پرەزيدەنت نازارباەۆ ماڭىزدى كەزدەسۋ وتكىزۋ ءۇشىن الماتىعا ارنايى كەلدى دەگەن اقپارات الەۋمەتتىك جەلى مەن اقپارات قۇرالدارىندا جاريا بولدى.

وزبەك پەن تۇركىمەن جۇرتىنا قوناققا بارىپ، ەلگە كەلىسىمەن وڭىرلەردى ارالاۋعا كىرىسكەن مەملەكەت باسشىسى ماڭىزدى كەزدەسۋدى اقوردانىڭ اۋلاسىندا ەمەس، الاتاۋدىڭ باۋىرىندا وتكىزۋى نەنى اڭعارتادى؟ سەبەبى، استانا ارقاعا قونىس اۋدارعالى بەرى  بۇل جاققا ۇلارداي شۋلاعان ۇلىقتاردىڭ كورتەجى كەلمەيتىن بولدى.

ە،ايتپاقشى، وتكەن جىلى كرەملدىڭ قوجايىنى (ۆلاديمير يليچ ەمەس) ۆلاديمير پۋتين كەلىپ، پرەزيدەنت نازارباەۆپەن بىرگە شاڭعى تەۋىپ كەتكەن. ودان بەرى تىنىشپىز.

وسى جولى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءوزى كەلىپ، شەتەلدىك قوناقتى كۇتىپ الىپتى. سونىمەن كەلگەن كىم؟ كەلگەن – ومىربەك بابانوۆ.

قىرعىزداعى تاق تالاسى. بابانوۆ پەن باكيەۆتىڭ بايلانىسى

قىرعىزستاندا تاق تالاسى باستالىپ كەتكەنىن بىلەسىزدەر. قىرعىز تاعىنا تالاسقانداردىڭ كەيبىرى تۇرمەگە جابىلىپ، كەيبىرى ساياسي ءمانسابىن ءوز ەركىمەن تاپسىرىپ بەرىپ جاتىر. ءيا، قىرعىزستان باتىس دەموكراتياسىمەن ۇشىقتالعان ورتالىق ازياداعى ساناۋلى مەملەكەتتىڭ ءبىرى. مۇندا پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ءسىز ويلاعانداي ەمەس، قىزۋ ءام شىنايى وتەدى. ۇمىتكەرلەر دە ءبىر-بىرىنەن اسىپ تۇسپەسە، كەم تۇسپەيتىن اككى ساياساتكەرلەر.

مىنە، سول سايىستاعى ليدەرلەردىڭ ءبىرى بابانوۆ بىلاي دەيدى:

«15 قازان، كەشكى ساعات 20:00-دە ەلىمىزدە جاڭا پرەزيدەنت سايلانادى. ونىڭ فاميلياسى – بابانوۆ بولادى».

ءوزىن ىشتەي قىرعىز پرەزيدەنتى سايلاپ العان ومىربەك بابانوۆتىڭ بىلىعى، الايدا، از ەمەس كورىنەدى. مۇنى ايىر قالپاقتى اعايىن جاقسى بىلەدى. وسى جولعى جارىستا ءسوزسىز ليدەر بولعان قىرعىز وپپوزيتسيونەرى – ومىربەك تەكەباەۆ ءوزىنىڭ اتتاسى ومىربەك بابانوۆتىڭ بىلىقتارى تۋرالى ايتقان.

«ومىربەك بابانوۆ - اقاەۆ پەن باكيەۆ تۇسىنداعى استىرتىن جۇيەنىڭ مۇشەسى بولعان ادام. ونىڭ بيزنەسى بيلىكپەن بىرگە قۇرىلعان. جەمقورلىق جايلاعان مەملەكەتتە بابانوۆ سەكىلدىلەرگە مۇمكىندىك كوپ. ونىڭ بۇل بىلىقتارى دالەلدەنىپ قويعان. قوعام بابانوۆتىڭ ءوز بايلىعىن حالىقپەن بولىسكىسى كەلمەيتىنىن بىلەدى. سالىق تولەمەيتىندىگى ءۇشىن ايىپتايدى. ول ءوز بيزنەسىن عانا ويلايتىن ادام»، دەيدى تەكەباەۆ. تەكەباەۆتىڭ ايتقانى نەنى وزگەرتەدى؟ ومكەڭ قازىر - تۇرمەدە. اتامباەۆپەن الىسامىن دەپ "ارقاسىن الدىردى".

راسىندا، باكيەۆپەن بايلانىسى بارىن بابانوۆتىڭ ءوزى قىرعىز تەلەەفيرىنەن بىرنەشە مارتە ايتتى. ماكس باكيەۆپەن بىرگە بيزنەس باستاپ، 7-ساۋىردەگى دۇربەلەڭگە دەيىن بىرگى بولعان ەكەن.

بابانوۆتىڭ بيزنەسىنە قىرعىز جۇرتىنىڭ كوڭىلى تولمايتىنىن جوعارىدا ايتتىق. جۇرت ونى جەكەشەلەندىرۋدىڭ ارقاسىندا بايىدى دەپ ايىپتايدى.

«مەنىڭ تۋىسقاندارىمنىڭ بارلىعى ءوز ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا بايىدى. بىردە-ءبىر نىساندى جەكەشەلەپ العان جوقپىز. بىردە-ءبىر دۇكەندى ۇكىمەتتەن تەگىن العان جوقپىز. مەن جوو بىتىرە سالىپ، قازاقستاندا بيزنەسپەن اينالىستىم. سوسىن بىشكەككە كەلىپ «اليانس» ۇك قۇردىم. ءبىز قىرعىز نارىعىنا «گازپرومدى» الىپ كەلدىك. سوندىقتان مەنىڭ بايلىعىم تازا ەڭبەگىمنىڭ ارقاسىندا كەلگەن»، - دەيدى بابانوۆ.

بيزنەس پەن ساياسات. بابانوۆ كىم؟

ومىربەك بابانوۆتى ساياسي فيگۋرا رەتىندە قابىلداۋ قيىن. ول – بيزنەس وكىلى. جانە بيزنەستىڭ ءىرى وكىلى. قىرعىز وليگارحتارىنىڭ شوڭى دا وسى بابانوۆ.

وسى جولعى سايلاۋعا 12 ميلليون سوم جۇمسايمىن دەپ، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنا ايتقان. بىزشە 60 ميليونعا جۋىق اقشا.

ول - قىرعىز پارلامەنتىنىڭ «رەسپۋبليكا-اتا-جۇرت» فراكتسياسىنىڭ ليدەرى. ول جوعارعى كەنەشتە بىرنەشە مارتە دەپۋتات بولدى. ۆيتسە-پرەمەر-منيستر، سوسىن پرەمەر-مينيستر بولدى. ەكىنشى دەڭگەيلى مەملەكەتتىك كەڭەسشى.

بىزگە بەلگىلىسى سول – قازىرگى تاڭدا بابانوۆتىڭ قالتاسىندا 1,5 ميلليارد دوللارى بار.  سالىستىرمالى تۇردە ايتايىق، قىرعىزدىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆتىڭ داۋلەتى 600 ميلليون دوللار كولەمىندە بولسا، ۇمىتكەر بابانوۆ ميللياردەرلەر ساناتىنا جاتادى.

اناسى - كۇرد. قارسىلاستارى نەگە شۇيلىكتى؟

ومىربەك بابانوۆتىڭ ءوزى ينتەرناتسيونال وتباسىندا تۋعان ءام قازىر دە سول اۋلەتتە تۇرادى. بۇلاي دەيتىنىمىز، قىرعىزدىڭ ەڭ اۋقاتتا ادامدارىنىڭ ءبىرى، انە-مىنە، پرەزيدەنتتىك كرەسلوعا وتىرىپ قالۋى دا ىقتيمال ومىربەك بابانوۆتىڭ اناسى - كۇرد. ساياسي قارسىلاستارى بابانوۆتىڭ شەشەسىنىڭ ۇلتىنا شۇيلىككەنى تاعى راس.

