ەلىمىزدە كونستانتين سىروەجكين دەگەن قىتايتانۋشى عالىم كىسى بار. قىتايعا بايلانىستى كەز كەلگەن پروبلەماعا ءۇن قاتىپ، ءوزىنىڭ ناقپا-ناق ساراپتامالارىن جاريالاپ جاتادى. ايتقاندارىنىڭ كوپشىلىگى ادەتتە... دۇپ-دۇرىس. بىراق وسى كىسى كەشە عانا قازاق ەلىنىڭ ىشىنەن امەريكا اشىپ تاستادى – «...بىزدەگى مۇناي-گاز سالاسىنداعى قىتايلىقتار ەكسپانسياسىنىڭ ماسشتابى وتە تومەن، سوندىقتان ودان (ياعني ەكسپانسيادان) قاۋىپتەنۋدىڭ ەش قيسىنى جوق» دەپ. قىتايتانۋشى پروفەسسوردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، قازاق ەلىنىڭ اۋماعى بويىنشا مۇناي-گاز سالاسىنداعى قىتاي كومپانيالارىنىڭ ۇلەسى نەبارى 23-24 (؟) پايىزداي عانا ەكەن. ونىڭ وزىندە دە وسىناۋ كومپانيالار مۇنايى مەن گازى تاۋسىلۋعا (؟) جاقىنداپ قالعان كەنىشتەردە عانا جۇمىس ىستەپ جاتقان كورىنەدى، سوندىقتان بۇل سالاداعى قىتايلىقتاردان «قورقۋدىڭ» قاجەتى شامالى. ونىڭ ۇستىنە، قىتايلىقتارعا بولىنگەن ەڭبەك كۆوتاسى جىلىنا... بەس-اق (؟) مىڭ ادام ەكەن!

وي-پىرماي، ءا! كونستانتين مىرزانىڭ سەپ-سەنىمدى سوزدەرىنە سەنەتىن بولساق، قىتايلىقتارعا قاتىستى بىزدەگى جاعداي وسىنداي بولعاندىقتان «قۇمىرسقاداي قاپتاپ كەتەدى» دەپ قىتاي ەكسپانسياسىنا دا، باسقاسىنا دا مي قاتىرىپ كەرەك ەمەس ەكەن. اۋ، شىنىمەن دە ەكسپانسيا دەگەننەن ەرتەرەك اياق تارتۋ كەرەك ەمەس بولسا، وندا ءبىز نەسىنە ەكى كۇننىڭ بىرىندە ەلىمىزدىڭ شىعىسى مەن باتىسىنا، وڭتۇستىگىنە قىتايلىقتار قاپتاپ بارادى دەپ جاراپازانداپ ءجۇرمىز؟ جەر بەتىندەگى جالپى سانى ءبىر جارىم ميللياردقا جاقىنداپ قالعان قىتەكەڭدەردىڭ «وتە ءوسىمتال دەگەن ۇلتتار سورتىنان» ەكەنىن ەسكەرەتىن بولساق، قىتايتانۋشى پروفەسسور ايتىپ وتىرعان «بەس-اق مىڭ» قىتايلىق بەس جىلعا جەتەر-جەتپەستە بەس ءجۇز مىڭعا جەتىپ ءبىر-اق جىعىلادى، بۇعان كۇمان جوق. ال ەندى، بۇكپەسىز ايتاتىن بولساق، ءدال قازىرگى كەزدە قازاق ەلىندە رەسميى بار، رەسمي ەمەسى بار - قاپتاپ جۇرگەن قىتايلىقتار سانىن ءدوپ باسىپ ەشكىم ايتىپ بەرە المايدى. ولاردىڭ قازاق قىزدارىنا ۇيلەنىپ الىپ، ەلىمىزدىڭ اتپالداي ازاماتى اتانىپ العاندارىنىڭ ءوزى ەلۋ مىڭنان اسىپ كەتكەن دەيدى بەيرەسمي دەرەك كوزدەرى. جانە بۇلاردىڭ كوپشىلىگى - «ەڭبەك كۆوتاسى دەگەن جەڭىلدىكپەن» ەلىمىزگە ەنىپ، سوسىن «كۇيەۋ بالا» بولىپ قالىپ كەتكەندەر. مۇنى ەندى كوپشىلىگىمىز جاقسى بىلەمىز. بىراق جاقسى بىلسەك تە، «كۇيەۋ – دۇشپان» دەگەن قازەكەڭنىڭ ءسوزىن قۇلاعىمىزعا قىستىرمايمىز. حوش دەيىك. ءبىز ەندى قىتايتانۋشى كونستانتين مىرزانىڭ «قىتاي ەكسپانسياسىنان قاۋىپ جوق» دەگەنىنە ءبىر عانا قارسى مىسال كەلتىرەيىك: الپاۋىت امەريكا دەگەندە، راس، كوپشىلىگىمىز كوزىمىزدى جۇمىپ، اۋزىمىزدى اشامىز عوي - «كەرەمەت ەل» دەپ. وسى «كەرەمەت ەلدى» قىتاي ەكسپانسياسى ازعانا ۋاقىت ىشىندە افريكادان ىعىستىرىپ شىعاردى. تىرجالاڭاش! مۇنىڭ جانىندا ون جەتى-اق ميلليون تۇرعىنى بار قازاق ەلى تۋرالى اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ءوزى ۇيات نارسە. مىنە، وسىدان ارتىق قانداي مىسال كەرەك؟ «قىتايلىقتار سوعىسپايدى، ولار قوناققا كەلەدى دە، سوعىسسىز-اق جاۋلاپ الادى» دەگەن ءسوز تىركەستەرىن ەرىككەننەن ەسىمىزگە ءتۇسىرىپ وتىرعان جوقپىز. مۇنى – بىرىنشىدەن دەسەك، ەكىنشىدەن – انە-مىنە ىسكە قوسىلادى دەپ جىلدار بويىنا جارنامالانىپ كەلە جاتقان اتاقتى «قاشاعان» جوباسىندا دا بىرنەشە قىتايلىق كومپانيانىڭ ۇلەسى بار. ساتىپ الىپ قويعان. ال ءسىز ايتاسىز، قۇرمەتتى كونستانتين مىرزا، «قىتاي ەكسپانسياسىنان قاۋىپتەنۋدىڭ قاجەتى جوق» دەپ.

مارات ماداليموۆ.

اباي.kz