رەداكتسيادان: كەشە Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىندا Qazaquni.kz سايتىنان الىنعان شاعىن ماقالا جاريالانعان-دى (قاراڭىز: http://abai.kz/post/view?id=4744 ). «بوتقا-شوۋ: باياننىڭ بايانسىز جارناماسى ما؟» دەگەن تاقىرىپپەن بەرىلگەن سول ماقالاعا بايلانىستى حابار ارناسىنان كورەرمەن اۋديتورياسىنا جول تارتقان «جاندى داۋىس» باعدارلاماسىنىڭ اتقارۋشى پروديۋسەرى گۇلنۇر ماماساريپوۆا قارسى ءۋاج ءبىلدىرىپ، ماسەلەنىڭ ءمان-جايىنا توقتالىپتى. ءار ۋاقىتتا اشىق ويلاردىڭ الاڭى بولىپ كەلە جاتقان Abai.kz  پورتالى وقىرمان قاۋىمعا ەندى گۇلنۇر حانىمنىڭ ءسوزىن جەتكىزۋدى ءجون كوردى.

القيسسا... «جاندى داۋىس» بوتقا-شوۋ باياننىڭ بايانسىز جارناماسى ما؟» دەگەن «كرەاتيۆتى» تاقىرىپپەن بىرنەشە سايتتا جاريالانعان، الەۋمەتتىك جەلىلەردە قىزۋ تالقىعا سالىنعان «بىلامىق ماقالاعا» ءۋاج.   

ماقالانىڭ ءماتىنى «بۇل شوۋ قاي تىلدە؟» دەگەن سۇراقتان باستالادى. جاۋاپ: باعدارلاما – ەكى تىلدە. 70/30! ءاۋ باستا تاپسىرىس سولاي. «حابار» تەلەارناسىنىڭ بەكىتىلگەن فورماتىنا سايكەس. ۇلتتىق ارنا 100 پايىز قازاقشالاندى، بىراق «حاباردىڭ» تىلدىك ساياساتىن بەكىتەتىن بايان ەسەنتاەۆا ەمەس.  بۇل – ءبىر.

ەكىنشىدەن، «جاندى داۋىس» جالعىز باياننىڭ ءونىمى ەمەس. جۇزگە تارتا شىعارماشىلىق، تەحنيكالىق، لوگيستيكالىق ، اكىمشىلىك سياقتى توپتاردىڭ ورتاق ءونىمى.

ۇشىنشىدەن، بۇنداي فورماتتاعى شوۋ-باعدارلامالار «تەگىن» نەمەسە «تيىن-تەبەنگە» جاسالمايدى، شىعىنى دا، ماشاقاتى دا كوپ. ايتايىن دەگەنىم، فورماتى شوۋ بولعانىمەن، قيامەتى قىرۋار. ءبىز مەملەكەتتەن بەرىلگەن قاراجاتتىڭ ءار تيىنىنا  دەيىن ەسەپ بەرەمىز. وعان كۇماندارىڭىز بولماسىن. 

تاعىلعان ايىپتىڭ تاعى ءبىرى، «حابار» ارناسى بايان ەسەنتاەۆانىڭ جەكەمەنشىك ارناسىنا اينالىپ كەتكەن» دەگەنگە سايادى. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، جالپى مەملەكەتتىك ارنالاردىڭ تاپسىرىسىمەن باعدارلامالار جاسايتىن تەك «Shine production» سياقتى. ستاتيستيكاعا سۇيەنۋ دەگەندى ءبىلۋشى ەدىك ءبىز كەزىندە. اقپارات جينايتىنبىز. قازىر ەشكىمگە دەرەك كەرەك ەمەس. «بوتقانى» تارەلكەگە سالعان سياقتى «بىلش» ەتكىزەدى دە وتىرا بەرەدى. ەشكىمنىڭ اۋزىنا قاقپاق بولا المايسىڭ، دەگەنمەن «جۋرناليست» دەگەن ديپلومى بارلاردى تۇسىنە المايمىن. سىن ايتۋ ءۇشىن ەڭ بەرىدەن قايتقاندا، تەلەۆيزيانىڭ «كۋحنياسىمەن» (بۇل ءسوزدىڭ قازاقشاسىن بىلەمىن،  بىراق، تەلەارنالاردا اۋىزەكى تىلدە وسىلاي ايتىلا بەرەتىنى بار)  تانىس بولۋ كەرەك قوي. «وپەراتورلار كەيدە ءان ايتىپ جاتقان ادامدى ۇمىتىپ كەتىپ باياندى تۇسىرە بەرەدى» دەي سالىپتى ماقالانىڭ اۆتورى.  («تاۋىپ ايتقان» قىڭىر سوزىنە ءوزى ريزا شىعار بالكىم). بۇل جايىندا تاپتىشتەپ ەشتەڭە دەگىم كەلمەيدى، مونتاج جاساپ جۇرگەندەر بىلەدى.