«ساياسات دەگەندە سايتان ويىندار ءجۇرىپ جاتىر. مەنىڭ اپامنىڭ ۇلتىنا تيىسكەندەرگە مەنىڭ ايتار جاۋابىم بىرەۋ عانا: مەنىڭ اپام تۇركى تايپاسىنان شىققان. ۇلتى - كۇرد. 1941 جىلى ستالين رەپرەسسيا جاساپ، 4 جاسار كەزىندە مال ايداعانداي قىرعىزستانعا ايداپ اكەلگەن. باتۋميدەن كوشىپ كەلگەن. اپام 5 جاسىنان باستاپ تۇل جەتىم قالىپ، قىرعىزداردىڭ قولىندا وسكەن. شەشەم تۇرىكشە بىلمەيدى. قىرعىزشا سەندەردەن ون ەسە جاقسى سويلەيدى. ۇيات قوي، ونىڭ ۇلتىنا تيىسكەن دەگەن. شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ شەشەسى تاتار بولعان. نە، سەندەرشە ول دا قىرعىز ەمەس پە، سوندا؟»، - دەگەن ەدى بابانوۆ.

بابانوۆتى كىمدەر قولدايدى؟

ومىربەك بابانوۆقا قىرعىز جۇرتى تەگىس سەنىم ارتادى دەي المايمىز. سەبەبى ساۋ قالعان كانديداتتاردىڭ ىشىندە بابانوۆ ەكىنشى ساتىدا بولعان. دودا كوشىن تەمىر ساريەۆ باستاپ تۇرعان.

قازىر جاعداي مۇلدە وزگەردى. بۇكىل ساياسي كۇشتەر بابانوۆتىڭ توڭىرەگىنە توپتاسا باستادى. اداحان مادۋماروۆتىڭ، قانات يساەۆتىڭ، باقىت تورەباەۆتىڭ پارتيالارى بابانوۆتىڭ توڭىرەگىنە توپتاستى.

كەرەك دەسەڭىز، سوڭعى  تەكەباەۆتىڭ "اتامەكەن" پارتياسى دا بابانوۆتى جاقتاۋشىلاردىڭ جاعىنا شىعا باستادى.

ومىربەكتىڭ ءوز ەلىندە بەدەلى كوز قۋانتارلىق ەمەس ەكەنىن جالالابادتاعى جيىننان كورۋگە بولادى. ومىربەك بابانوۆتىڭ سايلاۋالدى جيىنىنا كەلگەن 1500 ادام تريبۋنادا تۇرعان بابانوۆتىڭ ءسوزىن تىڭداماي،كەتىپ قالعان.

ساياساتكەرلەر بابانوۆتىڭ نەگىزگى قارسىلاسى – ومىربەك تەكەباەۆ بولۋى كەرەك دەيدى. ومىربەك تەكەباەۆ قىرعىز بيلىگىن پرەزيدەنت اتامباەۆتان تارتىپ «تومپەشتەگەن-ءدى». اتامباەۆ الىمجەتتىك جاساپ، تەكەباەۆتى ناقاق سوتتاپ، تەمىر تورعا توعىتتى. قىرعىز ساياساتىندا 25 جىلدان بەرى جۇرگەن ومىربەك تەكەباەۆ اباقتىدا. ەندى جول اشىلدى ما دەگەندە، ساق ساياساتكەر ساريەۆ ليدەرلىكتى يەمدەندى دە كەتتى.

ال ۋاقىت بولسا از قالدى. ەندى ءبىر ايدا قىرعىزستاندا پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى. جاڭا باسشى تاعايىندالىپ، ول جەلتوقسانعا دەيىن اتامباەۆتىڭ اق سارايدان شىعۋىن كۇتەدى.

