Júma, 29 Nauryz 2024
Ádebiyet 22501 87 pikir 3 Mamyr, 2017 saghat 07:09

Kóripkel aqyn. "Tóbet bolyp qanshyqtar, Eline qaray ýredi"

Bizding búrynghy zamandaghy ata – babalarymyzdyng ishinen nebir bolashaqty boljaushylar, kóripkelder, emshiler t.b. ghúlama ghalymdar kóp shyqqan. Olardyng qataryna asqan әuliye, kóregen, aldyn birneshe ghasyrlar búryn boljay bilgen Alshyn batyrdyng arghy atasy Mónke by babamyzdy, 18 ghasyrda ómir sýrgen  Abylay hannyng bas batyry Qabanbay batyrdy, Rayymbek batyrdy, Áulie Beket - Pir Atamyzdy t.b. kóptep keltiruge bolady. Búl jerde erekshe atap ótetin jaghday әigili Nostradamustan, san ghasyrlar búryn ómir sýrgen Mónke by babamyzdyng boljamynyng birde – bir sózinen de, óleng tizbeginen de qatelik taba almaymyz.

Sol әigili kóripkelderding qatarynan Adaydyng bes jýirigining biri Kenje Aqtan Kereyúlyn da (1850-1912 jj) kóre alamyz:

«Bisimilә rahman rahim –

Áueli bastar sóz edi.

Asyl sózdi týsiner

Qazaghym darhan el edi.

Tausylmaytyn kónili

Aghayyngha mol edi.

Sarqylmaytyn baylyghy

Jarqyraghan kól edi.

Aghalary inige

Ýlgili úly jol edi.

Er azamat sóz bastap

Qyzyqqa elim toly edi.

Ýlkenge kishi baghynyp

Zany elding jón edi.

Atalardyng aq joly

Barlyghyna sәn edi.

Atalardyng aq sózi

Elimizge dәri edi.

Jaqsylar eldi basqaryp

Jamanshylyq әri edi

Býgingi elden erlerim

Tiri edi jәne iri edi.

Jamanshylyq bolsa da

Aldaghyny boljasam –

Qara búlt tónip keledi

Tynysh túrghan elime

Aqyrdyng búlty tónedi.

Tóngen kýni, aghayyn,

Jaqsyny jaman jenedi

Aqsaqaldar biyik shyn

Asqar taugha teng edi.

Elesteter keler kýn

Alasa jaman tóbeni

Asyldyng sózi jýrmeydi

Biyligin elge jýrgizer

Adamnyng jaman-tómeni.

Asyldardan kýn keter,

Qolynda bolmay deregi.

Jamangha jaqsy baghynyp,

Qamauda japa shegedi.

Basshylary elimnin

Basyna elding tebedi.

El basqarghan jaqsylar

Eline búrmas jýregi.

Saudamen sartqa ainalar

Elding biraz bólegi.

Aqshasyna sýienip

Qyran bolyp qara qús

Aghayyndy býredi.

Jylan bolyp kesirtke

Ysyldap shaghyp jýredi.

Tóbet bolyp qanshyqtar,

Eline qaray ýredi.

Arystan bolyp týlkiler,

Kókjalgha qaray keledi.

Jabylar shauyp bәigide,

Arghymaqqa arba jegedi.

Aqyldy asyl azamat

Jamandargha iyilip

Manday terin tógedi,

Nasyryn jerge býgedi

Ónegeli aqsaqal –

Azayar elding tiregi.

Aghayyn-tuys, dos-jaran

Birin-biri óltirip

Tatulyq shamy sónedi.

Shaytany bar sharaptar

Elding bolar qoregi

Aghalardyng el basy

Nәjisi bolar әlegi.

Jazylmas dertter kóbeyip,

Shomylyp úryq sebedi.

Aq joldaghy moldalar

Elin talap sógedi.

Baqsy-balger kóbeyip

Eline salar bәleni.

Bir-birine azayar

Adamdardyng kómegi

El aldyna shyqpaydy

Bolsa da jigit óneri

Jomarttyq ketip baylardan,

Jetimge bolmas bereri.

Qúl-qútandar by bolyp,

Arasyn elding bóledi.

Boljay almay alysty

Ayaq astyn kóredi.

Isherge elim tarylyp

Qiyn ómir sýredi.

Tórelik aitar biylerdin

Aqsha bolar keregi.

Ósirgen qyz ben kelinin,

Oylamas ata-eneni.

Batasyz jastar qosylyp,

Ottary janbay sónedi.

Tiri jetim kóbeyip,

Meyirsiz ósip-ónedi.

Kereksiz bolyp tuylar

Dýniyanyng tәtti bóbegi.

Úyat ketip qyzynnan,

Jalanashtar deneni.

Jez tyrnaqty, jalbyr shash

Keypine jynnyng enedi.

Ata-anasy úl-qyzdyn

Aytqanyna kónedi.

Toy-mereke bastaytyn

Er adamnyng jolyna

Áyelder qaghar shegeni.

Kelinder ózi jýrgizer

Top bastaytyn kemeni.

Namystan erler aiyrylyp,

Bir kelin top bastasa –

Biri qalmay eredi.

Áyel bolyp erkekter

Ósekti jiyp-teredi.

Batyry elding jaugha emes,

Eline atar jebeni.

Osylardy boljaghan

Kenjedegi Aqtanmyn –

Áruaqty atalar –

Barlyghynan ótetin

Qazaqty asyl dep edi.

Sondyqtan da úrpaghym

Týzeler dep qyisayyp –

Senderge babang senedi!..

Jaratushy Allanyn

Bereri bizge kóp edi.

Syiynsanyz Allagha

Sarqylmas әste bereri».

Qazaq balasy Úly Jaratushy – Allagha iman keltirip, Allanyng Haq jolymen jýrse búl zúlmattan da aman ótedi deydi.

OSY JOLDARDY OQYGhAN BARShANYZGhA ÚLY JARATUShY ALLA IMAN BERGEY!

Qojyrbayúly Múhambetkәrim, Manghystau

Abai.kz

 

87 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3544