Redaksiyadan: Keshe Abai.kz aqparattyq portalynda Qazaquni.kz saytynan alynghan shaghyn maqala jariyalanghan-dy (Qaranyz: http://abai.kz/post/view?id=4744 ). «BOTQA-ShOU: BAYaNNYNG BAYaNSYZ JARNAMASY MA?» degen taqyryppen berilgen sol maqalagha baylanysty Habar arnasynan kórermen auditoriyasyna jol tartqan «Jandy dauys» baghdarlamasynyng atqarushy produseri Gýlnúr Mamasaripova qarsy uәj bildirip, mәselening mәn-jayyna toqtalypty. Ár uaqytta ashyq oilardyng alany bolyp kele jatqan Abai.kz  portaly oqyrman qauymgha endi Gýlnúr hanymnyng sózin jetkizudi jón kórdi.

Álqissa... «Jandy dauys» botqa-shou Bayannyng bayansyz jarnamasy ma?» degen «kreativti» taqyryppen birneshe saytta jariyalanghan, әleumettik jelilerde qyzu talqygha salynghan «bylamyq maqalagha» uәj.   

Maqalanyng mәtini «Búl shou qay tilde?» degen súraqtan bastalady. Jauap: Baghdarlama – eki tilde. 70/30! Áu basta tapsyrys solay. «Habar» telearnasynyng bekitilgen formatyna sәikes. Últtyq Arna 100 payyz qazaqshalandy, biraq «Habardyn» tildik sayasatyn bekitetin Bayan Esentaeva emes.  Búl – bir.

Ekinshiden, «Jandy dauys» jalghyz Bayannyng ónimi emes. Jýzge tarta shygharmashylyq, tehnikalyq, logistikalyq , әkimshilik siyaqty toptardyng ortaq ónimi.

Ýshinshiden, búnday formattaghy shou-baghdarlamalar «tegin» nemese «tiyn-tebenge» jasalmaydy, shyghyny da, mashaqaty da kóp. Aytayyn degenim, formaty shou bolghanymen, qiyameti qyruar. Biz memleketten berilgen qarajattyng әr tiynyna  deyin esep beremiz. Oghan kýmәndәriniz bolmasyn. 

Taghylghan aiyptyng taghy biri, «Habar» arnasy Bayan Esentaevanyng jekemenshik arnasyna ainalyp ketken» degenge sayady. Nege ekenin bilmeymin, jalpy memlekettik arnalardyng tapsyrysymen baghdarlamalar jasaytyn tek «Shine production» siyaqty. Statistikagha sýienu degendi bilushi edik biz kezinde. Aqparat jinaytynbyz. Qazir eshkimge derek kerek emes. «Botqany» tәrelkege salghan siyaqty «bylsh» etkizedi de otyra beredi. Eshkimning auzyna qaqpaq bola almaysyn, degenmen «jurnalist» degen diplomy barlardy týsine almaymyn. Syn aitu ýshin eng beriden qaytqanda, televiziyanyng «kuhnyasymen» (búl sózding qazaqshasyn bilemin,  biraq, telearnalarda auyzeki tilde osylay aityla beretini bar)  tanys bolu kerek qoy. «Operatorlar keyde әn aityp jatqan adamdy úmytyp ketip Bayandy týsire beredi» dey salypty maqalanyng avtory.  («Tauyp aitqan» qynyr sózine ózi riza shyghar bәlkim). Búl jayynda tәptishtep eshtene degim kelmeydi, montaj jasap jýrgender biledi.

«Bireuding jeke basyna» núqsan keltiru, negizi Allanyng  da, zannyng da aldynda dúrys emes. Sol jerde otyrghan әnshilerding bәri «әnshisymaq» bolyp shyqty. Án aitu da Qúdaydyng bergen óneri ekenin moyyndamau da «kesirlik». «Aldymen pyshaqty ózine sal, auyrmasa kisige sal» dep otyratyn auylda ýlkender. «Betbaqtyqqa» salyp, «sen aqynsymaqsyng nemese jurnalistsymaqsyn» dey salysam qalay bolar edi, aghasy? Sózge de, syngha da «abay» bolu kerek emes pe? Ras, júrttyng bәrine únau mýmkin emes. Talgham da әr týrli. «Bayandy jaqsy kóruge» eshkim de mindetti emes! Biraq, taghy da aitamyn,  syn sapaly, oryndy syn bolsyn!

Endi sizder kórmegen nemese kórgileriniz kelmegen mәselelerge toqtalayyn.

«Jandy dauys» eng aldymen qanshama jas ónerpazdyng ómirine ózgeris alyp keldi.  Shou endi ghana bastaldy. Sol jerge shyghyp әn aityp jatqandardyng bәri qazaq, bәri auyldan shyqqan talanttar! Basqa tilde әn aitsa, onyng nesi aiyp? Búl bir baghdarlamamen shektelmeydi. Áli talay әn shyrqalady. Muzykada til joq degendi әlem bayaghyda moyyndap qoyghan joq pa? Shoudyng sonynda qashama jas talant produserlerden shaqyrtu alady. Olardyng armany әnshi bolu. Sondyqtan da olar ýshin búl taptyrmas mýmkindik (Endi әnshi boludy armanadmau kerek dey almaytyn shygharsyzdar).

Ayta berseng әngime kóp. Maqsat – aqtalu emes. Bayandy jaqtau emes. Aytayyn degenim, mynau: әleumettik jelide batyr bolghansha joba jasap kórinizder. Kópshiliginizde kezinde onday mýmkindik te, ókilettik te boldy. Qolbaylau bolghan bayaghy Bayan ba? Álde...

Bәrin ait ta birin ait, sol Bayannyng jyryn ait. Sizder jyrlaghan sayyn Bayannyng jarnamasy «bayandy» bola beredi.

P.S. Reseyden kóshirip alghan demey-aq qoyynyzdar. Jalpy, televiziya industriya retinde damyghan sala. Janalyqtar, saraptama, tok-shou, әleumettik, әdebi, shou... Bәrining formaty úqsas. Tili, iydeologiyasy, mentaliyteti, bolmysy, tabighaty ghana bólek. Sauatty, kórgendi, oqyghan adamdar osyny týsinedi dep oilaymyn.

P.S.2 «Bayan ómiri qazaqsha sóilemeydi» degenderge aitarym, Bayan osyghan deyin «Elarna» teelarnasynda ýsh jyl qatarynan kórsetilip, joghary reytingke ie bolghan «Saz әlemin» qazaqsha jýrgizdi, «Habar» arnasynda kórsetilgen «Júldyzdy doda» baghdarlamasynyng eki kezenin qazaqsha jýrgizdi. Ol qazaq tilin bilmeydi, týsinbeydi emes, biledi, týsinedi! Oiyn qazaqsha jetkizude qiyndyqqa tap bolady. Al, bizding qoghamda jany qazaq bolghanymen oiyn oryssha jetkizetinder bir Bayan ghana emes shyghar!

Gýlnúr Mamasaripova,

«Jandy dauys» baghdarlamasynyng atqarushy produseri.

Abai.kz