Kóripkel aqyn. "Tóbet bolyp qanshyqtar, Eline qaray ýredi"
Bizding búrynghy zamandaghy ata – babalarymyzdyng ishinen nebir bolashaqty boljaushylar, kóripkelder, emshiler t.b. ghúlama ghalymdar kóp shyqqan. Olardyng qataryna asqan әuliye, kóregen, aldyn birneshe ghasyrlar búryn boljay bilgen Alshyn batyrdyng arghy atasy Mónke by babamyzdy, 18 ghasyrda ómir sýrgen Abylay hannyng bas batyry Qabanbay batyrdy, Rayymbek batyrdy, Áulie Beket - Pir Atamyzdy t.b. kóptep keltiruge bolady. Búl jerde erekshe atap ótetin jaghday әigili Nostradamustan, san ghasyrlar búryn ómir sýrgen Mónke by babamyzdyng boljamynyng birde – bir sózinen de, óleng tizbeginen de qatelik taba almaymyz.
Sol әigili kóripkelderding qatarynan Adaydyng bes jýirigining biri Kenje Aqtan Kereyúlyn da (1850-1912 jj) kóre alamyz:
«Bisimilә rahman rahim –
Áueli bastar sóz edi.
Asyl sózdi týsiner
Qazaghym darhan el edi.
Tausylmaytyn kónili
Aghayyngha mol edi.
Sarqylmaytyn baylyghy
Jarqyraghan kól edi.
Aghalary inige
Ýlgili úly jol edi.
Er azamat sóz bastap
Qyzyqqa elim toly edi.
Ýlkenge kishi baghynyp
Zany elding jón edi.
Atalardyng aq joly
Barlyghyna sәn edi.
Atalardyng aq sózi
Elimizge dәri edi.
Jaqsylar eldi basqaryp
Jamanshylyq әri edi
Býgingi elden erlerim
Tiri edi jәne iri edi.
Jamanshylyq bolsa da
Aldaghyny boljasam –
Qara búlt tónip keledi
Tynysh túrghan elime
Aqyrdyng búlty tónedi.
Tóngen kýni, aghayyn,
Jaqsyny jaman jenedi
Aqsaqaldar biyik shyn
Asqar taugha teng edi.
Elesteter keler kýn
Alasa jaman tóbeni
Asyldyng sózi jýrmeydi
Biyligin elge jýrgizer
Adamnyng jaman-tómeni.
Asyldardan kýn keter,
Qolynda bolmay deregi.
Jamangha jaqsy baghynyp,
Qamauda japa shegedi.
Basshylary elimnin
Basyna elding tebedi.
El basqarghan jaqsylar
Eline búrmas jýregi.
Saudamen sartqa ainalar
Elding biraz bólegi.
Aqshasyna sýienip
Qyran bolyp qara qús
Aghayyndy býredi.
Jylan bolyp kesirtke
Ysyldap shaghyp jýredi.
Tóbet bolyp qanshyqtar,
Eline qaray ýredi.
Arystan bolyp týlkiler,
Kókjalgha qaray keledi.
Jabylar shauyp bәigide,
Arghymaqqa arba jegedi.
Aqyldy asyl azamat
Jamandargha iyilip
Manday terin tógedi,
Nasyryn jerge býgedi
Ónegeli aqsaqal –
Azayar elding tiregi.
Aghayyn-tuys, dos-jaran
Birin-biri óltirip
Tatulyq shamy sónedi.
Shaytany bar sharaptar
Elding bolar qoregi
Aghalardyng el basy
Nәjisi bolar әlegi.
Jazylmas dertter kóbeyip,
Shomylyp úryq sebedi.
Aq joldaghy moldalar
Elin talap sógedi.
Baqsy-balger kóbeyip
Eline salar bәleni.
Bir-birine azayar
Adamdardyng kómegi
El aldyna shyqpaydy
Bolsa da jigit óneri
Jomarttyq ketip baylardan,
Jetimge bolmas bereri.
Qúl-qútandar by bolyp,
Arasyn elding bóledi.
Boljay almay alysty
Ayaq astyn kóredi.
Isherge elim tarylyp
Qiyn ómir sýredi.
Tórelik aitar biylerdin
Aqsha bolar keregi.
Ósirgen qyz ben kelinin,
Oylamas ata-eneni.
Batasyz jastar qosylyp,
Ottary janbay sónedi.
Tiri jetim kóbeyip,
Meyirsiz ósip-ónedi.
Kereksiz bolyp tuylar
Dýniyanyng tәtti bóbegi.
Úyat ketip qyzynnan,
Jalanashtar deneni.
Jez tyrnaqty, jalbyr shash
Keypine jynnyng enedi.
Ata-anasy úl-qyzdyn
Aytqanyna kónedi.
Toy-mereke bastaytyn
Er adamnyng jolyna
Áyelder qaghar shegeni.
Kelinder ózi jýrgizer
Top bastaytyn kemeni.
Namystan erler aiyrylyp,
Bir kelin top bastasa –
Biri qalmay eredi.
Áyel bolyp erkekter
Ósekti jiyp-teredi.
Batyry elding jaugha emes,
Eline atar jebeni.
Osylardy boljaghan
Kenjedegi Aqtanmyn –
Áruaqty atalar –
Barlyghynan ótetin
Qazaqty asyl dep edi.
Sondyqtan da úrpaghym
Týzeler dep qyisayyp –
Senderge babang senedi!..
Jaratushy Allanyn
Bereri bizge kóp edi.
Syiynsanyz Allagha
Sarqylmas әste bereri».
Qazaq balasy Úly Jaratushy – Allagha iman keltirip, Allanyng Haq jolymen jýrse búl zúlmattan da aman ótedi deydi.
OSY JOLDARDY OQYGhAN BARShANYZGhA ÚLY JARATUShY ALLA IMAN BERGEY!
Qojyrbayúly Múhambetkәrim, Manghystau
Abai.kz