Jaqynda әzirbayjandyq «haqqin.az» saytynda «IY.Áliyevting jobasyn qazaqstandyq korrupsionerler býldirude» (http://haqqin.az/news/62516) degen taqyrypta kólemdi maqala jariyalady. Týrkiya men Resey arasyndaghy janjaldargha әm ýlken sayasattaghy geosayasy ahualdargha sholu jasaghan әzirbayjandyq jurnalist Vagram Agadjanyan bylaysha bajaylaydy. 

Týrkiya men Resey arasyndaghy dau qayta tútanghan son, Ázirbayjan Respublikasy Týrkiya men Ortaly Aziya memleketteri ýshin negizgi transporttyq dәliz rólin atqaratyny BAQ-ta az aitalghan joq.

Alayda jýk tranzitterin tasymaldau júmystaryna OA-nyng key memleketterindegi jemqorlyq tosqauyl boluda.

Ázirbayjan tarapy Týrkiya eksportyn óz territoriyasynan ótkizuge barynsha yjdahattylyq tanytqanymen, Kaspiyding biz jaghynda (Qazaqstan) jemqorlyq aktilerining jogharylyghy tranzit dәzilining júmystaryn shekteude. Osyghan baylanysty Ázirbayjan Qazaqstannyng resmy pozisiyasyna narazylyq bildirude.

Resey Federasiyasy týrkiyalyq jýkterdi óz territoriyasy arqyly tranzitteuge shekteu qoyghannan keyin, týrkiyalyq tauarlar Qazaqstan men Ortalyq Aziyagha Ázirbayjan shekarasy arqyly tasymaldanghan bolatyn. Týrkiyalyq eksport tauarlary Ázirbayjan terrioriyasy arqyly ótip, Qazaqstannyng Aqtau portyna jetkizilui tiyis-tin. Dәz osy tranzittik dәzil arqyly RF Preziydenti V.Putin Ukraina men RF arasynda erkin sauda ainalymy turaly kelisimderdi búzghannan keyin, Ukraina tauarlary da OA memleketterine jetkizilu turaly kelisimder qabyldanghan.

Al qazirgi uaqytta Ukrainadan shyqqan jýkter Gruziya men Ázirbayjan territoriyasy arqyly ótip, Aqtau portyna jetkizilgen.

Alayda jýk kólikterining jýrgizushileri men iyeleri Aqtau portynda kedendik baqylaudan ótu qiyndyqtaryn aityp, qújattardy rәsimdeu júmystary aptalap sozylatynyna narazylyq bildirgen.

«Azattyq» radiosynyng qazaq qyzmetine Qazaqstan kedenindegi bassyzdyqtar turaly qyrghyzstandyq jýk kólik iyelerining biri bayandap bergen.

Múrat esimdi jýrgizushining aituynsha, Ukrainadan Qyrghyzstangha baghyt alghan jýk kóligining TIR Carnet (halyqaralyq jýk tasymaly kitapshasy) qújattary bolsa da, Aqtau portyndaghy kedenshiler jýk kóligine qosymsha aqy tóleuge mәjbýrlegen.  

 «TIR Carnet qújatnamasynda kórsetilgendey, eger jýik kóligindegi tauardyng jalpy somasy 50 myng AQSh dollarynan aspaytyn bolsa, kedendik baqylaudan esh kedergisiz ótkizilui tiyis edi. Al mening kóligimdegi tauardyng somasy 20 myng dollardy qúraydy. Degenmen, qazaqstandyq kedenshiler maghan memleket territoriyasy arqyly ótu ýshin, qosymsha kýzet qyzmetin aluym tiyis degendi aituda. Ol ýshin men qosymsha aqy tóleuim kerek bolady», — deydi Múrat.

Al «Azattyq» radiosy reporteri Aqtau portyndaghy jaghdaydyng mәn-jayyn anyqtaghan. «Azattyqtyn» jazuynsha, Aqtau portyndaghy kedendik baqylau qyzmetinde, әrbir on jýk kóligine bir kýzet mәshiynesi qarastyrylghan. Oblys shekarasyna deyin shygharyp salatyn múnday kýzet qúny – әr killometrge (shaqyrymgha) 2,5 evro túrady-mys.

Sonday-aq, Keden beketining basshysy Talghat Karimovtyng aituynsha,  Memlekettik kirister komiytetining 2015 jyldyng 7 qazanynda bekitken búiryghyna sәikes, Qazaqstan territoriyasy arqyly Qyrghyzstangha ótkiziletin jýk kólikteri kedendik kýzet qyzmeti arqyly ghana el aumaghyna jiberiledi.

Demek, Qyrghyzstandyq jýk kólikteri iyeleri Qazaqstan territoriyasy arqyly jýrip ótu ýshin keminde 1000 evro qosymsha tóleuge mindetteledi.

Esterinizde bolsa, Ázirbayjan Preziydenti Iliham Áliyev «Jibek joly» arqyly tranzit dәziline qatysatyn memlekettermen ortaq tarif ornatu turaly kelisimder jasasqan bolatyn. Alayda Áliyev bastamasyn qoldaudan Qazaqstan tarapy bas tartqangha úqsaydy.

Týiin: Bizding esebimiz boyynsha, biyl mausymnyng 12-si men tamyzdyng 4-i aralyghynda Resey keden qyzmeti Qazaqstangha kelgen 150 jýk kóligining MDP kitapshasyn qabyldamay tastaghan edi. Tipti, RF Keden qyzmeti atalmysh qújatty  ne sebepti qabyldamaghanyn týsindirgen joq-tyn. Endi Ázirbayjan men qyrghyzstandyq jýk kólikteri Qazaqstan kedeninde baqylaudan óte almauda.

Audarghan Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz