Erlan Saghadiyev basqaratyn Bilim jәne ghylym ministrligining óte asyghys, әbjil qimyly qanshama qarjyny jelge úshyryp jatyr. Byltyr ghana osy ministrlik mektep oqulyghyna «Qyrymdy Reseyding subiektisi» dep jazyp, tuystas ukrain halqynyng ashu-yzasyn tughyzyp edi.

Búl qadamnyng sayasy qatelik ekeni moyyndalyp, Ukrainadan keshirim súrap, atalmysh kitaptar qayta basylatyn bolghan-dy. Ministrlikting búl qateligi ýshin memleket qaltasynan qansha qarjy júmsaldy? Ony súraghan da, súratqan da eshkim bolghan joq. Esesine 2015 jyly basylghan, qazir qoldanysta jýrgen kitaptarda múnan da soraqy qatelikter órip jýr.

Mysaly, orys synyptaryna arnalghan 5 synypqa arnalghan «Qazaq tili» kitabynda «Olimpiada jenimpazdary – bizding maqtanyshymyz» degen arnayy taqyryp berilgen.

Ras, 2012 jyly Londonda talay sanlaghymyz altyn alyp, taqiyamyzdy aspangha laqtyrghan edik. Onyng arty doping dauyna úlasyp, quanyshymyz su sepkendey basyldy. Áriyne, bәrining búlay bolaryn kitapty dayyndaghan T.Artyqova, L.Biysenova, M.Boranbay sekildi ghalymdar boljay almaghan bolar. Dese de bizding ministrlik nege asyghys kitap dayyndaytynyn týsine almaq emespiz.

Birinshiden, Qazaqstannyng bar jetistigi olimpiadanyng altynymen ólshenbeui kerek.

Ekinshiden, M.Maneza, S.Podobedova, Z.Chinshanlo, I.Iliin sekildi sportshylar men qazaq tili arasynda qanday baylanys bar? Ghylymy túrghyda osy eki salany bir arnagha toghystyru kimge, ne ýshin qajet boldy?

Ýshinshiden, qazaq maqtanysh etetin zamannyng túlghalary M.Maneza, S.Podobedova, Z.Chinshanlolar ma?

Tórtinshiden, M.Maneza, S.Podobedova, Z.Chinshanlo qazaq tilin bizge ýirete me?

Áriyne, joq. Ministrlik kitap dayyndar kezde úzaq bolashaqqa kóz jibere bilui kerek qoy. Býginde sayasattyng kesirinen doping dauy barlyq chempiondyqty tartyp aldy. Al, bizding balalarymyz qate aqparatpen susyndap jatyr. Qarqyndy damu jolyna týsken Qazaqstan óz balalaryna qate tarihty oqytyp jatuy – ministrlikke syn emes pe?

Jalpy, myng jyldyq tarihy bar qazaq ýshin keshe ghana bolghan, tarihy saraptan ótip ýlgermegen oqighalardy oqulyqtargha engizudi qoi kerek. Osynday әr qatelik ýshin arnayylap kitap shyghara beruge qazaqtyng qarjysy jetpeytinin Saghadiyev myrza bilui qajet.

Múnday qatelik orys synyptaryna arnalghan 8 synyptyng da (2016 jyly jaryq kórgen) kitabynda ketken.

Qazaq tilin ýiretu ýshin Denis Ten, Iliya Iliiyn, Roza Rymbaevalargha arnayy toqtalu qanshalyqty qajettilik?. Kitapta «Surette berilgen kimder? Olardy tabysty adamdar deuge bola ma?» degen tapsyrma berilipti. Tenning ornyna – Shoqan Uәlihanovty, Iliinning ornyna – Qajmúqan men Baluan Sholaqty berse, orys synyptary qazaqtyng naq myqtylaryn bilmes pe edi? Roza apayymyz osydan elu jyldan keyin oqulyqqa eneri anyq dýniye. Sondyqtan da onyng ornyna Shara Jiyenqúlova nemese Roza Baghylanova túrsa tarihy әdilettilik degen sol emes pe?

Osy kitapta tabysqa jetken talay biznesmender jayly aqparattar berilgen. Ol biznesmender kýni erteng Áblyazov sekildi elden qashyp ketip jatsa, ne bolmaq? Ony oilaytyn ministrlik joq sekildi.

Orys synyptaryna arnalghan búl kitap Qazaq tili pәnine arnalghan kitaptan góri iydeologiyalyq paraqshagha, yaky gazetke kóbirek úqsaydy.

Mәselen, «Eldi industriyalandyru Mәngilik el iydeyasyna kire me? Jasyl energetikagha kóshu she?  Mәngilik el bolyp qala beru ýshin enbek etudi basty mindet deuge bola ma?» degen sekildi súraqtar qazaq tili ghylymyna qatysy bar dep kim aita alady?.

Osy kitapty oqushylargha úsynghan ministrlik pen ghalymdar Qazaq tili kitabyn dayyndap otyrghandyqtaryn úmytyp, Parlamentke Assambleyadan toghyz deputat saylanghanyn aityp «laghyp» ketipti. Qazaq qazaq tilinde deputattyq saual jolday almaytyn deptutattardyng jayyn oqulyqtan oqysyn degeni me?

Qosh! Oqushy bilim aluy qajet. Ol bilimdi tәuelsizdikten keyingi jylt etken jetistikterge telip, kógendep qoygha bolmaydy. Tym qúrysa osyny bilmeytin ministrlikke ne demek kerek?

Siz ne deysiz?

Shәriphan Qaysar

Abai.kz