Jaqynda elimizge Germaniya Preziydenti Valiter Shtaynmayer myrza keldi. Aqordada resmy kezdesu ótkizip, Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevpen biraz mәselening basyn qayyrdy. Eki el arasyndaghy sayasy qarym-qatynas, ekonomikalyq әm iskerlik baylanystar sóz boldy. Eki Preziydentting kezdesui pozitivti bolghandyghyn, emen-jarqyn әzildeskeninen-aq úqtyq.

Odan keyin Germaniya Preziydenti qazaqstandyq qogham belsendilerimen de kezdesti. Sayasatker Aydos Sarym men Dosym Sәtpaevtyng әleujelidegi jazbasynan bayqaghanymyz, qatyp qalghan qaghidan, resmy protokoldan tys erkin diskussiya bolghan eken. Germaniya Preziydenti men qazaq sayasatkerleri ne turaly sóilesti? Biz Aydos Sarym myrzagha habarlasyp, bildik.

-Aydos myrza!  Estuimizshe sizder keshe Germaniyanyng preziydenti Frank Valiter Shtaynmayer myrzamen kezdesken ekensizder..

- Núrgeldi, iyә, ras. Germaniya Preziydentining Qazaqstangha is-sapary barysynda kezdestik.

- Búl kezdesude kimder boldy, úiymdastyrghan kim?

- Kezdesuding úiymdastyrushysy Germaniyanyng Qazaqstandaghy elshiligi. Jalpy alghanda Germaniya basshylyghynyng jaqsy bir mәdeniyetining kórinisi dep aitsa da bolady. Keybir elderding basshylary elge kelgen kezde tek resmy biylik ókilderimen, biznes-elitamen ghana kezdesip jatady. Shtaynmayer myrza qajetti kezdesulerin ótkize otyryp, elimizdegi azamattyq qogham ókilderimen kezdesudi de jón sanap, Qazaqstandaghy qoghamdyq, sayasi, ekonomikalyq jaghday turaly jan-jaqty aqparat alghysy keletinderin jasyrmady. Kezdesuge Qazaqstannyng azamattyq qoghamy ókilderi jaghynan tórt adam boldyq. Belgili qúqyqqorghaushylar Evgeniy Jovtis pen Anar Ybyraeva, sayasattanushy Dosym Sәtpaev pen ózim. Kezdesu eki saghatqa juyq sozyldy. Germaniyanyng preziydenti Shtaynmayer myrza Ortalyq Aziyadaghy jaghday turaly Europa basshylary arasyndaghy eng habardar, Qazaqstangha kóp mәrte kelgen túlgha ekeni anyq. Kóptegen mәseleler boyynsha habary, týsinigi bar ekenin aiqyn kórip otyrdyq. Kezdesuge qatysqan azamattargha naqty-naqty súraqtar qoyyp, aqparatyn janartyp otyrdy.

- Kezdesude qanday mәseleler aityldy?

-Barsha azamattar ózderi aityp jatar, óz basym ýsh mәsele boyynsha kózqarasymdy, pikirimdi aittym. Birinshiden. Qazirgi uaqytta Qazaqstan men Euroodaq arasyndaghy jana strategiya jobasy әzirlenip jatyr. Mening oiymsha, búl qújat jana geosayasy jaghdaydy eskere otyryp qabyldanuy kerek. Mysaly, býgingi Resey men Batys arasyndaghy qyrghiqabaq qatynastardyng Qazaqstangha teris yqpalyn, Resey tarapynan bizge jasalynyp jatqan sayasy qysymdy eskerui tiyis. Osyghan oray, Euroodaqtyng Resey nasihatyna qarsy tótep beretin aimaqtaghy tyng sayasaty qajet dedim.

Ekinshiden.  Germaniya basynan ótkergen detotalitarizasiya siyaqty ýderisterdi bizder de basymyzdan ótkeruimiz qajet. Bizder tek dekommunizasiyany ghana ótkerip jatqan joqpyz, otarsyzdanu ýderisin de jýrgizip jatqan elmiz. Búghan myqty aqparattyq, mәdeny sayasat qajet. Osyghan Germaniya siyaqty elding tәjiriybesi auaday qajet.

Ýshinshiden. Eki el arasyndaghy qarym-qatynastar býgin ghana payda bolghan joq. Kóne tarihtan beri eki arada qatynastar, dәneker tarihy túlghalar, ghalymdar, sayahatshylar bolghan. Mysaly, 1938 jyly stalindik repressiya jyldary Almatyda atylyp, Janalyq ziratynda jerlengenderding birazy osy Germaniyanyng azamattary bolatyn. Qazaqstan óz atyn әlemge shygharugha, onyng ishinde Germaniyagha pash etuge mýddeli. Osy tarih aitylyp, jazyluy kerek. Soghan eki jaqty qoghamdyq, mәdeny qatynastardy eselep kýsheytu qajet degenderdi aittym.

- Elimizdegi sayasy qughyn-sýrginge týsip jýrgen azamattardyng jayy (әriptesim Janbolat Mamay bar, keshegi Jer dauy kezinde qamalghan Talghat Ayan men Maks Boqaev t.b.) aityldy ma?

-Kezdesuge qatysqan tórteumiz de osy mәselelerge naqty, ortaq pikirimizdi jetkizdik. Qapasta otyrghan Maqsat Boqaev pen Talghat Ayandy bosatu qajettigin basa aittyq. Sonymen qatar, býginde jazyqsyzdan-jazyqsyz qudalanyp, isti bolyp jatqan Janbolat Mamay bauyrymyzdyng taghdyryna alandaytynyzdy da jetkizdik. Búl mәseleler turaly Germaniya basshylyghy habardar ekendigine kózimizdi jetkizdik.

-Ángimenizge raqmet, isinizge sәttilik!

-Ózderinizge de raqmet!

Súhbattasqan Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz