جاقىندا ەلىمىزگە گەرمانيا پرەزيدەنتى ۆالتەر شتاينمايەر مىرزا كەلدى. اقوردادا رەسمي كەزدەسۋ وتكىزىپ، قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆپەن ءبىراز ماسەلەنىڭ باسىن قايىردى. ەكى ەل اراسىنداعى ساياسي قارىم-قاتىناس، ەكونوميكالىق ءام ىسكەرلىك بايلانىستار ءسوز بولدى. ەكى پرەزيدەنتتىڭ كەزدەسۋى ءپوزيتيۆتى بولعاندىعىن، ەمەن-جارقىن ازىلدەسكەنىنەن-اق ۇقتىق.

ودان كەيىن گەرمانيا پرەزيدەنتى قازاقستاندىق قوعام بەلسەندىلەرىمەن دە كەزدەستى. ساياساتكەر ايدوس سارىم مەن دوسىم ساتپاەۆتىڭ الەۋجەلىدەگى جازباسىنان بايقاعانىمىز، قاتىپ قالعان قاعيدان، رەسمي پروتوكولدان تىس ەركىن ديسكۋسسيا بولعان ەكەن. گەرمانيا پرەزيدەنتى مەن قازاق ساياساتكەرلەرى نە تۋرالى سويلەستى؟ ءبىز ايدوس سارىم مىرزاعا حابارلاسىپ، بىلدىك.

-ايدوس مىرزا!  ەستۋىمىزشە سىزدەر كەشە گەرمانيانىڭ پرەزيدەنتى فرانك ۆالتەر شتاينمايەر مىرزامەن كەزدەسكەن ەكەنسىزدەر..

- نۇرگەلدى، ءيا، راس. گەرمانيا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستانعا ءىس-ساپارى بارىسىندا كەزدەستىك.

- بۇل كەزدەسۋدە كىمدەر بولدى، ۇيىمداستىرعان كىم؟

- كەزدەسۋدىڭ ۇيىمداستىرۋشىسى گەرمانيانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى. جالپى العاندا گەرمانيا باسشىلىعىنىڭ جاقسى ءبىر مادەنيەتىنىڭ كورىنىسى دەپ ايتسا دا بولادى. كەيبىر ەلدەردىڭ باسشىلارى ەلگە كەلگەن كەزدە تەك رەسمي بيلىك وكىلدەرىمەن، بيزنەس-ەليتامەن عانا كەزدەسىپ جاتادى. شتاينمايەر مىرزا قاجەتتى كەزدەسۋلەرىن وتكىزە وتىرىپ، ەلىمىزدەگى ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىمەن كەزدەسۋدى دە ءجون ساناپ، قازاقستانداعى قوعامدىق، ساياسي، ەكونوميكالىق جاعداي تۋرالى جان-جاقتى اقپارات العىسى كەلەتىندەرىن جاسىرمادى. كەزدەسۋگە قازاقستاننىڭ ازاماتتىق قوعامى وكىلدەرى جاعىنان ءتورت ادام بولدىق. بەلگىلى قۇقىققورعاۋشىلار ەۆگەني جوۆتيس پەن انار ىبىراەۆا، ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ پەن ءوزىم. كەزدەسۋ ەكى ساعاتقا جۋىق سوزىلدى. گەرمانيانىڭ پرەزيدەنتى شتاينمايەر مىرزا ورتالىق ازياداعى جاعداي تۋرالى ەۋروپا باسشىلارى اراسىنداعى ەڭ حاباردار، قازاقستانعا كوپ مارتە كەلگەن تۇلعا ەكەنى انىق. كوپتەگەن ماسەلەلەر بويىنشا حابارى، تۇسىنىگى بار ەكەنىن ايقىن كورىپ وتىردىق. كەزدەسۋگە قاتىسقان ازاماتتارعا ناقتى-ناقتى سۇراقتار قويىپ، اقپاراتىن جاڭارتىپ وتىردى.

- كەزدەسۋدە قانداي ماسەلەلەر ايتىلدى؟

-بارشا ازاماتتار وزدەرى ايتىپ جاتار، ءوز باسىم ءۇش ماسەلە بويىنشا كوزقاراسىمدى، پىكىرىمدى ايتتىم. بىرىنشىدەن. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستان مەن ەۋرووداق اراسىنداعى جاڭا ستراتەگيا جوباسى ازىرلەنىپ جاتىر. مەنىڭ ويىمشا، بۇل قۇجات جاڭا گەوساياسي جاعدايدى ەسكەرە وتىرىپ قابىلدانۋى كەرەك. مىسالى، بۇگىنگى رەسەي مەن باتىس اراسىنداعى قىرعيقاباق قاتىناستاردىڭ قازاقستانعا تەرىس ىقپالىن، رەسەي تاراپىنان بىزگە جاسالىنىپ جاتقان ساياسي قىسىمدى ەسكەرۋى ءتيىس. وسىعان وراي، ەۋرووداقتىڭ رەسەي ناسيحاتىنا قارسى توتەپ بەرەتىن ايماقتاعى تىڭ ساياساتى قاجەت دەدىم.

ەكىنشىدەن.  گەرمانيا باسىنان وتكەرگەن دەتوتاليتاريزاتسيا سياقتى ۇدەرىستەردى بىزدەر دە باسىمىزدان وتكەرۋىمىز قاجەت. بىزدەر تەك دەكوممۋنيزاتسيانى عانا وتكەرىپ جاتقان جوقپىز، وتارسىزدانۋ ۇدەرىسىن دە جۇرگىزىپ جاتقان ەلمىز. بۇعان مىقتى اقپاراتتىق، مادەني ساياسات قاجەت. وسىعان گەرمانيا سياقتى ەلدىڭ تاجىريبەسى اۋاداي قاجەت.

ۇشىنشىدەن. ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستار بۇگىن عانا پايدا بولعان جوق. كونە تاريحتان بەرى ەكى ارادا قاتىناستار، دانەكەر تاريحي تۇلعالار، عالىمدار، ساياحاتشىلار بولعان. مىسالى، 1938 جىلى ستاليندىك رەپرەسسيا جىلدارى الماتىدا اتىلىپ، جاڭالىق زيراتىندا جەرلەنگەندەردىڭ ءبىرازى وسى گەرمانيانىڭ ازاماتتارى بولاتىن. قازاقستان ءوز اتىن الەمگە شىعارۋعا، ونىڭ ىشىندە گەرمانياعا پاش ەتۋگە مۇددەلى. وسى تاريح ايتىلىپ، جازىلۋى كەرەك. سوعان ەكى جاقتى قوعامدىق، مادەني قاتىناستاردى ەسەلەپ كۇشەيتۋ قاجەت دەگەندەردى ايتتىم.

- ەلىمىزدەگى ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ءتۇسىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ جايى (ارىپتەسىم جانبولات ماماي بار، كەشەگى جەر داۋى كەزىندە قامالعان تالعات ايان مەن ماكس بوقاەۆ ت.ب.) ايتىلدى ما؟

-كەزدەسۋگە قاتىسقان تورتەۋمىز دە وسى ماسەلەلەرگە ناقتى، ورتاق پىكىرىمىزدى جەتكىزدىك. قاپاستا وتىرعان ماقسات بوقاەۆ پەن تالعات اياندى بوساتۋ قاجەتتىگىن باسا ايتتىق. سونىمەن قاتار، بۇگىندە جازىقسىزدان-جازىقسىز قۋدالانىپ، ءىستى بولىپ جاتقان جانبولات ماماي باۋىرىمىزدىڭ تاعدىرىنا الاڭدايتىنىزدى دا جەتكىزدىك. بۇل ماسەلەلەر تۋرالى گەرمانيا باسشىلىعى حاباردار ەكەندىگىنە كوزىمىزدى جەتكىزدىك.

-اڭگىمەڭىزگە راقمەت، ىسىڭىزگە ساتتىلىك!

-وزدەرىڭىزگە دە راقمەت!

سۇحباتتاسقان نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz