Preziydent Nazarbaev manyzdy kezdesu ótkizu ýshin Almatygha arnayy keldi degen aqparat әleumettik jeli men aqparat qúraldarynda jariya boldy.

Ózbek pen týrkimen júrtyna qonaqqa baryp, elge kelisimen ónirlerdi aralaugha kirisken memleket basshysy manyzdy kezdesudi Aqordanyng aulasynda emes, Alataudyng bauyrynda ótkizui neni anghartady? Sebebi, Astana Arqagha qonys audarghaly beri  búl jaqqa úlarday shulaghan úlyqtardyng korteji kelmeytin boldy.

E,aytpaqshy, ótken jyly Kremliding qojayyny (Vladimir Iliich emes) Vladimir Putin kelip, Preziydent Nazarbaevpen birge shanghy teuip ketken. Odan beri tynyshpyz.

Osy joly Núrsúltan Nazarbaev ózi kelip, sheteldik qonaqty kýtip alypty. Sonymen kelgen kim? Kelgen – Ómirbek Babanov.

Qyrghyzdaghy taq talasy. Babanov pen Bakiyevting baylanysy

Qyrghyzstanda taq talasy bastalyp ketkenin bilesizder. Qyrghyz taghyna talasqandardyng keybiri týrmege jabylyp, keybiri sayasy mәnsabyn óz erkimen tapsyryp berip jatyr. IYә, Qyrghyzstan Batys demokratiyasymen úshyqtalghan Ortalyq Aziyadaghy sanauly memleketting biri. Múnda Preziydenttik saylau siz oilaghanday emes, qyzu әm shynayy ótedi. Ýmitkerler de bir-birinen asyp týspese, kem týspeytin әkki sayasatkerler.

Mine, sol sayystaghy liyderlerding biri Babanov bylay deydi:

«15 qazan, keshki saghat 20:00-de elimizde jana Preziydent saylanady. Onyng familiyasy – Babanov bolady».

Ózin ishtey Qyrghyz Preziydenti saylap alghan Ómirbek Babanovtyng bylyghy, alayda, az emes kórinedi. Múny aiyr qalpaqty aghayyn jaqsy biledi. Osy jolghy jarysta sózsiz liyder bolghan qyrghyz oppozisioneri – Ómirbek Tekebaev ózining attasy Ómirbek Babanovtyng bylyqtary turaly aitqan.

«Ómirbek Babanov - Aqaev pen Bakiyev túsyndaghy astyrtyn jýiening mýshesi bolghan adam. Onyng biznesi biylikpen birge qúrylghan. Jemqorlyq jaylaghan memlekette Babanov sekildilerge mýmkindik kóp. Onyng búl bylyqtary dәleldenip qoyghan. Qogham Babanovtyng óz baylyghyn halyqpen bóliskisi kelmeytinin biledi. Salyq tólemeytindigi ýshin aiyptaydy. Ol óz biznesin ghana oilaytyn adam», deydi Tekebaev. Tekebaevtyng aitqany neni ózgertedi? Ómkeng qazir - týrmede. Atambaevpen alysamyn dep "arqasyn aldyrdy".

Rasynda, Bakiyevpen baylanysy baryn Babanovtyng ózi qyrghyz teleefiyrinen birneshe mәrte aitty. Maks Bakiyevpen birge biznes bastap, 7-sәuirdegi dýrbelenge deyin birgi bolghan eken.

Babanovtyng biznesine qyrghyz júrtynyng kónili tolmaytynyn jogharyda aittyq. Júrt ony jekeshelendiruding arqasynda bayydy dep aiyptaydy.

«Mening tuysqandarymnyng barlyghy óz enbegining arqasynda bayydy. Birde-bir nysandy jekeshelep alghan joqpyz. Birde-bir dýkendi Ýkimetten tegin alghan joqpyz. Men JOO bitire salyp, Qazaqstanda biznespen ainalystym. Sosyn Bishkekke kelip «Alyans» ÚK qúrdym. Biz qyrghyz naryghyna «Gazpromdy» alyp keldik. Sondyqtan mening baylyghym taza enbegimning arqasynda kelgen», - deydi Babanov.

Biznes pen sayasat. Babanov kim?

Ómirbek Babanovty sayasy figura retinde qabyldau qiyn. Ol – biznes ókili. Jәne biznesting iri ókili. Qyrghyz oligarhtarynyng shony da osy Babanov.

Osy jolghy saylaugha 12 million som júmsaymyn dep, ortalyq saylau komissiyasyna aitqan. Bizshe 60 miliongha juyq aqsha.

