Bismillahir Irahmanir Rahiym

Memleket basshysynyng býkilhalyqtyq talqylaugha shygharghan «Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna  ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Qazaqstan Respublikasynyng zanynyng jobasyna keng týsindirumen óz úsynysymdy bildirgim keledi.

Qazir býkil әlem elimizdi músylman memleketi sanaydy. Músylman memleketi retinde eki jyl búryn әlemdik Islam konferensiyasy úiymyna bir jyl tóraghalyq ta ettik. Osylay bola túra býkil әlem moyyndap otyrghan osy  tarihy shyndyqty biz óz elimizde nege zandy týrde maqúldamay kelemiz. Maqúldasaq – ol Ata zanymyzda aiqyn kórsetilui kerek emes pe?.

El Konstitusiyasy – Zan, respublikaldyq referendumda qabyldanghan qasiyetti Ata zan! Osy Ata Zanymyz – býgingi tanda halyqtyng barlyq talaptaryn qanaghattandyryp túrghan siyaqty bolghanymen әdildik túrghydan qarasaq kemshilikten de qúr alaqan emes.  Sol kemshilikting eng bastysy –  Ata Zanymyzda, ózi tarih sahnasynan óshse de,  keshegi ateistik Kenes Ýkimeti kezindegi kommunisterding sanagha myqtap sinirip tastaghan «Din memleketten bólek» degen  úranynyn  sol qalpy osy zanda qalyp qony. Egemen el atanghan shiyrek ghasyrdan beri osy jalghan úran Ata zangha engizilgen aqtandaq bolyp túr. Biz dinsiz sosializmdi qaldyryp, óz dinimen birge ómir sýrip otyrghan kapitalistik qoghamdy tandadyq. Osynday jana qoghamgha qadam basqan song onyng ústanymyn nege keri iyterimiz?

Zandy qabyldauda kezinde jobany dayyndaushylar últtyq ereksheligi bar qazaq elining zany ekendigine mәn bermey, el taghdyry men tarihyna nazar audarmay, onyng dәstýri men saltyna kele bermeytin, - senimi men últtyq dәstýri bólek, sonau batys elderi tirshiligin negizge alyp dayynghan búl zang  óz atyna say júmys jasap túrghan joq jәne jasay da almaydy. Nege?  

Ata zang – әr baby búljymay oryndalatyn qújat.  Eger Ata zanda kórsetilgendey memleket shynymen dinnen bólek bolatyn bolsa, onda búl memleket ózi shygharghan zangha qayshy kelmey dinning ishki júmysyna týbegeyli aralaspauy kerek. Múnan son: «Biz zayyrly memleketpiz, zayyrly memleket dinsiz memleket emes, dindi teriske shygharmaydy, kerisinshe, diny senim bostandyghy qamtamasyz etiledi» dep jalpylama aitylatyn  jalghan sóz – qabyldanghan zandy aqtamaydy. Din men zayyrlylyq ekeui eki týrli úghym.  Dindi – Alla Taghalam adam jaratylmay túryp ony tәrbiyeleu ýshin keltirgen, ol ýshin Qúran kitabyn dayyndaghan. Ol bolmysy ózgermeytin senim, al zayyrlylyq – qúbylmaly úghym.

Osy orayda tayauda qabyldanghan  «Din isteri jәne azamattyq qogham turaly» zang jayly aitugha bolady. Naqtyly týiin pikir – Zannyng Elbasy bastamasymen jaryq kórip, bekip ketkeni óte dúrys sharua boldy. Múny imany bar qazaqyng bәri maqúl kórip otyr. Biraq osy zang qúqyqtyq túrghyda zandy ma? Dingeginde dini bar din janashyrlaryn osy jaghday oilandyrady. Konstitusiyamyzda “Diny birlestiktermen baylanys jónindegi memlekettik organdy Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti qúrady” – dep jazylghan. Búl túrghydan alghanda jariyalanghan zang qúqyqtyq negizde alynghan – zandy. Al ekinshi jaghynan qarasaq  osy Konstitusiyada shiyrek ghasyrdan beri  «Din memleketten bólek» degen sóz  әli túr ghoy. Demek, Ata zanymyzda  osy eki bap birimen biri óz ýilesimin tappay túr. Ýilesimin tappaq týgili, qyzyl kózdenip birine biri qarsy shyghyp túr emes pe,  búny kim qalay týsindiredi?

Ata zang – әr baby búljymay oryndalatyn qújat.  Eger Ata zanda kórsetilgendey memleket shynymen dinnen bólek bolatyn bolsa, onda Elbasy qol qoyghan songhy zannyng zansyzdyghy eshbir dәleldi qajet etpeydi.  Ata zandaghy osy olqylyqtan 2011 jyly qayta tolyqtyrularmen qabyldanghan  diny qyzmet salasyndaghy  zang da býginde dәrmensiz júmys jasap túr. Óitkeni búl zandy da Ata zanymyz tolyqqandy quattap túrghan joq. Osy siyaqty «Diny merekelerdi demalys kýni retinde atap ótu turaly» zang da Ata zan  shenberine syimaytyn qújat bolyp sanalady.

Otan, el degen ne?.. Ol halyqtyng ótkeni, býgini jәne keleshegi. Bizding elimizding de ghasyrlar boyy qalyptasqan óz tarihy bar. Sol tarih ta - dәstýrimiz ben saltymyzgha say ústanghan zanymyzdyng bolghanyn maqúldaydy. Sol zannyng qay-qaysysyn zerdelep qarasaq ta elimiz esh uaqytta  óz dininen alshaqtamaghan. Tipti, Islam memleketi bolyp qúrylghan kezderi Ata júrtymyz  әlemde barynsha gýldenip sharyqtaghan dәuirdi basynan keshken. Al memleket – óz dinin әlsizdendirip, ony basqarugha alauyzdyq engen kezde – kýiregen. Onyng naqtyly dәleli – әlem moyyndaghan Altyn orda memleketining tarihy.

Kezinde elding Ata zanyn qabyldauda osy jaghday nege eske alynbady? Zang arqyly qazaqty  óz dininen bólip tastau – búl qazaq halqyna zanmen jasalghan qiyanat.  

Demek, Qazaqstanda atadan kele jatqan dәstýrli Islam dini iyesiz qalyp, sodan el dini – dertke úshyrauda. Dinning túrlauly egesi bolmaghan song - Ýkimet terrorizm, ekstremizm turaly zang qabyldasa Islamdy dúshpan etip kórsetudi dәstýrge ainaldyrdy. Din – Allanyng joly, terrorizm men ekstremizm – adamdardyng tirligi. Dinnen ýreyli Ýkimet osyny nege moyyndaugha tyryspaydy?  Olar Islamnyng qadir qasiyetin týsinbey tabalap, taptap tastaugha tyrysuda. Osyny kóre bile túra nege ne diny basqarma, ne din ziyalylary ýnsiz. Múnyng ózi elimizdegi Islamdy qorghaytyn dingeginde dini bar jandardyng tapshylyghyn kórsetip otyr. Sonda osynday dәrmensiz kýidi basynan keship otyrghan Islamdy kim qorghaydy?  Islamdy - memlekettik túrghydan qoldau arqyly ghana quattandyrugha bolady emes pe. Biz Livan tarihyn nege esten shygharamyz?! Búl elding negizgi halqy arabtardyng tili de, mәdeniyeti de bireu, biraq – dini ekeu. Osy halyq HH ghasyrdyng jetpisinshi jyldarynda qoldaryna qaru alyp, on jyl boyy birin-biri ayausyz qyrdy. Elde qan tógildi...  

Qazir «Mәngilik el» iydeyasyn iske asyru ýshin Elbasy halyqty birlikke shaqyryp jatyr. Búl bastamagha Alla jar bolsyn! IYdeya iske  asu ýshin Ata Zanymyz qazaq elining Zany bolghandyqtan, Konstitutsiyadaghy «din memleketten bólek» degen tújyrymdy alyp tastap, onyng orynyna Ata zanymyzdyng Jetinshi babyndaghy «Qazaqstan Respublikasyndaghy memlekettik til – qazaq tili» degen sózden búryn  «Memleketting dini» degen tól qújattyq anyqtama engizip, oghan: «Memleketting dәstýrli dini –  Islam, al qalghan әlemdik dinder moyyndalady» degen sóz altyn әrippen qashalyp jazylyp engizilui kerek. Óitkeni din – últ pen tilden de búryn Adam Ata ómirge kelmey túrghanda ómirge keletin adamdardy tәrbiyeleytin tәrbie qúraly retinde dayyn bolghan. Osylay jazylsa býgingi tanda esikten kirip «tór meniki» dep ornygha bastaghan jýgensiz diny sektalar óz aiyldaryn op-onay jinaghan da bolar edi.

Baqtybay AYNABEKOV

Abai.kz