Qazaqtyng namysyna tii ýshin yaghny onyng tektik sanasyn oyatu ýshin onyng ruy jayly aitsang jetkilikti. Al, qazaqty jer-jebirine jetkizip jamandap jatsang da kóbi tyrp etpeydi. Ol últtyq sananyng tómen, ne mýldem joq ekenin kórsetedi. Búl, últ bolyp qalyptaspaghan halyq pen tobyrdyng arasyndaghy qoghamnyng kelbeti.

Fransuz, italiyan, týrik, orys, ózbek, japon... eshqaysysy biz siyaqty rugha bólinbeydi. Búl qazaqtyng "fenomeni". Aghayyn renjimes! Biz ómirde ózimizge aldymen ne kerek ekenin týsinbey dýbәra bolyp jýrgen qoghambyz. Qazaqqa aldymen qazaq halqynyng birligi, odan keyin Qazaqstan memleketining birligi jәne ýshinshi týrki halyqtarynyng birligi qajet jәne osy ýsh birlik saqtalghanda bizding tәuelsiz memleketimiz bayandy bolady. Qazaqtyng tútas últ bolyp qalyptasuyna kedergi eki nәrse bar: birinshi - ol ana tilin bilmeytin yaghny úrpaghyn da ana tilinde tәrbiyeley almaytyn mәngýrtter jәne ekinshi, tútas últty ata, ru, taypa jýzge bóletinder. Búl ekeui últtyng qalyptasuyna kedergi bolatyn sanalyq nemese ruhany debilizmning týrleri. Sebebi, búnyng ekeuin de órkeniyetti elderding eshqaysysynda kezdestirmeysin. Kerisinshe, Afrikadaghy ru, taypagha bólingen alghashqy qauymdyq taypalary arasyndaghy ondaghan jyldargha sozylghan traybolizm soghystarynan kóremiz.

Sonda biz qaysysyna jaqynbyz?! Tur Heyerdal Kongodaghy (Ortalyq Afrika) laq, tana taypalary turaly jazsa, Ayova shtatyndaghy (AQSh) amerika ýndilerining aday taypasy (Baykal manynan b.d.d. 32-2,0 mynj. arasynda ketken) sayt arqyly óz rulastaryn izdeude. Sol ýndister AQSh-ta afroamerikalyqtardan 4 saty tómen túrghan, zerdelik (intellektualidyq) túrghydan qoghamgha paydasyz dep tauyp rezervasiyada túratyndar. Al, izdender rezervasiyadan tuystaryndy.

Últty qalyptastyratyn engizgi kýsh - ol últtyq ziyalylar. Qazaqtyng últ bolyp qalyptasuynda negizgi róldi atqarghan alashordashylar boldy. Bizding keybir jazghyshtar qazaqtyng qoghamy da, ziyalylary da "sal auyruyna úshyraghan" olar kýresuge dәrmensiz degen diagnoz qoyyp, sәuegeylik aituda. Ol әriyne ziyalylar men auyrdyng ýsti, jenilding astymen jýruge beyimdelgen
jolbiykeler men ziyandylardyng últ aldyndaghy boryshtaryn ótemeui ýshin taptyrmaytyn syltau. Ziyalylardyng uaqyt, El, últ aldyndaghy mindeti últtyq sanany oyatyp damytu, tolyqqandy últty qalyptastyryp, ony órkeniyetke jetkizu bolghandyqtan, oghan osy maqsattargha jetu jolynda kýresten basqa jol qalmaydy. Basqasynyng bәri esalandar men jolbiykelerding tirligi.

Tórt qúbylasy ten, tolyqqandy últ bolu ýshin aramyzda aldymen jat janynan týniletin birlik bolu kerek. Mýmkin qazaqtyng birligi ýshin aghayynnan da bezetin jaghday bolsa, sol qadamgha baru kerek.

Janúzaq Ákim

Abai.kz