdeniyetin olardyng úrpaqtarynyng bolmysynan aiqyn angharugha bolady. Dana elding úlany (úly men qyzy) óz otbasyn da, elin de danalyqqa jeteleydi. Eger de, kez-kelgen jas azamat ózinen jasy ýlkendi syilay bilmese,  meyirimsiz, qayyrymsyz, aitatyndary kileng las (boqtyq) sózder bolsa, ózinen ýlkenderge Ata, Agha, Áje, Apa demey, Shal, Aljyghan shal, Kempir, Áy kempir deytin bolsa,  olardyng ýilerinde ata-analarynyng mәdeniyeti tura sonday bolghany. Qysqasy, balalarymyz bizding ýi-ishilik mәdeniyetimizding ainasy. Bizding bala kezimizde qariyalar (jasy ýlkender) ondaylardan «Kimning balasysyn?» dep súraytyn. Bizding elde (Manghystauda) búl qaghida qazirde de qoldanysta bar.

Bir ókinishtisi býgingi tanda memlekettik tilde eki sózding basyn qúrap dúrys sóiley almau,  eki sózining birin de jalghan uәde berip ótirik aitu, ózgeni mensinbeu, eki sózining birine orys sha, qazaq sha las (balaghat) sózderdi qosyp sóileu, para alu, ýlkendi syilamau orys tildi biylik ókilderining arasynda óte kóp kezdesedi. Al, búl óz kezegin de memlekettik (últtyq)  mәdeniyetimizding ainasy.

Azghyn – Az (Áz), yn (in), ghyn (qyn) degen birikken sózderden túrady. Az (Áz atanyng úrpaghy, yaghny er adam), Qyn – sóz týbiri yn (in),  Ghyn (Qyn, qynap) әiel adam degendi bildiredi. «N» - balasy, úrpaghy degen maghyna beredi. Demek, búl sózding tikeley maghynasy eki sóilemeytin, bir auyz sózge toqtaytyn, ary men namysyn qorghay biletin, bir sózdi erjýrek azamattyng er adamgha tәn adamy qasiyetining ózgerui, yaghny ýnemi «anasy jibermey qalyp, uәdeli jerge kelmey» eki sóileytin әiel adamgha ainaluy. Qazaq úghymynda eki sóileu (uәdeni oryndamau), tek qana әiel balasyna tәn delinedi.   

Al, osy saltymyzdy mәdeniyet túrghysynan saralasaq, búl saltymyz kónilge  qonyp, әrbir qazaq balasynyn  keudesine maqtanysh sezimin oyatyp, kóniline quanysh núryn  sebedi dep oilaymyn. Órkeniyetti atalyp jýrgen batys elderining (ishinde kórshi orys eli de bar) bir qatarynyng salt-dәstýrlerimen tanysqanymda, kóbining er jetken úl-qyzdary, tek qana qara bastarynyng qamyn oilap, kartayghan ata – analaryn  qarttar ýiine ótkizedi de, ózderi eshbir úyalyp, qysylmay «dәl bir olar auruhanada jatqanday) nemerelerin ertip artynan baryp túrady. Olardyn  qay qalasyna barsang da qaptaghan qarttar ýiin kóresin. Oghan dәleldi alystan izdemey-aq, ózimizden de tabugha bolady. Mysaly, qazaqy oblys bolyp tabylatyn Manghystauda bir ghana  qarttar ýii bolsa, qazaghy az Soltýstik Qazaqstan oblysynda  onday ýilerdin  jeteui bar kórinedi. Ýidegilerining de onyp túrghany shamaly, jalghyzdyqtan janyn qoyatyn jer tappay it – mysyq asyraydy jәne olary ózderimen birge  bir bólmede túryp, bir dastarhannan as ishedi.

«Soltýstik Qazaqstan oblysynda jeti qarttar internat-ýii bar, onda qazir 1700 adam túryp jatyr». (Svetlana Boyarskaya. 30 qyrqýiek 2012 jyl. http://bnews.kz/kk/news/post/103301/). Keybir derekter osy oblysta 13 qarttar ýii bar dep jazyp jýr.

Qazaqy eldi mekenderde bәri de basqasha, qazaqtyng qay ýiine barsang da qariyalardyng nemere, shóberelerining arasynda, quanysh pen baqyttan bal – búl janghan jýzderin kóresin. Qazaq dastarhanynan it – mysyq, taza qazaqy qalalardan qarttar ýiinde kórmeysin.

 Qazaq ta balabaqsha, batysta qarttar ýii jetispeydi. Mәdeniyettiliktin, izgiliktin, adamy qasiyetting eng biyik shyny osy emes pe?!  Demek, bizding Úly Atalarymyz da, kýni býgingi bizder de әlemdegi eng izgi jәne eng úly sayystan bәige alghandar bolyp tabylamyz.  

 Sózimning sonynda qazirgi Evropagha eliktegish jastargha mynaday kenes berer edim. Kýn sayyn bir mezgil óz jýrekterinnen súrap otyryndar, Ata-analaryna jәne jasy ýlkenderge degen jýrekterindegi meyirim degen sezimning dengeyi qanday? Eger sender óz Ata men Analaryna qúrmet pen meyirim degen sezimdi sezine almasandar, onda senderdi Qúdaydyng atqany. Onda sender Úly Atalarymyzdyng «Ata-Anang jyndy bolsa, baylap baq» degen maqalyna say bola almaghandaryn. Senderding Ata-Analaryndy jәne ózderinnen jasy ýlkendi syilay almaghandaryn, keleshek te qazaq halqynyng eng ýlken qasireti bolmaq.

Tarih taghlymy: Óz Atang men Anandy jәne barlyq jasy ýlkenderdi syilay almaghanyn, sening Darvinning ilimin basshylyqqa alyp «maymylgha» bala bolugha jaqyndap jýrgenin. Múnyng sony qúrdym. Yaghni, úly Atalarymyzdyng eskertip ketken «Atamzamanynyn» aqyry «Aqyrzamanymyz» sol bolmaq. Úly Jaratushy — Alla bәrine sana (aqyl men bilim) berip sharighat, tarihat jәne aqiqat degen satylardan ótip, maghripatqa jetuge jazghay.

«Atana ne qylsan, aldyna sol keledi» (Qazaq maqaly).

Múhambetkәrim Qojyrbayúly, Manghystau

Abai.kz