«بىرەۋدىڭ جەكە باسىنا» نۇقسان كەلتىرۋ، نەگىزى اللانىڭ  دا، زاڭنىڭ دا الدىندا دۇرىس ەمەس. سول جەردە وتىرعان انشىلەردىڭ ءبارى «انشىسىماق» بولىپ شىقتى. ءان ايتۋ دا قۇدايدىڭ بەرگەن ونەرى ەكەنىن مويىنداماۋ دا «كەسىرلىك». «الدىمەن پىشاقتى وزىڭە سال، اۋىرماسا كىسىگە سال» دەپ وتىراتىن اۋىلدا ۇلكەندەر. «بەتباقتىققا» سالىپ، «سەن اقىنسىماقسىڭ نەمەسە جۋرناليستسىماقسىڭ» دەي سالىسام قالاي بولار ەدى، اعاسى؟ سوزگە دە، سىنعا دا «اباي» بولۋ كەرەك ەمەس پە؟ راس، جۇرتتىڭ بارىنە ۇناۋ مۇمكىن ەمەس. تالعام دا ءار ءتۇرلى. «باياندى جاقسى كورۋگە» ەشكىم دە مىندەتتى ەمەس! بىراق، تاعى دا ايتامىن،  سىن ساپالى، ورىندى سىن بولسىن!

ەندى سىزدەر كورمەگەن نەمەسە كورگىلەرىڭىز كەلمەگەن ماسەلەلەرگە توقتالايىن.

«جاندى داۋىس» ەڭ الدىمەن قانشاما جاس ونەرپازدىڭ ومىرىنە وزگەرىس الىپ كەلدى.  شوۋ ەندى عانا باستالدى. سول جەرگە شىعىپ ءان ايتىپ جاتقانداردىڭ ءبارى قازاق، ءبارى اۋىلدان شىققان تالانتتار! باسقا تىلدە ءان ايتسا، ونىڭ نەسى ايىپ؟ بۇل ءبىر باعدارلامامەن شەكتەلمەيدى. ءالى تالاي ءان شىرقالادى. مۋزىكادا ءتىل جوق دەگەندى الەم باياعىدا مويىنداپ قويعان جوق پا؟ شوۋدىڭ سوڭىندا قاشاما جاس تالانت پروديۋسەرلەردەن شاقىرتۋ الادى. ولاردىڭ ارمانى ءانشى بولۋ. سوندىقتان دا ولار ءۇشىن بۇل تاپتىرماس مۇمكىندىك (ەندى ءانشى بولۋدى ارمانادماۋ كەرەك دەي المايتىن شىعارسىزدار).

ايتا بەرسەڭ اڭگىمە كوپ. ماقسات – اقتالۋ ەمەس. باياندى جاقتاۋ ەمەس. ايتايىن دەگەنىم، مىناۋ: الەۋمەتتىك جەلىدە باتىر بولعانشا جوبا جاساپ كورىڭىزدەر. كوپشىلىگىڭىزدە كەزىندە ونداي مۇمكىندىك تە، وكىلەتتىك تە بولدى. قولبايلاۋ بولعان باياعى بايان با؟ الدە...

ءبارىن ايت تا ءبىرىن ايت، سول باياننىڭ جىرىن ايت. سىزدەر جىرلاعان سايىن باياننىڭ جارناماسى «باياندى» بولا بەرەدى.

P.S. رەسەيدەن كوشىرىپ العان دەمەي-اق قويىڭىزدار. جالپى، تەلەۆيزيا يندۋستريا رەتىندە دامىعان سالا. جاڭالىقتار، ساراپتاما، توك-شوۋ، الەۋمەتتىك، ادەبي، شوۋ... ءبارىنىڭ فورماتى ۇقساس. ءتىلى، يدەولوگياسى، مەنتاليتەتى، بولمىسى، تابيعاتى عانا بولەك. ساۋاتتى، كورگەندى، وقىعان ادامدار وسىنى تۇسىنەدى دەپ ويلايمىن.

P.S.2 «بايان ءومىرى قازاقشا سويلەمەيدى» دەگەندەرگە ايتارىم، بايان وسىعان دەيىن «ەلارنا» تەەلارناسىندا ءۇش جىل قاتارىنان كورسەتىلىپ، جوعارى رەيتينگكە يە بولعان «ساز الەمىن» قازاقشا جۇرگىزدى، «حابار» ارناسىندا كورسەتىلگەن «جۇلدىزدى دودا» باعدارلاماسىنىڭ ەكى كەزەڭىن قازاقشا جۇرگىزدى. ول قازاق ءتىلىن بىلمەيدى، تۇسىنبەيدى ەمەس، بىلەدى، تۇسىنەدى! ويىن قازاقشا جەتكىزۋدە قيىندىققا تاپ بولادى. ال، ءبىزدىڭ قوعامدا جانى قازاق بولعانىمەن ويىن ورىسشا جەتكىزەتىندەر ءبىر بايان عانا ەمەس شىعار!

گۇلنۇر ماماساريپوۆا،

«جاندى داۋىس» باعدارلاماسىنىڭ اتقارۋشى پروديۋسەرى.

Abai.kz