Elimizde Konstantin SYROEJKIN degen qytaytanushy ghalym kisi bar. Qytaygha baylanysty kez kelgen problemagha ýn qatyp, ózining naqpa-naq saraptamalaryn jariyalap jatady. Aytqandarynyng kópshiligi әdette... dúp-dúrys. Biraq osy kisi keshe ghana qazaq elining ishinen Amerika ashyp tastady – «...bizdegi múnay-gaz salasyndaghy qytaylyqtar ekspansiyasynyng masshtaby óte tómen, sondyqtan odan (yaghny ekspansiyadan) qauiptenuding esh qisyny joq» dep. Qytaytanushy professordyng aituyna qaraghanda, qazaq elining aumaghy boyynsha múnay-gaz salasyndaghy qytay kompaniyalarynyng ýlesi nebәri 23-24 (?) payyzday ghana eken. Onyng ózinde de osynau kompaniyalar múnayy men gazy tausylugha (?) jaqyndap qalghan kenishterde ghana júmys istep jatqan kórinedi, sondyqtan búl saladaghy qytaylyqtardan «qorqudyn» qajeti shamaly. Onyng ýstine, qytaylyqtargha bólingen enbek kvotasy jylyna... bes-aq (?) myng adam eken!

Oy-pyrmay, ә! KONSTANTIN myrzanyng sep-senimdi sózderine senetin bolsaq, qytaylyqtargha qatysty bizdegi jaghday osynday bolghandyqtan «qúmyrsqaday qaptap ketedi» dep qytay ekspansiyasyna da, basqasyna da my qatyryp kerek emes eken. Au, shynymen de ekspansiya degennen erterek ayaq tartu kerek emes bolsa, onda biz nesine eki kýnning birinde elimizding shyghysy men batysyna, ontýstigine qytaylyqtar qaptap barady dep jarapazandap jýrmiz? Jer betindegi jalpy sany bir jarym milliardqa jaqyndap qalghan qytekenderding «óte ósimtal degen últtar sortynan» ekenin eskeretin bolsaq, qytaytanushy professor aityp otyrghan «bes-aq myn» qytaylyq bes jylgha jeter-jetpeste bes jýz myngha jetip bir-aq jyghylady, búghan kýmәn joq. Al endi, býkpesiz aitatyn bolsaq, dәl qazirgi kezde qazaq elinde resmii bar, resmy emesi bar - qaptap jýrgen qytaylyqtar sanyn dóp basyp eshkim aityp bere almaydy. Olardyng qazaq qyzdaryna ýilenip alyp, elimizding ATPALDAY AZAMATY atanyp alghandarynyng ózi elu mynnan asyp ketken deydi beyresmy derek kózderi. Jәne búlardyng kópshiligi - «enbek kvotasy degen jenildikpen» elimizge enip, sosyn «kýieu bala» bolyp qalyp ketkender. Múny endi kópshiligimiz jaqsy bilemiz. Biraq jaqsy bilsek te, «kýieu – dúshpan» degen qazekenning sózin qúlaghymyzgha qystyrmaymyz. HOSh deyik. Biz endi qytaytanushy Konstantin myrzanyng «Qytay ekspansiyasynan qauip joq» degenine bir ghana qarsy mysal keltireyik: alpauyt Amerika degende, ras, kópshiligimiz kózimizdi júmyp, auzymyzdy ashamyz ghoy - «keremet el» dep. Osy «keremet eldi» qytay ekspansiyasy azghana uaqyt ishinde Afrikadan yghystyryp shyghardy. Tyrjalanash! Múnyng janynda on jeti-aq million túrghyny bar qazaq eli turaly әngime qozghaudyng ózi úyat nәrse. Mine, osydan artyq qanday mysal kerek? «Qytaylyqtar soghyspaydy, olar qonaqqa keledi de, soghyssyz-aq jaulap alady» degen sóz tirkesterin erikkennen esimizge týsirip otyrghan joqpyz. Múny – birinshiden desek, ekinshiden – әne-mine iske qosylady dep jyldar boyyna jarnamalanyp kele jatqan ataqty «QAShAGhAN» jobasynda da birneshe qytaylyq kompaniyanyng ýlesi bar. Satyp alyp qoyghan. Al Siz aitasyz, qúrmetti Konstantin myrza, «Qytay ekspansiyasynan qauiptenuding qajeti joq» dep.

Marat MADALIMOV.

Abay.kz