نازارباەۆپەن كەزدەسۋ

بابانوۆقا قولداۋ كەرەك. ول قولداۋدى الىس-جاقىن شەتەلدەن ىزدەۋدى ءجون كورسە كەرەك. قازاقستانعا كەلدى. الماتىدا، الاتاۋدىڭ ەتەگىندە پرەزيدەنت نازارباەۆپەن كەزدەستى.

«قازىر قىرعىزستان ەل پرەزيدەنتىن سايلاۋ ناۋقانى الدىندا تۇر. بۇل – كەز-كەلگەن مەملەكەت ءۇشىن اسا ماڭىزدى كەزەڭ. مەن قىرعىزستاننىڭ تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى بارلىق پرەزيدەنتتەرىمەن جەمىستى جۇمىس جاساۋعا تىرىستىم. قىرعىز حالقى سەنىم ءبىلدىرىپ، جاڭادان سايلايتىن كەلەسى پرەزيدەنتپەن دە ءوزارا ءتيىمدى ءىس-قيمىل قالىپتاستىراتىن بولامىز»، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

ارينە، قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭ جوعارعى بيلىگىنەن ۇمىتكەر بابانوۆ نازارباەۆپەن تەكتەن-تەك كەزدەسكەن جوق. اقىل سۇرايدى، جول ىزدەيدى. جانە قولداۋ كورسەتۋىن قالايدى. دەموكراتيا پرينتسيپتەرى دەگەنىمىزبەن، پرەزيدەنتتى سايلاۋدى شەتەلدىك فاكتوردىڭ ىقپالى بولاتىنىن دا ەسكەرگەن ءجون.

وسى ماسەلەدە بابانوۆ ءبىلىپ كەلدى. ۇلكەن ساياساتتىڭ ۇلكەن اقساقالىنان اق باتا الۋ، سايلاۋدا جەڭۋگە جاساعان قادام ەكەنى تۇسىنىكتى.

كرەمل قۇپ كورمەيتىن كانديدات

تۇرمەدەگى تەكەباەۆ ومىربەك بابانوۆتىڭ كانديداتۋراسىن كرەمل قۇپ كورمەيتىنىن ءسوز اراسىندا ايتىپ قالدى.

«ومىربەك بابانوۆقا ماسكەۋدەگى كەيبىر شەنەۋنىكتەردىڭ كوڭىلى تولمايتىنى تۋرالى سىبىستار تاراپ ءجۇر»، -دەيدى ول.

ميرزيوەۆپەن كەزدەسۋ

وزبەك پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆپەن قىرعىزستاندا كەزدەستى. بۇل ءوزى قىزىق كەزدەسۋ بولدى. قىرعىز پرەمەرى شاۆكات مەيىرمانۇلىنا ءوز دەلەگاتتارىن تانىستىرىپ كەلە جاتقان كەزەك ومىربەك بابانوۆقا كەلگەندە شاۆكات اكا ءسوز الىپ، بابانوۆتى بىلەتىنىن ايتتى. «مەن ءسىز تۋرالى كوپ ەستىگەنمىن، سىرتىڭىزدان جاقسى بىلەمىن»، - دەدى وزبەك پرەزيدەنتى.

وسىدان كەيىن ەكى تاراپ، ەكى دەلەگاتسيا جەكە-جەكە كەزدەسۋلەر وتكىزدى. وزبەكستان پرەزيدەنتىمەن ءتىل تابىسا العانىن ومىربەك بابانوۆتىڭ ءوزى ەفيردە ايتتى.

اتامباەۆ نە دەيدى؟

«مەن شىنىندا مەنەن كەيىنگى پرەزيدەنتتىڭ كىم بولاتىنىن بىلمەيمىن. بۇل ءبىزدىڭ دەموكراتيالىق ەل بولعانىمىزدى كورسەتسە كەرەك. شەتەلدىك كەيبىر ساياساتكەرلەر، قىرعىز ساياساتى قۇبىلمالى دەپ ايىپتايدى. ءبىلىپ الىڭىزدار، كەز كەلگەن دەمكوراتيالىق ەلدە مۇراگەر دەگەن بولمايدى. مۇراگەر تاقتى مەنشىكتەپ العان ەلدەردە عانا بولادى.

ماعان جۇيەلى تۇردە جۇمىس جاسايتىن ساياساتكەرلەر ۇنايدى. ماعان ۇرلامايتىن ساياساتكەرلەر ۇنايدى. ونداي ادامداردىڭ بىرنەشەۋىن بىلەمىن.

قازىر ساياساتتا وپپوزيتسيا بار. وپپوزيتسيا دەسە، بىردەن كوزالدارىڭىزعا قاشالارعا سەكىرىپ، ميتينگ جاساپ جۇرەتىندەردى ەلەستەتەسىزدەر. جوق. ءبىزدىڭ پارلامەنتتە ەسى دۇرىس وپپوزيتسيا بار. تورەباەۆ تا، بابانوۆ تا جۇيەلى تۇردە جۇىس جاسايدى. ولار سايلاۋعا قاتىسادى. بولجام جاساماي-اق قويايىن، ەگەر وسى ەكەۋىنىڭ ءبىرى پرەزيدەنت بولىپ جاتسا، تاڭ قالمايمىن»، - دەيدى اتامباەۆ.

ءتۇيىن. ءسويتىپ قىرعىز پرەزيدەنتتىگىنە ۇمىتكەر بابانوۆ تۋرالى بىلگەنىمىزدى ايتتىق، ال ەندى،  نازارباەۆتىڭ باتاسىن الىپ كەتكەن بابانوۆ پرەزيدەنت بولا الا ما؟ بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى الداعى قازان ايىندا بەلگىلى بولماق.

قوسىمشا: ءبىز پرەزيدەنت نازارباەۆ پەن كانديدات بابانوۆتىڭ كەزدەسۋىنەن سايلاۋالدى تارتىستىڭ استارىن ىزدەپ وتىرعاندا، قىرعىزستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قايرات ءابدىراحمانوۆ باسقاراتىن ءبىزدىڭ مينيسترلىككە نارازىلىق نوتاسىن تاپسىرىپتى.

نە ءۇشىن دەيسىز عوي؟ نازارباەۆ پەن بابانوۆتىڭ كەزدەسۋىنە بىرتۋعانداردىڭ بيلىگىن ۇستاپ وتىرعان ءبىر توپ نارازى ەكەن. سول ءۇشىن.

قىرعىزدىڭ «اكيpress» اگەنتتىگى نارازىلىق نوتاسىنىڭ ءماتىنىن جاريالاپتى.

«مينيسترلىك قر پرەيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ پەن قىرعىز رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتتىگىنە ۇمىتكەرلەرددىڭ ءبىرى اراسىندا بولعان كەزدەسۋگە، قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ اتالعان كانديتاتتى قولداپ سويلەۋىنە نارازى. قازاقستان پرەزيدەنتى قىرعىزستاننىڭ ىشكى ساياساتىنا ارالاسپايتىنىن ايتقانىمەن، ونىڭ سوزىنەن قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ كەلەسى پرەزيدەنتى رەتىندە كىمدى كورگىسى كەلەتىنى انىق بايقالىپ تۇر. سوندىقتان قىرعىز بيلىگى جوعارىداعى ماسەلەنى قىرعىزستانداعى پرەزيدەنت سايلاۋىنا ىقپال ەتۋ ارەكەتى، قىرعىزستاننىڭ ىشكى شارۋاسىنا ارالاسۋ دەپ قالىدايدى»، دەلىنگەن ءۇشبۋ حاتتا.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz