DEPUTAT ShETELDEGI 140 MLRD. DOLLARDY QAYTARUDY TALAP ETTI
Jaqynda qazaqstandyq deputat, demokratiyalyq «Aq jol» partiyasynyng tóraghasy Azat Peruashev, memleket qazynasynan qoldy bolyp ketken 140 milliard dollardy qaytarudy talap etti. Búl turaly abai.kz portaly total.kz saytyna silteme jasay otyryp habarlaydy.
Peruashev myrza, Qazaqstan jәne Euroodaqtyng parlamentaralyq otyrysynda Europa elderine qashyp ketken qazaqstandyq qashqyn jemqorlar (korrupsioner) isine qatysty mәsele kótergen. Dәlirek aitsaq, deputat shekara asyp ketken jemqorlardyng qazynadan jymqyrghan 140 milliard dollardan astam qarjysyn Qazaqstangha qaytaru ýshin Europarlamentpen birlesip, arnayy komissiya qúrudy úsynghan. Múnday úsynysty deputat «Qazaqstan men Euroodaqtyn» XIII-parlamentaralyq otyrysynda kótergen.
Alayda, Europarlament tóraghasy Ioahim Seller Peruashevting úsynysyn qoldaugha qúlyq tanytpaghan. Seller myrzanyng bar aitqany, qazaqstandyq jemqorlar (qazir shetel asyp ketken) qoldy qylghan 140 milliard dollar óte kýrdeli mәsele ekenin aityp, jalpaq shesheylikke basqan. «Sybaylas jemqorlyq biznesting damuyna kedergi keltiretinin eskersek, Qazaqstannan úrlanghan degen 140 mlrd. dollar eldegi tútynushy kәsiporyndardyng negizgi problemasy ekendigin kórsetedi», degen.
Sellerdyng sózinen keyin taghy da sóz alghan Peruashev myrza osy rette Euroodaq pen birlesip, arnayy komissiya qúrudy úsynghan.
«Ózderiniz oilanyp kórdinizder me? Mysaly, eks-әkim nemese ministr Hrapunov pen onyng otbasynyng (memleketten qashyp keter aldynda) qazaqstandyq shotynda bar-joghy 5 million dollar tirkelgen bolatyn. Al Shveysariyagha kelgen song Hrapunovtar kapitaly kenetten 780 million dollargha ósip ketken. Aqylgha salyp qarasanyzdar, bәri de týsinikti ghoy. Nege Europarlament osyny teksermedi? Dúrys týsininizder. Men olardy ekstradisiyalanyzdar dep otyrghan joqpyn. Onday «Aferistterdi» ózderinizde alyp qalsanyzdar tipti jaqsy. Tek Qazaqstannan úrlap ketken qarjysyn qaytarsanyzdar boldy»,-deydi Azat Peruashev (http://total.kz/…/140_milliardov_dollarov_predlojil_vernut_…).
Kýnde bir «jútqyrdyn» qolyna kisen salynady desek, qate aitqandyq emes. Eng soraqysy – jegenderi milliardap sanalatyndar kóbeyip barady. Mysaly Qytaydyng Últtyq banki 1990-2009 jyldar aralyghynda shetelge qashyp ketken sheneunikterding elden úrlap әketken aktivterin jariya etti, bylaysha aitqanda, 114 mlrd.dollardyng qoldy bolghanyn resmy jariyalaghan bolatyn. Búl barlyghy 18 myng jemqordyng jymqyrghan aqshasy. Ol elding halqynyng 1,5 milliard ekenin úmytpayyq. Áriyne bizding elden qashqan jemqor qylmyskerler sany múnday kóp emes, alayda solardyng ózining elden jylystatyp әketken baylyghy Qytaydan úrlanghan aqshadan kóp bolmasa az emes. Statistika keltire keteyik, Qazaqstannan qarjy jymqyryp qashqandardyng sany – 1600-den asypty.
Shabaqtardy emes shortandardy aitsaq, Hrapunov, Ábilәzov, Rysqaliyev siyaqtylar qaltasyna basyp әketken dәuletti qarapayym halyqtyng iygiligine júmsaghanda qanshama baspanasyzdar ýili bolar edi… Átten... aqshanyng joqtyghynan emdele almay jýrgen qanshama nauqas dertinen aiyghar edi, kvotany jyldap kýtetin balalarymyzgha jaratsaq sol aqshany qanshama shanyraq shattyqqa bólener edi, sol aqshagha órkeniyetten qúr qalghan auyldardyng birazyna infroqúrylylym tartugha da bolar edi...
Erli-zayypty Leyla men Viktor Hrapunovtargha qatysty aqiqat ta, anyz da kóp. Olardyng Qazaqstanda paydalanugha tyiym salynghan dýniye-mýlikterining tizimi anyq: 8-den astam ghimarat, 10-gha juyq jer telimderi, «Medeu» memlekettik sayabaghyndaghy «Dubrovaya rosha» kesheni, 1 sayajay, asa qymbat túratyn eki pәter, 10-nan astam zәulim ýiler, 3 kólik túraghy men avtoparkingter, Talghar audany aumaghynda ornalasqan «Lesnaya skazka» demalys orny, BMW 850, Mersedes Benz, Mersedes Benz S 500 I, Maybach 62, Land Rover jәne Range Rover kólikteri. Búl búl ma, Hrapunov otbasy sheteldegi bankterge 2003-2007 jyldar aralyghynda 48 mln. dollar men 7,7 mln. evro audaryp ýlgergen.
Qúdasyna qaraghanda eks-bankir M.Ábilәzovtyng arany zor eken. «Qúlyptauy» dýniye-mýlikterining tizimi de úzyn-sonar. 1,287 milliard tenge, bir million dollar jәne ýsh úshaq, ýsh ghimarat, 106 jer telimderi, 86 qymbat pәter, 67 avtotúarq pen Alamty qalasy ortalyghyndaghy bes kense men 14 avtokólik. Kópqabatty ýilerdegi 967 pәter, 20 shaqty zәulim ýi, 18 qúrylys kesheni, 9 kense, 170 jer telimi, 70 avtotúraq, 3 úshaq, 106 avtokólik jәne 54 million dana qúndy qaghaz. Al onyng otbasymen túrghan baspanasy naryqta 30 million dollargha baghalanady deydi sarapshylar.
Atyrau oblysynyng búrynghy әkimi Bergey Rysqaliyev sybaylastarymen memleketke 71 mlrd. tenge. shyghyn keltirgen. Qazirgi kezde qúny 23,4 mlrd.tenge bolatyn jekege ótip ketken 17 nysan, avtokólikter men tehnikalar memleketke qaytarylghan.
Sonymen qatar, әr-týrli 455 mýlik pen 40-qa juyq jer telimderine, 63 jyljymaytyn mýlikke 197 avtotransport qúraldaryna, 150-ge juyq týrli tehnikagha jәne 1,1 milliard tengening paydalanyluyna zanmen tyiym salynghan (http://alashainasy.kz/).
Týiin: Ras, Hrapunov, Áblәzov sekildi el qazynasyna qol salghan qashqyndardyng jymqyryp ketken milliardtary, qazirgidey qarjylyq qiyndyq qos ókpeden alghan qysyltayang kezde bizding budjetting jyrtyghyn jamaugha sep bolar edi.