NEMESE TERIS TÁFSIRINING TAMYRY  QAYDA JATYR?

Qúrmetti Abay portaly!  Qazaqta «Bas kespek bolsa da til kespek joq» degen sóz bar. Eger qazaqylyqqa berik bolsanyzdar búl datym jaryq kórer, bolmasa jazghan bir maqala bolyp qalar. Men sizderge jazbas edim, eger songhy kezde sizder «dinbúzar» maqalasymaqtardy jariyalaudy jiyiletip jibermesenizder. Sol «dintýsinbesterdin»  dinbúzar shayhynyng ózi bolmasa da sayqymazaq ahidasy basqalardyng maqalasy bolyp,  jiyi-jii osynda jariyalanyp keledi. Osy sózding bir mysaly Zikiriya Jandarbekovtyng «QAZAQTYNG DÁSTÝRLI DINI ISLAMGhA QAYShY MA?» (http://abai.kz/post/view?id=6517) degen maqalasy bolyp otyr.

Eger adamy tilmen aitsaq Zikiriya kim bolmasa sol bolsyn, bәribir bizding bir aghamyz. Sondyqtan men birneshe ret ol kisining búnday adasqan ahidalaryna baylanysty bilgenderimdi jazdym da. Ol kisi olardy asa «qatty» qabyldady. Shyr etti. Men turaly «aytyp-aytyp» tastap jatty.

Basqa taqyrypta men ol kisige esh mәn bermes edim. «Kim ne demeydi...» degen sóz ghoy. Al din taqyrybynda ýndemey qalu Qúday aldyndaghy kýnalardyng kýnasy dep bilemin. Bizding ahidamyz osy: «Alla pendelerine ne berse solardan súraydy». Bizden bizge nelerden berse sony súraydy. Al, bergeni Jaratqannyng Ózining din Islamiyat edi.

Sizder jariyalaghan maqalasynda Zikiriya aghamyz bireulerge: «Endi meni synaushylar maghan qanday kinә artyp otyr sol mәselege kezek berip kórelik. Birinshisi, mening Qúran ayattaryn búrmalap otyrghandyghym turaly syndar. «Qúran ayattarynda bayandalatyn «ruh» sózining ruhqa eshqanday qatysy joq, Jebireyil perishte», dep synaydy. «Baqara» sýresining 87 jәne 153 ayattarynda «Uә aiadnahu by ruhiy-l qudus» - «Biz ony pәk Áruaqpen, qasiyetti Áruaqpen qoldadyq» degen ayatty, múndaghy «ruhiy-qudus» Áruaq emes, Jebireyil perishte edi», - dep mening Qúran ayatyn búrmalaghanymdy algha tartady» dep múng shaghady. Sol synaushylar men syn aitushylardyng biri men edim.

Ol kisi osy qúsasynda: «Bizding tarapymyzdan QMDB atynan uaghyz aityp jýrgen A.Quanyshbaev men A.Smanovtargha qarsy jazylghan maqalamyzdyng týp maqsatyn birshama kisiler dúrys týsinbegenge úqsaydy, al keybireuleri uahhabiylik uaghyzdardyng qúryghyna ilikeni sonshalyqty, qazaqy bolmys degendi týsinuden qalghanyn bayqadyq» dep te jalaulatyp qoyady. Búny oqyghanda men «Jalghan tarihat piri Q.Ahmetov auzyna týkirmegen ba eken?» dep oilap, sol oiyma ózim  kýlip jiberdim. Búl kisi onyng diuanasy bolmasa kerek. Onyng diuanalary búnday súnqyldy Eynshteynnen bastaydy.

Zikiriya aghamyz kimdi qalay kýstanalap, kimge jala jauyp, kimning syrtynan irkilgen qannan qúsqanynsha ghaybat aitsyn, biraq Qúday dese sol synshylarynyng ishinde meni uahhabilyqpen aiyptay almasy anyq. Sebebi bir Alla men meni tanityndardyng bәrine ayan bolsa kerek.

Biraq tap osy sózderinde Zikiriya aghamyz adasqany sol, dinnen shyghyp ketuding qarsy aldynan ózine oryn әzirleydi. Allagha shýkir, qazir zamana ken. Barsha filosoftar men tarihshylargha ayan bir shyndyq bar, zamanynda ibn Rushdy islam әlemining eng iri oishyl-danyshpany boldy. Barsha ghalymdar da, imamdar da onyng danyshpandyghyna bas iydi, «Allanyng keremeti» dep tәnti boldy. Osy kisi  tamaghyna 300 gramm qorghasyn eritilip qúiylyp óltirildi. Bar kýnasy Qúrannyng bir ayatyn dúrys maghynalamaghany edi. Sebebi, ilimdarlyqtyng sony, eger Iman bolmasa shaytandyqqa aparyp soqtyrady. Búl turaly «Jýnis» sýresining 32-ayatynda: «...Shyndyqtan(aqiqattan) keyin adasudan basqa ne bar? Qalay búrylyp bara jatyrsyndar?» dep eskertken.

Din Islam ústanymdarynyng barshasyna ortaq talap: «Qúran men hadisti óz kóniline búra tartqan adam eshqanday da ghalym emes, búl naghyz beyqam, ekijýzdi múnafyqtyng isi. Nadandyq. Zikiriya moyyndamaydy demesek, nahyshbandiyalyq sopylardyng kitabynda payghambarymyzdyng s.gh.s «Kim kóp sóilese kýnәsi kóp bolar. Kimning kýnәsi kóp bolsa qalyby óledi. Kimning qalyby ólse tamúqqa kiredi» - degen hadis aitylady da, osyghan oray: «dil bayor, dast bakordan»-yaghni, «qolyng júmysta, jýreging Allada bolsyn» degen ókim beriledi. Onyng ýstine «Kahf» sýresining 103-104 ayattarynda «Qylmystary jaghynan eng ziyan tartatyndardyng kim ekenin aityp bereyin be? Olar tirshilik dýniyesinde istegenderining bәri joqqa shygharylghan, biraq, ózderin «óte izgi is istedik» dep oilaytyndar » dep eskertken. Kimde kim ózi ýshin(ataq, danq, mәrtebe, bedel, aqy, t.t.), bolmasa bir toptyng mýddesi ýshin Qúran ayattaryn búrmalap, ózi bilmegendi bildige sanap, ózi ýshin «izgi is istedim» dep oilasa, oghan osy ayattyng ókimi beriledi.

Endeshe Zikiriya aghamyzgha ne boldy, nege ol osynsha órekpip, din iyesi – ilimdi imamdardyng balaghynan shalyp, eteginen tartyp, ózin de, ózine sengen shәkirtterin de shermende etip otyr? Oghan ony shatastyryp, adastyryp ««Baqara» sýresining 87 jәne 153 ayattarynda «Uә aiadnahu by ruhiy-l qudus» - «Biz ony pәk Áruaqpen, qasiyetti Áruaqpen qoldadyq» degen ayatty, múndaghy «ruhiy-qudus» Áruaq emes, Jebireyil perishte edi», - dep» kim oqytyp, kim ýiretip jýr?

Zikiriya kókemiz búl taqyrypty tym sayaz zerttese kerek. Atalghan ayatqa, jalpy «Baqara» sýresine jasalghan tәfsirmen qazaq tilinde tolyq súqbat jasap jýrgenderding eng irisi Ersin Ámire. Qaranyzdar: Qúran tәpsiri. 24. «Ál baqara» sýresining 87-90 ayattarynyng tәpsiri - Ersin Ámire  /www.azan.kz/ (

). Atalghan ayat turaly 2 minut 50 sekundtan bastalady.  9 minut 48 sekundta «Ruhuil qúdyspen quattadyq» degen ayatqa keledi: Ol barsha tәfsirshiler toqtaghan tәfsirler boyynsha «uәәtәinә iiysә bnә mәryәmәl bәiiynәty uәәiyәdnәhu biruuhil qudus» degen tústaghy «bayinat» degen sózdi taldap beredi. Ol boyynsha «bir ghúlamalar múghjizalar(ólgendi tiriltu, aurudy sauyqtyru, t.t.) deydi, búlar ruhul qúdys degendi «Injil» dep týsindiredi. «Biz ony  injilmen quattadyq» degen maghyna beredi deydi» dep, Ersin olay boluy da mýmkin ekenin atap ótedi. Sebebi deydi ol: «Qúranda bizding kitap Qúran turaly da «Biz senderge Ruhty uahy ettik» delingen». Búl tәfsirshiler «Adam tiri bolu ýshin ruh kerek bolsa dinning tiri boluy ýshin de ruh kerek, ol Allanyng kalam kitaby(biz ýshin Qúran)-deydi. Al, ekinshi pikir boyynsha Ersin barsha din ghúlamalarynyng «ruhul qúddys – Jebireyil gh.s. degenin» aitady da, eshbir din ghalymdary «ruhul qúdys aruaq dep aitpaghan» deydi. Sosyn 12 minuttan bastap Qazaqstanda sopylyqtyng dúrys emes týrin uaghyzdap jýrgen Qúrbanalynyng sandyraghyn mysalgha alady. Ersin osy jerde tәfsirlerdi qarap kórgende «ghalymdar olay aitpaghan» deydi. Ersin Ámire osy súqbatynda  búdan ózge de «Ruhul qúdys» turaly ústanymdargha tolyq toqtalghan jәne bizding ahida ghalymdary Ruhul qúdys dep Jәbireyil gh.s. aitylatynyna dәlelderdi atap ótedi. 

Yaghni, Zikiriyanyng Qúrbanaly Ahmetovtyng ahidasynan alynghan dinbúzar tәfsirdi eng dәleldi jәne joyqyn syngha alatyn ghalym tek tizimdegiler ghana emes jәne basqalar. Mysaly – Ersin Ámire.

Biraq maghan Qúrbanaly Ahmetovtyng Zikiriya Jandarbekov jalaulatyp jýrgen adasqan ahidasyn tanytqan kisiler búlar emes. Ol mening ózim tanymaytyn, Qazaq rudaghy súqbattasym Serik Ábenúly degen azamat edi.

Men ol tústa Qúrbanaly Ahmetovtyng jandy jarshysy, qorghaushysy, nasihatshysy edim. Sebebi ol birinshi kezdeskende-aq «Mazhabym Imam aghzam Abu Hanifa, Ahidam – Matrudiya, tarihattaghy sýligim – Nahyshbandiya» dep ant bergen edi. Men odan san súrasam da ol Ersin Ámire jogharydaghy súqbatynda aitqanday «2012-jyly aqyrzaman bolady» dep júrtty aldap, ýi-jayyn satqyzyp, aqshasyn ózi jinap alghanyn esh moyyndamap edi. Men ol sózdi estigen sayyn súradym, Qúrbanaly moyyndaghan emes. Ústap almaghan song amal joq, men ol kisining sózine sendim. Basqa ótirikterine de sendim. Qashan onyng Qúran ayattaryn búrmalaghanyn kórgende, ony «Mazhab mәnisi» degen kitabynan oqyghanda jalghanshynyng jarapazanshysy bolghanymdy úqtym. Ol kisiden tәubasyna keluin, qatesin týzeuin, adasqan ahidadan bas tartuyn talap  ettik. Ol taghy da týlkibúrangha saldy. Sodan song biz odan irgemizdi aulaqqa saldyq.

Endi Zikiriya Jandarbekovtyng «ahida» ústazy Qúrbanaly turaly sonda Serik Ábenúly bylay jazyp edi(maghynasyn esh núsqansyz ishinara yqshamdap, ishinara redaksiyaladym):

Qúrbanәli óz ótirikterin óz pikirin dәleldeu ýshin taghy bir ayatty búrmalaydy. Ol ayatta «Ua lillәhy jundus samauaty uәl - arz(Aspan – jerdi basqaratyn Allanyng әskerleri bar)»-degen.  Osyny Qúrbanaly «Payghambarymyzdyng núry, ruh Allahtyng әskerleri bolady», – dep maghynalaghan. Taghy da «Allahu taghala «aruaqpen senderdi qoldaymyn» dep aitqan» dep ótirigining ýstine may shashyp ,shatastyruyn laulata týsedi.

Oghan jauap. Búl ayat «Fath» sýresining 4-ayaty. Ayattyng tura maghynasy «Kókterdegi jәne jerdegi әskerler Allaniki» dep audarylady. Múnda da «Aspan – jerdi basqaratyn» degen sóz mýlde joq. Múnda da Qúrbanәli Qúran ayatyna óz qalauynsha taghy da bir «basqaratyn» degen sóz qosqan. «Aruaqpen senderdi qoldaymyn» degen dep Qúran ayattaryn teris maghynalaghany óz aldyna ol(Qúrbanaly) taghy da: «Olar Uahabiyler tek qana bayaghy «Allah basqarady» degen ayatty alady. «Allagha serik qospa» degendi alady, ortadaghy ayattary joq (inkar) qylady.Uahaby halyqty osylay adastyryp jatyr» dep baybalam salady. Ondaylargha «Ey batpaq! Sen ózing shiyriksin, ózing mýshriksin, ózing kәpirsin» dep aitynyzdar!» –dep jazypty.

Uahabiysinde sharuam joq, ol óz aldynda ózge taqyryp, Qúrbanәli ózgelerding qateligin jipke tizgenshe óz sózine, Qúran ayattaryna bergen teris maghynalaryna piradarlary jәne halyq aldynda jauap berip alsyn. Odan song bireudi týzey jatar. «Qúlap jatyp sýringenge kýliptinin» keypin keship jýrgen myna jýris ne jýris? Jәnede bir adamgha «kәpir» dep aitylghan sóz sol eki adamnyng birine mindetti týrde tiyesili bolady, sondyqtan músylmandar bir-birine «kәpir» degen termindi naqty dәlelsiz qoldanbaghany abzal. Barsha din ghalymdary, tәfsirshiler, mysaly Ál Muntahab, ibn Kasir tafsirlerinde búl ayattaghy «әskerleri» degen sózge  «perishteleri» dep maghyna bergen(búl turaly taghy jazylady).

Odan song «Ua aiyadnahum biruhul qudus(Pәk aruaqpenen men senderdi qol
daymyn, medet berem, әreketke keltirem)» degen»-dep Qúrbanәli «Baqara sýresining 87-ayatyna taghy da óz kónilimen teris maghyna bere salady(Mine, qaranyzdar, Zikiriyanyng Qúrannan ainuynyng basy osy tústan bastalady).
Oghan jauap. Búl ayatta «Isagha gh.s. keremetter berdik, ony qasiyetti ruhpen jebedik» degen maghyna ghana bar. Múnda «Men senderdi pәk aruaqpen qoldaymyn, medet beremin, әreketke keltiremin» degen sóz de, maghyna da joq. Qúrbanәli búl ayattyng da ózine kerek eki – ýsh sózin ortasynan júlyp alyp, óz ótirigin dәleldeu ýshin paydalanghan. Negizi búl stili Uahabister men evreylerge tәn qasiyet.

Isagha gh.s. kelgen qasiyetti «Ruh» dep atalghan Jәbreyil gh.s. perishteni alyp tastap, onyng ornyna «pәk aruaq pen senderge medet beredi, qoldaydy, әreketke keltiredi» deui tipti nadandyq. Búl ayattaghy ruhuli qudus – qasiyetti ruh turaly tafsir әl – Jәlәlәinda «Ua hua jibrilu litohoratihi(Ol taza Jәbreyil gh.s.) dep jazady.  Al ibn Kasir tafsiyrinde «Ál Quddus – huallahu taghalә au qudus – ruhihy Jibril gh.s.(Quddus – ol Allahu taghala nemese qudus – ruh Jәbreyil gh.s.) ekendigi jazylghan. Qúran ayattaryn qalay bolsa solay óz qalauynsha maghynalau ýlken kýnәgha alyp keletinin úmytpaghandarynyz jón. Payghambarymyz s.gh.s. «ýndemegen qútylady» deushi edi, bilmegen adam aigha shappay aq, tynysh jýrse eken.

«Haq joly» gazetining 2007-jylghy 13-aqpannyng № 3-sanynda «Adamzat tabighaty» nemese «Bizder nege aruaqqa siynamyz» atty Qúrbanәli Ahmetting osy mәsele turaly taghy da maqalasy jariyalanghan. Búl maqalada da Qúrbanәli óz pikirining dúrystyghyn dәleldeu ýshin taghyda maghynasy bólek ayattardy, hadisterdi kózbe – kóz teris maghynalap taghy da sauatsyz halyqty dәiegi joq dәleldermen aldausyratpaqshy bolghan.  Onda ol: «Qazirgi ýlken mәselelerding biri aruaq mәselesi, búl mәseleni tura týsinu nemese qatelesu músylman – kәpirge nemese adasushy dinderge kirip ketuine sebep bolady. Búl mәseleni Qúran kәrim, hadiys, tәfsir, ghúlamalardyng sózderi, halyqtyng auzynan estilgen sózderi arqyly týsinuge әreket jasaymyz» – dey kele, Ibn Kasirding tәfsirining 359-betindegi «Isro» sýresining 85-ayatyna jasalghan tәfsirindegi: «Ey, Múhammed! Senen ol yahudiyler «ruh» jayly súraydy. Olargha ait, ol ruh mening rabbymnyng әmirinen bolghan bir әmir. Jәne senderge búl turaly kem ilim berildi»-degen sózderdi óz ótirigining aighaghy retinde paydalanady. Osy ayatqa Qúrbanәli bylay dep maghyna beredi: «Ol – ruh, adamzattyng aruaghy; Ol – Jәbreyil perishte; Ol – jaratylghan әlemnen de ýlken bolghan perishteler toby; Ol – adamzatty baghalap túratyn perishteler toby. Adamdar perishtelerdi kóre almaytyndyghy siyaqty perishteler de ol ruhty kóre almaydy; Ol – ruh aua siyaqty kórinbeytin nәrse, aghashtyng boyyndaghy miyneral suy siyaqty – denening barlyq jerinde. Qúrandy tәfsir qylghan ghúlamalar osy maghynalardy bergen» dep jazady.
Búl tәpsirde ruhqa tura osylay maghyna bergeni ras. Taghy da ol tәpsirde ol perishtening týr sipatyn, taspih – zikirinde tolyq sipattaghan. Búghan eshkimning de talasy joq.

Múndaghy keshirilmes qatelikter Qúrbanәlining osy ayatqa ary qaray ózi tolyqtyrghan sózderinde. Qúrbanәli odan әri: «Demek, ol tek qana Jәbreyil perish te de emes eken. Ol barlyq maqlúqattar múqtaj bolatyn ýlken bir núr, nemese perishte. Ayatta aitylghan sóz yaghni, ol rabbymnyng әmiri jәne ruh. Búl jerde Allahtyng әmiri bir bólek bir nәrse de, ruh bólek bir nәrse. Allahtyng әmiri – Allahtyng pәk sipattarynan bolghan bir sipat. Ol mahlúq emes, mahlúq bolmaydy da. Ruh bolsa maqlúq, jaratylghan nәrse. 18 myng әlemdegi ýlken – kishi nәrsening barlyghy osy ekeuining baylanysynan túrady. Allahtyng әmirisiz eshtene jaratylmaydy, ruhsyz bolsa búl joqtyq әlemde Allahtyng әmiri zattyq әreketinde, jandyq qúdiretinde kórinbes edi. Eger biz «uahabiy» týsinigindegi siyaqty Allahtyng әmiri ruhsyz tek ózi zattyq, әrekettik jandyq kóriniste(beynede) bolady desek, eki týrli shirkke jol bergen bolamyz. Áuelgisi – Búl dýnie Allah zatynyng bir bóligi bolyp qalady, búl ýlken shirk. Ekinshisi – Allahtyng әmirin joqtyq, maqlúqtyq dengeyge týsirgen bolamyz. Búnda, Allahtyng zatyna, sipattaryna, әmirine aiyptau balshyghyn jabystyrghan bolamyz. Bizding ghúlamalarymyz búl nәrselerdi múqiyat inkәr qylghan. Al Allahtyng әmirinsiz nәrseler payda bolady dep týsinsek, onda, materialister, ateister siyaqty Qúdaysyz kәpir bolamyz. Búl әlemde Allahtyng әmiri ruhtan ajyratylmaydy, ol ýlken qatelik. Payghambarymyzdyng s.gh.s «(Allah taghala) «Men syr ilimder qazynasymyn. Ózimdi, zatymdy, qúdiretimdi tanytuymdy qaladym, sol ýshin maqlúqatty jarattym » - degen hadiysi bar. Búl hadisten mәlim bolghan nәrse Allah taghala myna joqtyq әleminde ózining barlyghyn kórsetui ýshin, esim sipattarynyng qasiyet – qúdiretin kórsetui ýshin óz әmirimen bir núr jaratty. Ol núrgha ózining sipaty men renin, qúdiret – qasiyetin endirdi. Ol núr tirshilikke ie boldy, kórushi, estushi, sóileushi, aqyldy , parasatty, qúdiretti jәne әreket qylugha ie boldy. Ol núr Allahtyng әmirine qyzmet qylyp Allahtyng әmirin zattyq, әrekettik, ruhani, maghnauy pikirler beynesin
de kórinu ýshin qyzmet qylu rólin atqarady. Sonyng ýshin jaratushy núr dep atasa da bolady. Ol núr Allahtyng әmirimenen kórushi, estushi, tiri jangha ainalghany ýshin ruh dep ataldy. Aqylgha, eriktikke ie bolghandyghy ýshin aqyl dep ataldy. Ajyramas tikeley Allahtyng әmirine baylanysta túrghany ýshin «qalam» dep atalyndy. Payghambarymyzdyng s.gh.s: «Allah әueli mening núrymdy jaratty, әuel ruhymdy jaratty, әuel aqyldy jaratty, әuel qalamdy jaratty» degen tórt hadis jogharydaghy sózderding dәleli bolady - dep jazghan.

Búl jalghandyqqa jauap:

a) Qúrbanәli «Isro» sýresining 85 ayatynyng tәpsirin aita kele ózi ol ayatty óz pikirimen «Ol barlyq maqlúqattar múqtaj bolatyn ýlken núr nemese perishte»- dep maghynalaghan.  Ibn Kasirde «Ol adamzattyng da, perishtelerding de ruhy» dep keledi. Onda « Maqlúqattar múqtaj bolatyn ýlken núr» degen sóz atymen joq. Demek, búl pikir Qúrbanәlining pikiri. Esterinizde bolsyn! Sol núrdyng ózi Allagha múqtaj bolghan sol maqlúqattyng biri ghana. 

ә) Qúrbanәli taghy da Qúrannyng sózin búzyp otyr. Naqty aitsaq, Qúran ayattarynyng әripterin alyp tastap, ornyna óz pikirine tura kelgen «әripti» qoya salyp, Qúran ayatynyng maghynasyn búrmalap, ayattyng týpkilikti maghynasyn búzyp ózining shygharmashylyq tuyndysyna ainaldyrghan. Arab tilinde bir әripting tipti bir qareketting ausyuy men bir sóilemning týbegeyli ózgerip ketetinin úmytpaghan jón. «Isro» sýresining 85-ayatyndaghy «qulirruh min amry robbiy» degen ayattaghy «miyn» degen jalghaudy alyp tastap, ornyna «ua» degen jalghaudy auystyryp jazghan. Yaghni, «Olargha ait, ol ruh mening rabbymnyng әmirinen bolghan bir әmir» degen ayatty kórer kózge qolma qol «Allanyng әmiri jәne ruh» dep «Allanyng әmiri bir bólek, ruh bir bólek nәrse» dep, Qúran ayatyn ózine tiyesili әkesining sózindey óz kóniline qaray búrmalap maghynalay salady. Búl jerde osylay dep teris maghynalamasa onda bir әripterdi úmytqan shyghar dep qorytyndy jasay salugha bolar edi, biraq, ókinishke oray ol búl sózdi әri qaray osy mәtinde týsindirgisi kelgeninen bizder onyng búl ayatty qasaqana - әdeyi búrmalaghanyn anyq bilemiz. Payghambardyng s.gh.s «Kimde-kim Qúrandy óz kónilimenen maghynalasa ornyn tozaqtan dayyndapty» degen hadiysinen qoryqsa netti.

b) Qúrbanәli «Allahtyng әmirisiz eshnәrse jaratylmaydy, ruhsyz bolsa búl joqtyq әlemde Allahtyng әmiri zattyq әreketinde , jandyq qúdiretinde kórinbes» – dep jazghan. «Olay bolsa sol ruhty jaratyp zattyq әreketke ainaldyrghanda Allah ruhty jaratugha neni sebepshi qylypty»-ayta qoysynshy? Qúranda anyq aitylghanday sol ruh Allanyng әmirinen tysqary emes. Sondyqtan ruhty Allahtyng әmirinen bólip-jaryp bólektep qaraugha bolmaydy. Qúranda ne hadiste ne bir ayat, ne bir hadis joq «Búl әlemde Allanyng әmiri ruhtan ajyratylmaydy» degen. Qúrbanәlining óz ótirigin dәleldeuge keltirgen ayat jәne hadisterining tikeley maghynalary Qúrbanәlining jazghan sharighatyna, sózderine ýsh qaynasa sorpasy qosylmaydy. Kersinshe, Qúranda «Allah jaratushy» dep 30 ayatta, «Allah qalaghanyn isteydi (Iroda )» - dep 14 ayatta, «Alladan ózge tәnir joq» - dep 80 ayatta, «Allanyng әr nәrsege qúdireti jetedi» - dep 51 ayatta habar bergen. Búl ayattardyng tikeley ne janay tәpsirlerinde «Allahtyng әmiri tek ruh pen ghana iske asady» degen maghyna taba almaytynymyz anyq. Kersinshe, sol songhy 51 ayattyng biri «Baqara» sýresining 117-ayatynda «Eger Alla bir nәrseni jaratqysy kelse, Bol deydi – bola qalady » dese, «Yasiyn» sýresining 82 ayatynda «Birer zatty jaratqysy kelse, (Allah) – «Bol» – deydi, - bolady» dep Onyng jaratu isine eshkimning jәne eshnәrsening aralasa almaytyndyghyn anyq etip, ashyp aitady. Búlardyng eshqaysysy da maghynalaudy kerek etetin kýngirt, túspal ayattar emes. Búl jerde de Qúrbanәli óz maqsaty ýshin Allanyng Haaliq – Jaratushy degen sipatyn adamdardyng is - әreketine úqsatqysy kelgen. Qúrandaghy Allahu taghala sender
úqsata alatyn eshnәrsege de úqsamaydy degen ayatty ol tipten úmytqan da synayly.
Búlay deytinimiz, Qúrbanaly Allah taghala «Men syr ilimder qazynasymyn. Ózimdi, zatymdy, qúdiretimdi tanytuymdy qaladym, sol ýshin maqlúqatty jarattym» - degen qúdsy hadisti bylay teris maghynalaydy: «Búl hadisten mәlim bolghan nәrse Allah qasiyet – qúdiretin kórsetu ýshin óz әmirimen bir núr jaratty. Ol núrgha ózining sipatymen renin, qúdiret – qasiyetin endirdi. Ol núr tirshilikke ie boldy, kórushi, estushi, sóileushi, aqyldy, parasatty, qúdiretti jәne әreket qylugha ie boldy. Ol núr Allahtyng әmirin zattyq, әrekettik ruhani, maghnauy pikirler beynesinde kórinu ýshin qyzmet qylu rólin atqarady. Sonyng ýshin jaratushy núr(Astafyralla!) dep atasa bolady» dep maghynalaghan. Yaghni, Allah ózi bir maqúlyq jaratyp, oghan ózining barlyq qasiyetin berip «Sen de jaratushysyn» dep aituy, ashyqtan-ashyq Allagha serik qosu!!! Qay-qaydaghy maqlúqty jaratyp, tәrbiyeleushi Allagha teneu keshirilmes ýlken kýnә. «Zumar» sýresining 65 ayatynda «Eger sen tәnirge basqa birdeneni teng etsen, istegen amalyng beker bolady, sóitip ziyan tartasyn» - deydi. Al «Hashr» sýresining 24 ayatynda «Allah – jaratushy, joqtan bar etushi, bar nәrseni keyipteushi, (mý
sindeushi), ol eng sýiikti kórkem esimder iyesi» dep habar berilgen. «Allagha siynyndar. Oghan eshnәrseni serik etip qospandar» - dep Qúranda 104 ayatta qatang eskertken. «Shughara» sýresining 213 ayatynda «Allah túrghanda sen oghan tendes, basqa tәnir izdeme, onda sende qahargha úshyraysyn» - degen ayatty әste esterinnen shygharmaghaysyzdar!? 

Endi qaranyzdar, Qúrbanәli Músa gh.s. payghambardyng Tur tauyndaghy kórgenin ne dep týsindiredi? 

v) Qúrbanәli odan әri endigi jerde sol núr naqty «Múhammedting núry» dep atap aityp, oghan hadis tauyp, óz sózine taghy da dәlel tapqanday bolady da, dәleli laghyp dalagha ketedi. 

- birinshiden, managhy «Isro» sýresining 85 ayatynda ol núrdy Múhammedting núry edi degen sóz mýlde joq.

- ekinshiden den Payghambarymyzdyng s.gh.s «Áueli mening núrymdy, ruhymdy, aqyldy, qalamdy jaratty» degen hadisti «osynyng bәri de payghambar s.gh.s. núrynyng dәleli» dep dalbasalaydy. Núr men ruh payghambargha tiyesili nәrse bolghanymen aqyl men qalam eki bólek nәrse. Ony kez kelgen sauatqan, kitap oqyghan qaraqty adam anyq biledi. Jogharydaghy hadiste de әr nәrsening bólek zat ekenin atap aityp túr. Ol hadister Qúrbanәlining sózderine dәlel bola almaydy. «Ály Ghimran» sýresining 18 ayatynda «Bir tәnirden basqa kýshti de, úly eshbir qúdiret joq ekendigine Alla da, perishteler de, әdiletke taban tiregen ghúlamalar da kuәlik beredi. Allah úly odan asqan danyshpan joq» -dep ózge qúdiretting boluy mýmkin emestigin aighaqtaydy.

Qúrbanәli odan әri shatastyruyn shiyelenistire bylay dep jazady. Payghambarymyz s.gh.s «Allah taghala әueli mening núrymdy jaratty, býkil әlemdi mening núrymnan jaratty» degen hadiysi bar. Búghan «Núr» sýresining 35 ayatynda «Aspan – jerler Allahtyng núry» , - degen ayaty dәlel – dep jazghan.
Búghan jauap: Esterinizde bolsyn! Ataqty alty sahih hadisterding bir de – birinde de «Álemdi Múhammed payghambardyng núrynan jaratty» degen hadis joq. Qúrbanәlining óz sózine dәlel retinde alghan ayattyng negizgi maghynasy tipten bólek, ol ayattyng maghynasy men Qúrbanәlining aitqan sózderi ýsh qaynasa sorpasy qosylmaydy. «Núr» sýresining 35 ayaty sózbe-sóz «Allah aspannyng da jerding de núry» dep audarylady. 

1-den Qúrbanәli búl ayatty da kersinshe «Aspan, jerler Allahtyng núry» dep kersinshe teris maghynalaghan.

2-den Búl ayatta «Jerler» degen sóz joq. Qúrbanәli múnda da «jerler» dep Qúran sózin op – onay búza salghan.

3-den Aspan jerler Allahtyng núry depti. Kersinshe, aspan men jerge núr beretin Allah. Allah aspanmen jerdi jaryq etip núrlandyrghandyqtan da Allah aspannyng da jerding de núry dep túspaldap jazylghan. Biraq, búl ayattyng tәpsirining úghymy bólek. Uahabiyler búl ayatqa «Allah tikeley aspan men jerdi óz núrymen núrlandyryp jaryq berip túr» - dep maghynalaydy. Solargha úqsap, tipti odan da әrmen soraqysyn shygharyp Qúrbanәli «Aspan men jer Allahtyng núry», «Payghambardyng núry» dep maghynalaghan. Áriyne, búl eki týsinikte tәpsir ilimi jәne asbab an - nuzul boyynsha teris týsinik, teris tәpsir bolyp tabylady.

4-den Qúrbanәli osy ayattaghy «Núr» sózin taghy da Qúdaydan qoryqpay búrmalap «Ol núr payghambar núrynyng dәleli» dep Qúrangha óz kónilimen maghyna bere salady da, tәpsir ilimine jýginbeydi. Tafsir Ál – Jәlәlәinda búl ayattaghy «Núr» sózine Qúrandy alghash tәpsirlegen ibn Abbas r.gh. pen Anas ibnu Malikting r.gh. «Aspan men jerdi jaryq etu ýshin bergen Allanyng búl syy – núry kýn men ai» - dep maghyna bergeni aitylady. Osy ayattyng arghy jaghyn oqysanyzdar ary qaray sol núrdyn, yaghni, kýn men aidyng jaryq beru sipatyn tolyqtyra sipattap anyq ta, ashyq sózder men aitady. Qúran ayattaryn kez kelgen jerden bas – ayaghyn tastap, keregin júlyp alyp maghyna bere salu kórgensiz nadandardyng isi. Kez kelgen tәpsir ibn Abbastyng r.gh. alghashqy bergen maghynasynan auytqymauy shart. Ibn Kasir men Ál-Muntahab tәpsirlerinde de Ibn Abbastyng r.gh. «Ol núr kýn men aidyng núry» dep maghynalanghan. 

Taghy da bir nәrse, Qúrbanaly: «Tәpsirdegi «ruh» ol adamnyng aruaghy, Jәbreyil perishte dep aityldy. Ruh adam bolyp ta kórinedi, Jәbreyil bolyp ta kórinedi. Ýlken perishte bolyp ta býkil әlemdi mengere alady.. Birden búl dýniyeni de, aqiretti de mengere alady degen sóz. Ruh degen sózge keminde osylay týsinuimiz kerek. Adamdar ruhtyng maghynasyn taba almaghandyqtan ony joqqa shygharyp «Uahabiy» bolyp ketip jatyr»-deydi kezekti sózinde.
Búghan jauap:  Qúrbanaly júrttyng bәrin «uahaby bolasyn» dep qorqytyp, ózi qanday ruhty halyqqa tanytqaly jýr? Búl kisini men mýlde týsinbedim. Ol «ruh adam bolyp ta, Jәbreyil bolyp ta, ýlken perishte bolyp ta kórinedi» degeni nesi? Ruh ol – jan. Al, jaratylystyng barlyghynda bolghanymen eshkimge eshnәrse bolyp kórinbeydi. Tәn men jandy shatastyrmayyq. Ózi bir ruh bolsa, ol býkil adamdarda, Jәbreyil de, ýlken perishte de, payghambar da bolsa, onyng bәri bir zat dep týsindirilse ol ne bolghany sonda? Perishte men pendening әsili eki bólek nәrse bolghandyqtan olardyng jandary da ózderine say әr týrli bolatyndyghy týsindirudi kerek etpeytin aksioma. Osy Qúrbanәli aruaqty әsireleymin dep jýrip, aitar sózderining bas-ayaghyn jinay almay qaldy – au, sirә. Qúran da «Bilmegen nәrselerine nege talasasyndar?» dep eskertpedi me? Bilmeytin nәrsesine kóz qylyp, oidan tauyp alghan uahabiylerimen talasyp, óz sózin, pikirin dәleldemek bo
lyp, ol ýshin Allanyng sózi qúran ayattaryn búrmalap, payghambar aitty dep payghambar atyna jalghan hadis toqyp, payghambardy «jaratushy núr» dep tәnirge tenep, jandy jaldap Qúrbanәlining basyna sonsha ma ne kýn tudy eken?!

Men osy túsqa deyin, maghynasyn ózgertpey Serik Ábenúlynyng qúrbanalizm ahidasyna jasaghan taldauyn keltirip berdi. Serik Ábenúlynyng búl hattarynda onyng ózining de Qúrbanalyny jaqsy tanityny, aralas bolghany anyq kórinip túrady.

Álbette, qazaq «»jeti ólshep, bir kes» deydi. Serikting jazbalary osy ghana emes, әli biraz bar. Biraq men búl maqalada onyng tek qana aruaq turaly jazghandaryn ghana keltirdim.

Osy uaqighalardan song men Qúrbanalynyng diuanalarymen kóbirek kezdesip, aralap, tikeley súqbattasa bastadym. Da, adasqan ahidalary men teris patualaryna ózim kua boldym.

Priozersk qalasyndaghy bir meshitte Qúrbanalynyng bir diuanasy imam eken. Biraq osy meshitke bes uaqyt namaz bylay túrsyn, júma namazgha eshbir diuanasy barmaydy eken. Sebebin súrasam: «Taqsyr bizderdi meshitke barudan tighan, bara almaymyz» deydi.

Shyndyghyna kelgende Qoja Bahuaddin Nahshbandy pirimizding eng úlyq isi, meshitten bezip, bet-betimen tәrkidýniyeshildik pen adasushylyqqa salynyp ketken tarihat adamdaryn, sýlikterin jinap әkelip meshitke qayta kirgizgeni. Ol «kimde kim jamaghat ishinen jamaghan qúrsa bizding ahlimizden(qatarymyzdan) emes» dedi. Jamaghat ishinen jamaghat qúrushy sopy túrmaq tarihatshy túrmaq, tura joldaghy mýslim de emes, fitnaqor(býlikshi, arandatushy).

Men Qúrbanalygha osyny aittym. Ol sol jerde diuanalaryna meshitke barugha tapsyrma berdi. Men Priozerskten ketip bolmay, syrtymnan «Ol ýkimetting adamy, sosyn aittym, meshitke barmandar» dep sózin qayta jútypty.

Búl uaqighanyng bәri oilanugha mәjbýr etti. Onyng aqyry Qúrbanalyny úghu ýshin onyng kitabyn oqymaq boldym. Kitabynyng aty «Mazhab mәnisi».

Zikiriya myrzagha da adasugha kompas bolyp otyrghan kitaptyng basy osy – «Mazhab mәnisi» ekeni sózsiz. Qaranyzdar: Qúrbanaly Ahmed, «Mazhab mәnisi», Almaty -2012, 94-bet.

Sirasynda, osy kitapty shygharushy shәkirtteri onyng br danasyn ústazdary Zikiriyagha tartu etse kerek. Olay deytin sebebim, Ersin Ámire de, Zikiriya synaghan imamdar da, Serik Ábenúly da, bәri de birauyzdan shyndyqty aityp otyr, Qúrbanaly Ahmetovtan basqa Ruhul Qúddysty – aruaq dep, ony Allagha serik qylyp qosatyn birde bir ghalym túrmaq, naqúrys joq!

Qúrbanaly Ahmetov búl kitabynda shektenshyghushylyqtyng eng biyik shynyna әbden kóterilgeni sol: «Qúran kәrimde 210 jerde «Inna jaghalna» - «Biz jasadyq, biz jәrdem berdik, biz medet berdik» dep aitylghan. «Men jasadym» dep aitylmaghan. Demek Alla taghala әlemdi tikeley Ózi emes, jәrdemshileri, kómekshileri, perishteler, aruaqtar arqyly mengeretinine ayattar týsken. Osy jerde uahabiylerding pikirleri mýldem qiys ketedi» dep qyrtady. Astafyralla!!! Bir sózde ne masqara? «Alla múqtaj, Allanyng sansyz serikteri bar, ortaqtary bar!!!»-degen ne súmdyq?

Zikiriyagha osy dalbasa jaqsa kerek.

Ol tipti Qúrbanalynyng ózining sandyraghyn moyyndamaghandardyng bәrin qiys ketetin uahabiyler dep aiyptap otyrghanyn da únatyp qalsa kerek. Zikiriya myrzanyng «birshama kisiler dúrys týsinbegenge úqsaydy, al keybireuleri uahhabiylik uaghyzdardyng qúryghyna ilikeni sonshalyqty, qazaqy bolmys degendi týsinuden qalghanyn bayqadyq» sózderine qaraghanda búl kisi de Qúrbanalydan  az «ýlgi-ónege» almaghan siyaqty. Birden óz qarsylastaryn «uahabiylep» tastapty.

Sonymen, biz taghy bir qarap kórelik, «Baqara sýresining 87-ayatyndaghy «ruhul qúddys» degen bir ghalym bar ma eken? Qazaqsha kitaptargha oqyrmandardyng barlyghynyng qoly jeteri anyq.  Olar mine:

 

Qúrannyng qazaqsha týsindirme audarmasy

 «Rasynda Músa (Gh.S.) gha kitap berdik te, odan keyin payghambarlardy jalghasty týrde jiberdik. Jәne Mәriyam úly Ghisa (Gh.S.) gha da múghjizalar berip, Jebreyil (Gh.S.) arqyly quattadyq. Árqashan senderge bir payghambar kónildering qalamaghan nәrse keltirse, tәkapparlanasyndar. Olardyng bir bólimin (Ghisa, Músa Gh.S. dy) jasyngha shygharyp, (Zәkeriya, Yahiya Gh.S.) bir bólimin óltirdinder. (87)»

Abay kz saytyndaghy Múratbek degen pikirjazushy  búny bylay jazady:

(87) uәlәqad әtәinә muusәl kiytәbә uәqaffәinә min bәdihy birrusuly [calә] uәәtәinә iiysә bnә mәryәmәl bәiiynәty uәәiyәdnәhu biruuhil qudus [qalә] әfәkullәmә jәәkum rәsuulun biymә lә tәhuә әnfusukumu stәkbәrtum fәfәriiqan kәz̃z̃әbtum uәfәriiqan tәqtuluun
(87) Rasynda Músa (Gh.S.) gha kitap berdik te, odan keyin payghambarlardy jalghasty týrde jiberdik. Jәne Mәriyam úly Ghisa (Gh.S.) gha da múghjizalar berip, Jebreyil (Gh.S.) arqyly quattadyq. Árqashan senderge bir payghambar kónildering qalamaghan nәrse keltirse, tәkapparlanasyndar. Olardyng bir bólimin (Ghisa, Músa Gh.S. dy) jasyngha shygharyp, (Zәkeriya, Yahiya Gh.S.) bir bólimin óltirdinder.
Mine osy ayattaghy ruh degen sózding Jәbrail gh.s. ekendigi 1 synyptyng balasyna da týsinikti.

 

Al, endi orys tilindegi tәfsirlerde she? Zikiriya myrzagha kýdik, obal bolmasyn, olardy da solardyng týpnúsqasy týrinde keltire ketelik. Qaranyzdar:

1. Abd ar Rahman bin Nasr as-Saadi, Tafsiyr(tolkovaniye) Svyashennogo Korana as-Saadi, Sura Bakara, 87-ayat:

My darovaly Muse (Moiyseiy) Pisanie y otpravily vsled za nim cheredu poslannikov. My darovaly IYse (Iisusu), synu Mariyam (Mariiy), yasnye znameniya y ukrepily ego Svyatym Duhom (Djibrilom). Neujely kajdyy raz, kogda poslannik prinosil vam to, chto bylo vam ne po dushe, vy proyavlyaly vysokomeriye, narekaly ljesamy odnih y ubivaly drugiyh? Tolkovanie ayata: Vsevyshniy napomnil synam Israila o milosti, kotoraya byla okazana iym, kogda Allah otpravil k nim proroka Musu – proroka, kotoryy besedoval s Gospodom y priynes im Toru. Vsled za nim byly otpravleny drugie poslanniki, kajdyy iz kotoryh prinimal resheniya na osnovaniy Tory. Poslednim iz nih byl prorok Isa, kotoromu Allah daroval yasnye znameniya. Ih bylo vpolne dostatochno dlya togo, chtoby ludy uverovaly v nego. A naryadu s etiym, Allah podderjal ego Svyatym Duhom. Bolishinstvo kommentatorov schitali, chto rechi iydet ob angele Djibriyle. Soglasno drugomu tolkovanii, Svyatym Duhom yavlyaetsya vera, posredstvom kotoroy Allah podderjivaet Svoih rabov. Nesmotrya na ety mnogochislennye milosti, kotorye daje nevozmojno oseniti, izrailityane nadmenno otkazalisi uverovati. A prichina etogo v tom, chto Bojiy poslanniky prinosily to, chto bylo im ne po dushe. Y togda odnih poslannikov ony narekaly ljesami, a drugih ubivali. Ony otdaly predpochtenie svoim nizmennym jelaniyam pered vernym rukovodstvom, a mirskoy jizny – pered jizniu budushey. Bezuslovno, upominanie ob etom yavlyaetsya surovym porisaniyem y osujdeniyem synov Israila.

2.Ali-Muntahab 

.2:87. Vy, iudei, znaete, chto My daly Muse Knigu — Toru — y vsled za nim My poslaly neskolikih poslannikov, v tom chisle Isu (Iisusa), syna Maryam (Mariiy), y darovaly emu yasnye znameniya dlya togo, chtoby vyvesty ludey iz temnoty y sueveriy, dati im Svet dlya uma y duhovnogo y umstven-nogo prozreniya. My podkrepily ego Duhom Svyatym — Djibrilom (Gavriilom) — da budet emu miyr! Neveroyatno, chto kajdyy raz, kak poslannik napravlyalsya k vam s Bojestvennymy zapovedyami, kotorye vashy dushy otvergali, vy zanosilisi. Odnih poslannikov vy obiyavlyaly ljesami, a drugih vy ubivaliy.

3.KULIYEV. E.:

87. My darovaly Muse (Moiyseiy) Pisanie y otpravily vsled za nim cheredu poslannikov. My darovaly IYse (Iisusu), synu Mariyam (Mariiy), yasnye znameniya y ukrepily ego Svyatym Duhom (Djibriylem). Neujely kajdyy raz, kogda poslannik prinosil vam to, chto bylo vam ne po dushe, vy proyavlyaly vysokomeriye, narekaly ljesamy odnih y ubivaly drugiyh? 

4. POROHOVA.V.:

87. My daly Muse Knigu (Otkroveniy), Y vsled za nim poslannikov My slali; My daly IYse, synu Maryam, znameniya yasnye Y Duh Svyatoy dlya ukrepleniya ego. No vsyakiy raz - ne vy li, Kogda yavlyalsya k vam poslanniyk,
(Nesya) vam to, chto vashy dushy ne jelaliy,Preispolnyalisya gordyny - Odnih ljesamy obiyavlyaya,Nasilistvenno mertvya drugiyh?

4.ShAMIL ALYaUTDIOVA:

«Net somneniy v tom, chto Muse (Moiyseiy) My daly Pisanie [Toru] iy vsled za nim [uje posle ego smerti] posylaly [izbiraya iyz synov chelovechestva] novyh poslannikov. 
‘IYse (Iisusu), synu Mariyam (Mariiy), My [govorit Gospodi mirov] daly znameniya [podtverjdaishie istinnosti ego prorocheskoy missii, kak-to: ojivlenie mertvyh, isselenie prokajennyh iy slepyh] iy ukrepily ego Svyatym Duhom [angelom Djabrailom (Gavriilom)].
IY kajdyy raz, kogda prihodil k vam poslannik Bojiy s tem, chto vam ne nravilosi, vy nachinaly proyavlyati tsheslaviye, nadmennosti: kogo-to obvinyaly vo lji, a kogo-to [za vsu istorii chelovechestva bylo neskoliko podobnyh sluchaev] — ubivaliy».

Endi orystildi sopylar men tarihatshylardyn, tasauuf ghalymdary ruh, qasiyetti ruh turaly ne aitady, ony da qarap kórelik. Búl derekterding bәrin men «Daruli fikr. Ru» saytynan aldym:

ALLANY RUH, NÚR, SÁULELI ENERGIYa, T.T DEUShILER TURALY

Esly je chelovek ispovedyval nevernye ubejdeniya po voprosu znaniy ob Allahe (k priymeru, pripisyval Emu podobiye, mesto ily obraz, ily peremesheniye, ily je dumal, chto «Allah – eto duh, ily svet, luchistaya energiya, ily sila, ily razum» y t.p.) ily je kolebalsya v osnovnyh voprosah Islamskogo Veroucheniya (napriymer, dumal: «Mojet byti, u Allaha esti mesto, a mojet byti net», - k takogo roda somneniyam ne otnosyatsya mysli, poyavivshiyesya ne po svoey vole), to on perestal byti musulimaninom (esly prejde im byl), y takomucheloveku neobhodimo vernutisya k Vere, to esti
prinyati Islam. Eto neobhodimo sdelati bez promedleniya.

RUHTYNG ADAM BALASYNA ÝRLENUI TURALY:

Vse ulemy edinodushny vo mneniy o tom, chto vduvanie duha v embrion proishodit po istecheniy sta dvadsaty dney posle sovokupleniya rodiyteley, chto sostavlyaet rovno chetyre mesyasa y otnositsya k nachalu pyatogo. V tom, chto eto deystviytelino tak, mojno ubeditisya putyom nabludeniya, y eto obstoyatelistvo prinimaetsya v raschyot v sluchae vozniknoveniya neobhodimosty obrasheniya k ustanovleniyam, kasaishimsya priznaniya otsovstva y obyazatelinosty neseniya sootvetstvuishih rashodov. Eto delaetsya v tom sluchae, kogda esti uverennosti v tom, chto plod uje nachal dvigatisya. V etom y sostoit smysl zapreta na vstuplenie jenshiny v novyy brak do istecheniya chetyryoh mesyasev y desyaty dney posle smerty muja, vedi iymenno stoliko vremeny doljno proyti, chtoby mojno bylo udostoveritisya v otsutstviy u neyo beremennostiy.

RUH  DEGENIMIZ  NE?

Duhom yavlyaetsya to, chto dayot cheloveku jizni, y eto esti velenie Allaha, o chyom Sam On povedal v Svoey velikoy Kniyge, skazav: "Y ony sprashivait tebya o duhe. Skaji: "Duh - ot veleniya Gospoda moego, a vam darovano znaniya lishi nemnogo". (Nochnoe puteshestviye, 85.) 

OSYGhAN ORAY ÚLYQ ÚSTAZDAR NE DEYDI?

V kommentariyah an-Navavy k "Sahihu" Muslima skazano: "Duh predstavlyaet soboy tonkoe telo, kotoroe pronikaet v telo fizicheskoe y soedinyaetsya s nim podobno tomu kak sok dereva soedinyaetsya s zelyonoy vetviu ".

Chto je kasaetsya ali-Gazali, to v "Ihya 'ulum ad-diyn" on piyshet: «Duh esti chistaya sushnosti, polnovlastno rasporyajaishayasya v tele»

Sonda búl jerde kim qatelesip otyr, kim qyrtyp otyr, kim ony ne ýshin jasap jatyr?

1.Qúrbanaly Ahmetov búny aqymaqtyqpen, sauatsyzdyqpen, Qúrandy dúrys týsinbegendikten jasap otyrghan joq. Onyng ilimining sony – aruaq. Biraq búl bizding dýniyeden, qazaqy úghymnan tys aruaq. Ol ózi jazghanday Qúdaydyng jaratushylyqta serigi bolghan aruaq(Astafyralla). Búl aruaqtyng aty – Qúrbanaly Ahmed!

Qalghandary aqymaqtyq. Sonyng ishinde Zikiriyanyng istep otyrghany da «kórmegenge kóseu tan» degendey kórmetik pen bilmestikting zardaby. Ol qalayda artyq bolghysy keledi. Sosyn «atyng shyqpasa shóp órte» dep Qúrangha reviziya jasap otyr.

Barsha din músylmannyng bir ghana dini bar, ol – Islam. Kimde kim әr últtyng óz Islamy bar dese qatty qatelesedi. Qúranda búl turaly: «(Múhammed Gh.S.) saghan shynayy týrde Qúrandy ózinen búrynghy kitaptardy rastaushy jәne olardy qorghaushy týrinde týsirdik. Olardyng aralaryna Allanyng ózine týsirgenimen ýkim qyl. Ózine kelgen shyndyqtan airylyp, olardyng oilaryna elikteme! Senderding әrbireulering ýshin bir jol-joba qoydyq. Eger Alla qalasa edi, barlyghyndy bir-aq ýmmet qylar edi. Alayda senderge bergen jol-jobalarynda synamaqshy. Endeshe jaqsylyqqa jarysyndar. Birtútas barar jerlering Alla jaq. Ol senderding talasqan nәrselerindi bildiredi. («Maida» sýresi, 48-ayat)». Alla bizdi qorlau ýshin emes, bir birimizben jaqsylyqta jarysyp, jaqsylyq iyeleri bolu ýshin әrtýrli jol men mazhabtargha bólip,  týrli ýmmet etti. Bizge: «Áy adam balasy! Shýbәsyz senderdi bir er, bir әielden (Adam, Hauadan) jarattyq. Sonday-aq bir-birindi tanularyng ýshin senderdi últtar, rular qyldyq. Shynynda Allanyng qasynda eng ardaqtylaryng taqualaryn. Shәksiz Alla tolyq bilushi, әr nәrseden habar alushy («Hujurat» sýresi, 13 ayat)» dedi. Kórdinizder ma, bir-birimizdi dattau ýshin emes, tanu ýshin últtar, rular qyldy. Eng izgi adam ne ruynan, ne taypasynan, ne túqymy men shyqqan últynan Allanyng aldynda artyq bolmaydy. Alla osy ayatta:  «Allanyng qasynda eng ardaqtylaryng taqualaryn» dep ashyp aitady.

Zikiriya bauyrymyzdyng ózi din Islamgha iritki salyp, din músylmandar arasyn jalghan tәpsir, teris ahidamen bylyqtyryp otyryp, qorghaghysy kelgen úlyghymyz Qoja Ahmet Iassauy qazaq bolghany, nemese býgingi Qazaqstan respublikasynyng ishinde jerlengeni ýshin úlyq, Allanyng dosy emes, ol Allanyng maghrifatyna taqualyghymen jetken adam.

Sondyqtan onsyz da az, әli tolyq quattanbaghan qazaq últyn din islam ishinen bólip alyp, ony oqshaulau, sol ýshin Allanyng barsha adam gh.s. úrpaghyna ortaq etken dininen ajyratu izgi adamdardyng emes, iritki adamdardyng isi. Búl nadandar osy amaldary arqyry ózderi otyrghan daraqtyng týbin shauyp, óz qoralaryna ot tastap jatqanan úqpaydy. Qúrbanaly úqsa jaqsy úghady. Biraq oghan kregi ne Alla, ne din, ne qazaq, ne basqa emes, qampighan qarny men kókiregin krenegen nәfsi qalaulary. Ol ýshin neghúrlym topalang bolsa soghúrlym payda.

Men búl maqalany Zikiriya Jandarbekov bauyrymyzdy ne dattayyn, ne jamandayyn dep jazghanym joq. Basty maqsat aghamyz aldy men artyna qarap, ong men solyn úmytpasa eken. Bәlkim óz qatesin úghar!

Ábdikәrim Ábdimomynov

Abai.kz