Juyrda ghana ótip ketken aqparat qyzmetkerleri merekesining qarsanynda Pavlodar oblysynyng әkimi Qanat Bozymbaev jyldaghy dәstýr boyynsha jurnalist aghayyndardyng basyn qosqan bolatyn. Búl jolghy bir ózgeshelik, aimaq basshysy qalamgerlerdi qúttyqtaudan búryn, sózin birden elge belgili shuly oqigha jóninde bastady.

-Sizder súraq bermey túryp-aq, ózim aitayyn, tergeu әzirshe jýrip jatyr. Ózim lauazymdaghy adam jәne jәbirlenushi jaq bolyp eseptelgesin, keyingi kezde bolghan jaghdaylar turaly sot sheshimi shyqpay, eshqanday mәlimet beruge mýmkinshiligim joq. Onyng ýstine atalmysh qylmysty isting maghan tәuelsiz, zannamalyq tústary da bar. Mening sizderge aitarym, bizder әli osy jerde ómir sýremiz, kezdesemiz, bir-birimizding kózimizge qaraymyz, sondyqtan әzirshe eshqanday negizsiz boljam jasamay, sottyng sheshimin kýtinizder. Jәne atap aitarym, osy oqighanyng ishinde jurnalist Yaroslav Golyshkinnyng bolghany men ýshin kýtpegen jaghday, tóbemnen jay týskendey әser etti. Shynymdy aitsam, Golyshkin sot prosesi ýstinde ózin-ózi aqtap alar dep ýmittenem. Ázirshe bar әngime osy,-dep qayyrdy әkim myrza.

Osydan song arnayy shaqyrylghan aqparat qyzmetkerlerin kәsiby merekesimen qúttyqtaghan әkim qashanda olardyng enbegin baghalay biletinin aita kelip, keybir jurnalister negizsiz syn aityp, ózining jeke basynyng paydasyn oilaydy dedi. Jәne búl sóz qazaq tilinde aityldy. Eger ol barlyq jurnalisterge arnalghan sóz bolsa, orys tilinde estilui kerek edi. Sebebi otyrghandardyng jartysynan kóbi orystildi adamdar. Onyng ýstine bizding jaqta búnday dengeydegi basqosular mindetti týrde orys tilinde jýredi. Al qazaq tilinde arnayy aitylghasyn, biz búl sózdi óz atymyzgha qabyldadyq. Óitkeni sol jerde bas qosqan qazaqtildi basylymdardyng ishinde oblystaghy biylik tarapyna syn maqala jariyalaytyn jalghyz «Jas Alash» gazeti ghana.

Sosyn, әkim nege búlay dedi eken degen oigha qalghan edik. Úzamay, onyng sebebi de belgili boldy.

Osydan birer ay búryn tәuelsiz basylymdardyng birinde «Amaldyng joqtyghynan aitamyz» degen taqyryppen bizding maqalamyz jariyalanghan bolatyn. Onda osy oblysty búryn basqarghan Ghalymjan Jaqiyanovtyn,

Erlan Arynnyng túsynda últtyq ruhymyzdyng ensesin kóteru baghytynda jasalghan azdy-kópti iygi isterge toqtalghan edik. Jәne sonyng ishinde mynaday bir abzas bar bolatyn: «...Ótken jyldyng ayaghynda oblys aumaghynda túratyn qalamgerler, ziyaly qauym ókilderi, el aqsaqaldary Bozymbaev myrzagha hat joldap, qazaq tilinde shyghatyn aimaqtyq bir gazet ashyp berui turaly ótinish jasaghan. (Búl hat ol kisige jetpey, ishki sayasat basqarmasynan qaytqan sekildi. Sebebi, sol basqarmadan qazaqsha shalasauatty jazylghan bir hat aldyq).

Eger sózding shynyna kóshsek, osy ónirde ondaghan ýlken kәsiporyn, kenishter júmys istep túr. Qazaq jerining astyndaghy esepsiz baylyqpen talaylar qaltasyn toltyryp jatqanyn әrkim biledi. Mysaly: «Bogatyri» kómir kenishi bas diyrektorynyng bir ailyq jalaqsyn tabu ýshin men 5-6 jyl júmys isteuim kerek eken. Bir qyzyghy, osy kәsiporyndardyng basshylarynyng qay-qaysysy minbege shygha qalsa da «Qazaqstan mening otanym, qazaq degen halyqty erekshe sýiemin, tili men mәdeniyetin qoldaymyn» dep jar salady. Eger qazaq tilin qoldasa, osylar qazaq jerinen milliardtap tauyp jatqan baylyqtan shamaly ghana bólip, qazaq tilinde bir aimaqtyq gazet shygharyp berer edi ghoy. Búnyng barlyghy әriyne, oblys әkimine baylanysty, eger ol kәsiporyndargha qolqa salsa, olar úyalsa da kómekteseri anyq. Biraq, ony jasamay otyr»-degemiz.

Mening osy pikirim shyqqan son, kóp úzamay (21 mamyr kýni) Pavlodardaghy jekemenshik «Novaya vremya» dep atalatyn orystildi basylymnyng tútas bir betine «Arynovshina» degen maqala basylypty. (Tapsyryspen jazylghan dýnie me dep oiladyq). Sebebi avtory Bulat Sharipov degen búryn estimegen adamamyz, súrastyryp kórip edik, onday jurnalist joq, aty-jónin ózgertip bergen dedi jergilikti qalamgerler. Onyng ýstine mening maqalamdy avtordyng tipti oqymaghany kórinip túr, negizi bireuler shala-púla audaryp bergen sekildi. Áyteuir tiyse terekke, tiymese bútaqqa dep, sogha beripti. Maqala negizinen pavlodarlyq ghylym doktory, әdebiyetshi Beken Saghyndyqov atty azamat pen meni qaralaugha baghyttalghan.

Bylay deydi «Novaya vremya» : «...Chitaya statiu S.Baybosyn, ya udivilsya tomu, chto kakie strannye pretenziy prediyavlyaet on k akimu oblasty K.Bozymbaevu. Ya, ponyal, esly by S.Baybosyn prodoljil razvivati jakiyanovskie zerna» publichnosti, demokratiy (v luchshem znacheniy); a dalishe prodvigati v realinyh delah gosyazyk (ne ushemlyaya drugiyh), v konse konsov postroiti zaplanirovannyy G.Jakiyanovym zoopark (byl sosotavlen y utverjden ego proekt), dovesty do uma sentralinuy naberejnuy-osnovnoe mesto otlyha pavlodarsev.

...No uvajaemyy S.Baybosyn uprekaet K.Bozumbaeva za to, chto on snizil liyteratoram premiy, ne otkryl za gosschet ocherednuy gazetu, malo vydvigaet na doljnosti kazahskoyazychnyh spesialistov y t.d».

Kórip otyrsyzdar, men kәsiporyndardyng kómegimen qazaq tilinde bir gazet nege ashylmaydy desem, «Novaya vremya» ony memleket esebinen, yaghny budjetten dep ózgertken. Budjetten eshqashanda jekemenshik sharuagha qarjy bólinbeytinin bilemiz. Jәne búghan deyin qazaq tilinde birneshe gazet shyghyp jatqanday «ocherednuy gazetu» dep jazypty. Búghan tang qalugha bolmaydy, orystildi aghayyndar qazaqsha jazatyn jurnalisterdi aqmaq dep sanaytyn bayaghy әdetinen janylmaghany kórinip túr.

Oryssha oqityn Q.Bozymbaev myrzanyng kózi «Novaya vremyadaghy» osy maqalagha týsse kerek. Onyng jinalysta qazaq tilinde renish aitu mәnisin solay dep týsindik. Biraq ol kisi qatty qatelesedi. Qazaq tilining problemasy eshqashan jurnalisting jeke basynyng paydasy bolyp kórgen emes. Búl ashyghyn aitsaq, býgingi kýnde últtyq tragediyagha ainaghan jaghday. Eger әkim myrza ony týsinbese, basqaday aitarymyz joq.

Osydan song «Novaya vremya» gazetining redaksiyasyna habarlastyq. Ózin basylymynyng redaktory dep tanystyrghan Lebedeva Irina Anatolievna degen әiel adam: «Eger bizge qoyatyn kinәniz bolsa redaksiyagha keliniz, sol jerde sóileseyik, maqala jóninde avtordyng ózimen habarlasynyz»-dep, onyng qalta telefonynyng nómirin berdi. Avtordyng shyn aty-jóni Bulat Qaziyev eken. Oghan birneshe ret telefon shalyp edik, almady. Tipti bolmaghasyn: «Men Saylau Baybosyn degen jurnalistpin, telefonynyzdy kóteriniz, sizben sóileskim keledi» dep jazba habarlama (SMS) jiberdim. Osyny aityp, Lebedeva hanymgha ekinshi ret telefon shalyp edim, ol kәdimgidey ashu shaqyra bastaghasyn, әngimeni toqtatugha tura keldi. Aqyry Qaziyev myrza týsten keyin ózi habarlasty. Biraq menin: «Maqaladaghy sózderimdi, pikirimdi nege ózgertip beresiz?» degen saualdaryma jarytyp jauap qaytara almady.

Ángime barysynda Lebedeva hanymgha aitqan sózimizdi biz oghan da aittyq: «Kez kelgen maqalanyng artynda adamnyng taghdyry túrady. Sony nege oilamaysyzdar, jurnalistik etika degen qayda? Biz sizder jayly osylay oimyzgha kelgen sózdi jazyp jatsaq, jaqsy bola ma?»-dedik. Biraq odan Lebedeva men Qaziyev qanshalyqty oy týietinin kim bilsin.

Endi amalsyzdan «Novoe vremyanyn» redaksiyasyna baramyz, eger gazet atalmysh maqalagha týzetu bermese, amalsyzdan sottasugha tura keledi dep otyrghanda, Qaziyev myrza habarlasyp, basylymnyng kelesi sanynda «Arynoshina» degen maqalada ketken qatege týzetu beriletinin jetkizdi.

Saylau Baybosyn, Pavlodar oblysy

Abai.kz