Ol - Qyrghyz Parlamentining «Respublika-Ata-júrt» fraksiyasynyng liyderi. Ol Jogharghy Keneshte birneshe mәrte deputat boldy. Viyse-premier-mnistr, sosyn premier-ministr boldy. Ekinshi dengeyli Memlekettik kenesshi.

Bizge belgilisi sol – qazirgi tanda Babanovtyng qaltasynda 1,5 milliard dollary bar.  Salystyrmaly týrde aitayyq, qyrghyzdyng qazirgi Preziydenti Almazbek Atambaevtyng dәuleti 600 million dollar kóleminde bolsa, ýmitker Babanov milliarderler sanatyna jatady.

Anasy - kýrd. Qarsylastary nege shýilikti?

Ómirbek Babanovtyng ózi internasional otbasynda tughan әm qazir de sol әulette túrady. Búlay deytinimiz, qyrghyzdyng eng auqatta adamdarynyng biri, әne-mine, preziydenttik kreslogha otyryp qaluy da yqtimal Ómirbek Babanovtyng anasy - kýrd. Sayasy qarsylastary Babanovtyng sheshesining últyna shýilikkeni taghy ras.

«Sayasat degende saytan oiyndar jýrip jatyr. Mening apamnyng últyna tiyiskenderge mening aitar jauabym bireu ghana: mening apam týrki taypasynan shyqqan. Últy - kýrd. 1941 jyly Stalin repressiya jasap, 4 jasar kezinde mal aidaghanday Qyrghyzstangha aidap әkelgen. Batumiyden kóship kelgen. Apam 5 jasynan bastap túl jetim qalyp, qyrghyzdardyng qolynda ósken. Sheshem týrikshe bilmeydi. Qyrghyzsha senderden on ese jaqsy sóileydi. Úyat qoy, onyng últyna tiyisken degen. Shynghys Aytmatovtyng sheshesi tatar bolghan. Ne, sendershe ol da qyrghyz emes pe, sonda?», - degen edi Babanov.

Babanovty kimder qoldaydy?

Ómirbek Babanovqa qyrghyz júrty tegis senim artady dey almaymyz. Sebebi sau qalghan kandidattardyng ishinde Babanov ekinshi satyda bolghan. Doda kóshin Temir Sariyev bastap túrghan.

Qazir jaghday mýlde ózgerdi. Býkil sayasy kýshter Babanovtyng tóniregine toptasa bastady. Adahan Madumarovtyn, Qanat Isaevtyn, Baqyt Tórebaevtyng partiyalary Babanovtyng tóniregine toptasty.

Kerek deseniz, songhy  Tekebaevtyng "Atameken" partiyasy da Babanovty jaqtaushylardyng jaghyna shygha bastady.

Ómirbekting óz elinde bedeli kóz quantarlyq emes ekenin Jalalabadtaghy jiynnan kóruge bolady. Ómirbek Babanovtyng saylaualdy jiynyna kelgen 1500 adam tribunada túrghan Babanovtyng sózin tyndamay,ketip qalghan.

Sayasatkerler Babanovtyng negizgi qarsylasy – Ómirbek Tekebaev boluy kerek deydi. Ómirbek Tekebaev Qyrghyz biyligin Preziydent Atambaevtan tartyp «tómpeshtegen-di». Atambaev әlimjettik jasap, Tekebaevty naqaq sottap, temir torgha toghytty. Qyrghyz sayasatynda 25 jyldan beri jýrgen Ómirbek Tekebaev abaqtyda. Endi jol ashyldy ma degende, saq sayasatker Sariyev liyderlikti iyemdendi de ketti.

Al uaqyt bolsa az qaldy. Endi bir aida Qyrghyzstanda Preziydent saylauy ótedi. Jana basshy taghayyndalyp, ol jeltoqsangha deyin Atambaevtyng aq saraydan shyghuyn kýtedi.

Nazarbaevpen kezdesu

Babanovqa qoldau kerek. Ol qoldaudy alys-jaqyn shetelden izdeudi jón kórse kerek. Qazaqstangha keldi. Almatyda, Alataudyng eteginde Preziydent Nazarbaevpen kezdesti.

«Qazir Qyrghyzstan el preziydentin saylau nauqany aldynda túr. Búl – kez-kelgen memleket ýshin asa manyzdy kezen. Men Qyrghyzstannyng tәuelsizdik alghannan bergi barlyq preziydentterimen jemisti júmys jasaugha tyrystym. Qyrghyz halqy senim bildirip, janadan saylaytyn kelesi preziydentpen de ózara tiyimdi is-qimyl qalyptastyratyn bolamyz», – dedi Núrsúltan Nazarbaev.

Áriyne, Qyrghyz Respublikasynyng eng jogharghy biyliginen ýmitker Babanov Nazarbaevpen tekten-tek kezdesken joq. Aqyl súraydy, jol izdeydi. Jәne qoldau kórsetuin qalaydy. Demokratiya prinsipteri degenimizben, Preziydentti saylaudy sheteldik faktordyng yqpaly bolatynyn da eskergen jón.

Osy mәselede Babanov bilip keldi. Ýlken sayasattyng ýlken aqsaqalynan aq bata alu, saylauda jenuge jasaghan qadam ekeni týsinikti.

Kremli qúp kórmeytin kandidat

Týrmedegi Tekebaev Ómirbek Babanovtyng kandidaturasyn Kremli qúp kórmeytinin sóz arasynda aityp qaldy.

«Ómirbek Babanovqa Mәskeudegi keybir sheneunikterding kónili tolmaytyny turaly sybystar tarap jýr», -deydi ol.

Mirziyyoevpen kezdesu

Ózbek Preziydenti Shavkat Mirziyyoevpen Qyrghyzstanda kezdesti. Búl ózi qyzyq kezdesu boldy. Qyrghyz premieri Shavkat Meyirmanúlyna óz delegattaryn tanystyryp kele jatqan Kezek Ómirbek Babanovqa kelgende Shavkat aka sóz alyp, Babanovty biletinin aitty. «Men siz turaly kóp estigenmin, syrtynyzdan jaqsy bilemin», - dedi ózbek Preziydenti.

Osydan keyin eki tarap, eki delegasiya jeke-jeke kezdesuler ótkizdi. Ózbekstan Preziydentimen til tabysa alghanyn Ómirbek Babanovtyng ózi efirde aitty.

Atambaev ne deydi?

«Men shynynda menen keyingi Preziydentting kim bolatynyn bilmeymin. Búl bizding demokratiyalyq el bolghanymyzdy kórsetse kerek. Sheteldik keybir sayasatkerler, Qyrghyz sayasaty qúbylmaly dep aiyptaydy. Bilip alynyzdar, kez kelgen demkoratiyalyq elde múrager degen bolmaydy. Múrager taqty menshiktep alghan elderde ghana bolady.

Maghan jýieli týrde júmys jasaytyn sayasatkerler únaydy. Maghan úrlamaytyn sayasatkerler únaydy. Onday adamdardyng birnesheuin bilemin.

Qazir sayasatta oppozisiya bar. Oppozisiya dese, birden kózaldarynyzgha qashalargha sekirip, miting jasap jýretinderdi elestetesizder. Joq. Bizding parlamentte esi dúrys oppozisiya bar. Tórebaev ta, Babanov ta jýieli týrde júys jasaydy. Olar saylaugha qatysady. Boljam jasamay-aq qoyayyn, eger osy ekeuining biri Preziydent bolyp jatsa, tang qalmaymyn», - deydi Atambaev.

Týiin. Sóitip Qyrghyz Preziydenttigine ýmitker Babanov turaly bilgenimizdi aittyq, Al endi,  Nazarbaevtyng batasyn alyp ketken Babanov Preziydent bola ala ma? Búl súraqtyng jauaby aldaghy qazan aiynda belgili bolmaq.

Qosymsha: Biz Preziydent Nazarbaev pen kandidat Babanovtyng kezdesuinen saylaualdy tartystyng astaryn izdep otyrghanda, Qyrghyzstannyng Syrtqy ister ministrligi Qayrat Ábdirahmanov basqaratyn bizding ministrlikke narazylyq notasyn tapsyrypty.

Ne ýshin deysiz ghoy? Nazarbaev pen Babanovtyng kezdesuine birtughandardyng biyligin ústap otyrghan bir top narazy eken. Sol ýshin.

Qyrghyzdyng «AKIYpress» agenttigi narazylyq notasynyng mәtinin jariyalapty.

«Ministrlik QR Preiydenti N.Á.Nazarbaev pen Qyrghyz Respublikasy preziydenttigine ýmitkerlerdding biri arasynda bolghan kezdesuge, Qazaqstan Preziydentining atalghan kanditatty qoldap sóileuine narazy. Qazaqstan Preziydenti Qyrghyzstannyng ishki sayasatyna aralaspaytynyn aitqanymen, onyng sózinen Qyrghyz Respublikasynyng kelesi preziydenti retinde kimdi kórgisi keletini anyq bayqalyp túr. Sondyqtan qyrghyz biyligi jogharydaghy mәseleni Qyrghyzstandaghy Preziydent saylauyna yqpal etu әreketi, Qyrghyzstannyng ishki sharuasyna aralasu dep qalydaydy», delingen ýshbu hatta.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz