OQO: ARYSTA ARYNDY ShARUALAR JASALYP JATYR
Damyghan el – belsendi de bilimdi, densaulyghy myqty túlghalary bar memleket. Álemdik damu ýderisi eshbir memleketti alandatpay qoymaydy. Sondyqtan qazirgi jahandanu dәuirinde ekonomikalyq, sayasiy-ruhany tyghyryqtan shyghu ýshin bolashaqty boljap, tarihty ólshep, adamzat órkeniyetining damu joldaryn qarastyruy qajet. Búl orayda Elbasy atap kórsetken Mәngilik elding irgetasynyng myqty boluy ózimizge baylanysty. Mәngilik el bolu – últymyzdyng úly múraty, sonau Kýltegin dәuirinen tasqa qashalyp jetken babalar amanaty. Endeshe, búl qújattyng arqalaghan jýgi auyr, әri strategiyalyq manyzy zor bolmaq. Yaghny azamattar teng qúqyqty qoghamda ómir sýrip, jauapkershilik jýgin teng kóterui tiyis.
– Úly mindetter ýlken asqaraly asugha jeteleydi. Memleketting myqty bolmaghy aimaqtyng da quattylyghyna qatysty. Demek Preziydentting 5 instituttyq, «100 naqty qadam» halyqtyq reformasy – Mәngilik elding temirqazyghy. Elbasy atap kórsetken mindetterdi iske asyru boyynsha Arys qalasyndaghy aitarlyqtay júmys atqarylyp jatyr. Bir ghana mysal, kәsipkerlik sala boyynsha shaghyn jәne orta biznes kәsiporyndarynyng óndirgen ónimi 13.315,6 mln tengeni qúrap, 2014 jylmen salystyrghanda 547,2 mln tengege ósti. Júmyspen qamtylghandar sany 7616 adamdy qúrap, 288 adamgha artty. Qarjy úiymdary arqyly 2015 jyldyng 9 aiynda biznes subektilerine jәne jeke túlghalargha barlyghy 823,3 mln tenge kóleminde nesie berildi, – deydi Ontýstik Qazaqstan oblysy Arys qalasynyng әkimi Ertay Seyit Myrzaqúlúly.
Atap aitar bolsaq, «Kazmikrofinans» ShNÚ arqyly 706,4 mln tengege 2597 adamgha (әr týrli salada ShOB ókilderimen 317,9 mln tengege 1168 adamgha) jәne «Yrys» MKÚ» JShS-y arqyly 76,0 mln tengege 39 adamgha nesie berilse, «Júmyspen qamtu 2020 jol kartasy» memlekettik baghdarlamasy ayasynda 40,9 mln tengege 19 adamgha mal sharuashylyghyn damytugha nesiyeler berilgen. Sonday-aq memleket basshysy jospardaghy 60-qadamda sýt jәne sýt ónimderi óndirisin damytu ýshin strategiyalyq investorlar tartu kerektigin belgilep berdi. Osy maqsatta «MEGA-AGAT» JShS-nyng sýt ónimderin óndiretin zauyty industriyalandyru kartasyna aimaqtyq ýilestiru kenesining sheshimimen maqúldandy. Audan әkimining aituynsha, joba 2016 jyly iske qosylatyn bolady. Elbasy Últ jospardaghy 52-qadamda elektr energetika salasyna investisiya tartudy mindettegen belgili. Búl boyynsha qalamyzda energiya tapshylyghyn joi maqsatynda «KAZ GREEN TEK SOLAR» JShS-nyng balamaly elektr energiyasyn óndiru jobasy iske qosu josparlanghan. Jobagha әkimdik tarapynan Arys qalasy Qojatoghay auyldyq okrugi aumaghyndaghy qalanyng arnayy jer qorynan kýn sәulelik elektrostansa qúrylysyn salu ýshin aumaghy 30 gektar jer berildi. Joba qúny 6 mlrd 90 mln tengeni qúraydy. Eger búl joba jýzege asatyn bolsa, janadan 20 adam túraqty júmyspen qamtylatyn bolady.
Elbasy iygerilmey jatqan jerdi týgendeu talabyn qoyghany belgili. «100 naqty qadamnyn» 35-qadamynda da auylsharuashylyq jerlerin tiyimdi paydalanudy, ony naryqtyq ainalymgha engizudi atap kórsetti. Arys qalasynyng әkimi Ertay Seyit Myrzaqúlúlynyng aituynsha, osyghan oray auyl sharuashylyghy maqsatyndaghy jerlerge týgendeu júmystary jýrgizilip, 37000,0 gektar jerding bary anyqtalghan. Jer iyelerinen aumaqtyq jer inspeksiyasy tarapynan auylsharuashylyq jerlerdi qaytaru júmystary jýrgizilip, qazirgi tanda 1420 gektar jer sot sheshimimen qalanyng arnayy jer qoryna qaytaryldy.
Arys aqiqatynda, qazir aishyqty da sәuletti. Qúrylysta qarqyn bar. Qala sәuletti shahargha ainalyp keledi. Shahar basshysy – Ertay Seyit isker azamat. Tazalyqty, tiyanaqtylyqty jany sýiedi. Joldar jóndelgen, budjetke qarjy týsimi artqan. Qarapayymdylyghy shyghar, qashan da halyqpen birge. Halyqtyng әl-auqaty jaqsaryp keledi. Qala әkimi turaly túrghyndardyng pikiri óte joghary. Óitkeni әkimning júmysynda nәtiyje bar. Qala osydan 4 jyl búrynghy ajarynan mýlde bólek. Óitkeni shahardyng shyrayyn kirgizgen әkimning ózi. Qolgha alynghan kez kelgen isting basy-qasynda ózi jýrdi. Qatang baqylaugha aldy. «Arystyng sәuleti Astanaday boluy kerek» dep bar jauapkershilikti moynyna aldy. Keler jyly qalanyng 60 jyldyghy atalyp ótpek, Arnayy komissiya qúrylyp, atauly merekege dayyndyq qazirden bastap ketti. Tanerten-keshke tirlikti bir yqtiyattaytyn qala basshysy shahardyng ajary men halyqtyng pikirin bir eli esten shygharmaydy. «Jenis» jәne «Jastar» sayabaghy әdemilene týsti. Elge de keregi osy emes pe?
Qúrylys salasy boyynsha Arys qalalyq mәdeniyet ýii ghimaraty qayta janghyrtudan ótip paydalanugha berildi. «Kóktem-2» túrghyn audanyndaghy kópqabatty 60 jәne 90 pәterli túrghyn ýilerding qúrylysy ayaqtaldy. Dene shynyqtyru- sauyqtyru kesheni de óz merziminde bitti. Kәsipkerlerge qyzmet kórsetu ortalyghynyng ghimaraty» qúrylysy da halyq iygiliginde. Aqqala eldi mekenindegi 200 oqushygha arnalghan mektep qúrylysy da ayaqtalyp, paydalanugha berildi. Montaytas auyldyq okrugindegi 150 oryndyq «Quanysh» JShS balabaqshasyn qazir býldirshinderding shat kýlkisi kómip túr.Shaghyrda Tileuberdin atyndaghy 200 oryndyq, Shógirlidegi Makarenko atyndaghy 150 oryndyq, Qabylsay eldi mekenindegi 150 oryndyq jәne Qarajantaq auylyndaghy Kenjebaev atyndaghy 120 oryndyq mektepterding qúrylysy jýrgizilude. Arys – Shymkent tas joly boyyndaghy dendrosayabaq qúrylysyna qarjy qaralyp, qazir qúrylysy jýrgizilude.
Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әkimi Beybit Atamqúlov myrza búl orayda Elbasy tapsyrmalarynyng jergilikti jerde tiyisti merzimde oryndaluyna kóp kónil bólip, baqylauda ústap otyr.
Elbasynyng «100 naqty qadam» – Últ josparynyng 58-qadamynda jol-kólik infraqúrylymyn qalyptastyru jәne damytu mindettemesin iske asyru boyynsha Arys qalasynyng 13 kóshesin ortasha jóndeuge (10,314 shq) qalalyq budjetten qarjy qaralyp, kóshelerdi ortasha jóndeu júmystary jýrgizildi. Basqa da kóshelerde qúrylys júmystary qarqyn aldy. Aymaq basshysy Beybit Atamqúlov Arys qalasynda atqarylyp jatqan jobalarmen tanysu barysynda da birqatar naqty tapsyrmalar berdi. Qazir olardyng birqatary oryndaldy, qalghany atqarylu ýstinde. Atap aitar bolsaq, qalanyng «Ortalyq», «Jastar» sayabaghyn, «Jenis» skverin, «Batyrlar» alleyasyn abattandyru júmystary tolyq ayaqtaldy. «Ónirlerdi damytu» baghdarlamasy ayasynda Montaytas, Bayyrqúm, Jiydeli, Dermene jәne Qojatoghay eldi mekenderindegi sayabaqtardy qorshau júmystaryna 29,0 mln tenge bólinip, ol tolyq ayaqtaldy. Qaladaghy ortalyq qazandyqty kýrdeli jóndeu júmystaryna oblystyq budjetten 204,1 mln tenge bólinip, búl júmys ta bitu ýstinde. Arys qalasy «Stadion» shaghyn audanyndaghy Qabylsay sayynan ótetin jayau jýrginshiler kópirining qúrylysyna jergilikti budjetten 61,8 mln tenge qaralyp, ol jeltoqsan aiynda halyq iygiligine beriletin bolady. Qalada jylu qúbyrlary, auyzsu qúbyrlary jәne kәriz jelileri aghymdaghy jóndeuden ótkizildi.
Arysta mәdeni, aghartu salasynda da algha jylju bar. Jastardy patriottyq ruhta tәrbiyeleu men salamatty úrpaq qalyptasyruda kórsetkish jaqsy. Maqsat – qay salada bolsyn, jan-jaqty nәtiyjege jetu.
– Elbasy «Biz ýshin bolashaghymyzgha baghdar etip últty úiystyra úly maqsattargha jeteleytin iydeya bar. Ol – Mәngilik el iydeyasy. Tәuelsizdigimizben birge halqymyz mәngilik múrattargha qol jetkizdi. Biz elimizding jýregi, tәuelsizdigimizding tiregi mәngilik elordamyzdy túrghyzdyq. Qazaqtyng mәngilik ghúmyry úrpaqtyng mәngilik bolashaghyn bayandy etuge arnalady. Endigi úrpaq – mәngilik qazaqtyng perzenti. Endeshe, Qazaq elining últtyq iydeyasy – Mәngilik el» dep atap ótti. Sondyqtan biz de Elbasynyng úly múratynyng jýieli jýzege asuyna jergilikti jerde әrdayym qoldau kórsetemiz, – deydi Arys qalasynyng әkimi Ertay Seyit Myrzaqúlúly.
Abai.kz