Jyl sayyn 6 shildede toylanatyn Astana kýni meyramy – býkilhalyqtyq meyramgha ainalyp keledi. Búl sózimizge ilanu ýshin, jәy ghana gazet betindegi nemese ghalamtor saytyndaghy maqalany oqyp qoymay, tamashany әr adam óz kózimen kórui kerek. 4 shilde kýni biz osynday tamashagha kuә boldyq. «Han shatyr» sauda jәne oiyn-sauyq ortalyghynyng alanqayyndaghy «Mynjyldyqtar toghysyndaghy Astana» atty kóshpendiler órkeniyeti festivalining ayasyndaghy eki birdey merekelik shara kónilimizden shyqty. Ásirese almatylyq «Tal besik» ónerpazdar újymynyng «Tal besik» atty túrmys-salt, muzykalyq foliklor dumany jiylghan júrttyng qúrmetine bólendi.

«Tal besik» újymynyng qyz-jigitteri qazaq halqynyng býgingi tanda úmytyla bastaghan salt-dәstýrlerin janghyrtty. Atap aitsaq, «Bastanghy», «Aujar», «Qúdalasu», «Jarapazan», «Toybastar» siyaqty últymyzdyng asyl qúndylyqtaryn halyqqa týsinikti tilmen, әuelegen әnmen, qazaqy qalyppen jetkizdi. Shyny kerek, әnshi, ónerpazdardyng ghajayyp dauysy, qazaqylyq bet-beynesi, ýstindegi kiyimi, sahnadaghy jýris-túrysy kópshilikti sýisintti. Jarasymdy bolghany sol ónerpazdar jiylghan halyqty foliklor dumanyna belsendi aralastyryp otyrdy. Áje-apalarymyzdyng aujardy, toybastardy shyrqaghany, kishkene balanyng jarapazan aitqany әserli bolyp shyqty.

- Qazir ýlkender de, jastar da keybir dәstýrlerimizdi úmyta bastady,- deydi «Tal besik» foliklor dumanynyng mýshesi Esenay Iliyasov. – Mysaly, aujar. Úzatylatyn qyz synsu aitqannan keyin, aujar oryndalady. Aujardy sol qyzgha ghashyq bolghan auyldaghy jigitter aitatyn bolghan. Tipti qyzdyng jengeleri kýieu jigitting jaqsy nemese jaman qasiyetterin әnge qosyp jetkizgen. Úzatylatyn qyzgha degen qimastyq sezimderin ashyq bildirgen. Bir ókinishti jaghday, qazaqtyng qyzdary qazir synsu aitpaydy. Aytqan kýnning ózinde, mynnan bireui ghana kezdesedi. Osyghan kónilim tolmaydy.

Esenay Serikúly «Betashar» saltynyng da ózining tәlim-tәrbiyelik mәninen airylyp bara jatqanyna qynjylady. Onyng aituynsha, búrynghy zamanda qyzdyng betin ashatyn aqyn-jyrshylar bir auylda 10-15 kýn jatyp, betashar jazghan. «Qazirgi  «Betashar» búrynghynikine úqsamaydy. Kóbinese ony shougha ainaldyryp aldyq. Tipten tórt sәlem salatyn betashar degen shyqty. Onyng ózinde jattandy, jauyr bolghan sózderdi qoldanady. Al búrynghy zamanda aqyn-jyrshylar auylgha 10-15 kýn jatyp, betashar jazghan. Yaghni, búl saltymyzdyng tәrbiyelik mәni, últtyq renki basqasha bolghan»,- dep oy bólisti E. Iliyasov.

-         Úmytylyp bara jatqan últtyq salt-dәstýrlerimizdi janghyrtu maqsatymen «Tal besik» atty foliklorlyq top ashudaghy múratymyz bireu,- deydi ol. – Ár últty saltynan, dәstýrinen tanidy emes pe?!. Jana úrpaq «Biz kimbiz? Qanday últtyq salt-dәstýrimiz bar?» degende osynday ólmeytin dәstýrlerimizdi kórsetuimiz kerek. Sebebi, tarihy asa bay, bagha jetpes últtyq qúndylyqtarymyzdyng bәri shang basqan sórelerdegi kitaptarda qalyp qongda. Sondyqtan Astana kýni siyaqty halyqtyq merekege osynday dumanymyzben keldik. Ol ótken jyly «Tal besik» újymynyng «Úryn baru», «Qyz qashar», «Úiqyashar» siyaqty dәstýrlerdi kórsetkenin esine týsirdi.

Esenaydyng pikirinshe, Astana kýnining Oraza aitymen túspa-tús keluining ózi jaqsy yrym. Alayda Ayt merekesin qazaqtyng әli jatsynyp jýrgeni ras. «Ayt meyramyn da jatsynyp jýrgenimiz shyndyq. Ayt qabyl bolsyn aityp, ýi-ýidi aralamaymyz. Búghan qazir biyik-biyik tas ýilerde túratynymyz da әser etetin shyghar. Býgin baratyn ýiimizding iyelerine telefon soghyp: «Ýilerine barugha bola ma? Ózdering ýidesinder me?» deytindey kýnge jettik. Al búryn әr qazaqtyng qarasha ýiine kim kelse de, esigi ashyq bolghan. Sol sebepten últtyq salt-dәstýrlerimizdi janghyrtu asa manyzdy. Mening oiymsha, últtyq kiyim kiyip, últtyq qúndylyqtarymyzdy dәripteudi tek Nauryz toyy men Astana kýni merekesine artudy dogharu kerek. Biz kýndelikti últtyq kiyimimizdi kiyip, últtyq oiynymyzdy oinap, әn-jyrymyzdy aitsaq núr ýstine núr bolar edi»,- deydi Esenay Iliyasov.

Sonymen qatar, kópshilikke esimi tanymal «Nomad» shabandozdar újymy úsynghan «At jalynda» atty shabandozdar dumany da әserli boldy. Búl kórinister Astana kýnining últtyq merekege ainalghanynyng belgisi degen oy týidik.  

Ámirlan Álimjan

Abai.kz