Keshe ghana Qaraghandydaghy «taghynan» tapjylmaystay kóringen «kýn kósemdi» qaptap, qaumalap, birimiz eteginen, birimiz kәri saqalynan on toghyz jyl boyy sýirelep, әbden digdirimiz qúryp, «ýh» degende mine, endi alyp tastaytyn boldyq dep masattanyp ek. Lenin týskenimen, Iliichting iyegining astynda úzaq jyldar «maltyghan» Mihaylding desi myghym sekildi, onyng týser týri joq. Áytpese, Almatynyng irgesindegi Talghar audany Túzdybastau auylyndaghy eskertkishinde teke saqalyn «sozghylap», myqshyrayyp әli otyrar ma edi? Tura kýre joldyng boyynda, «Túzdybastau - yrysty ólke, qút meken!» degen jalauly sózge bet búryp, auyldy artynan baghyp qarap túr. Qaraghandynyng jayy bir basqa. Onda týsinde Volodyany kóretin kommunister men orystardyng qarasy mol dedik pe, әiteuir ityrghyljynmen úzaqqa sozdyq. Al myna Talghar óniri onday mәseleden alys qoy. Demek, gәpting bәri audandyq, oblystyq basshylarda. Túzdybastaulyqtar biyl da Tәuelsizdikting on toghyzynshy jylyn Kalininning saqalyna qarap qarsy alatyn boldy. Qúday-au, basqa basqa, dәl osy Kalininge emeshegimiz ýzilip, onyng eskertkishin sary mayday saqtaytynday basymyzgha ne kýn tudy desenizshi. Qaydaghy bir qyzyldar ýshin ghúmyryn arnaghan, talay ortany qandy-qasap qylghan Mihayl emes pe búl? Onyng qazaq ýshin, bizding dalamyz ýshin istegen bir jaqsylyghyn bile me júrt? Bizge ýsh emes, otyz qaynasa da sorpasy qosyla ma? Joq!

Keshe ghana Qaraghandydaghy «taghynan» tapjylmaystay kóringen «kýn kósemdi» qaptap, qaumalap, birimiz eteginen, birimiz kәri saqalynan on toghyz jyl boyy sýirelep, әbden digdirimiz qúryp, «ýh» degende mine, endi alyp tastaytyn boldyq dep masattanyp ek. Lenin týskenimen, Iliichting iyegining astynda úzaq jyldar «maltyghan» Mihaylding desi myghym sekildi, onyng týser týri joq. Áytpese, Almatynyng irgesindegi Talghar audany Túzdybastau auylyndaghy eskertkishinde teke saqalyn «sozghylap», myqshyrayyp әli otyrar ma edi? Tura kýre joldyng boyynda, «Túzdybastau - yrysty ólke, qút meken!» degen jalauly sózge bet búryp, auyldy artynan baghyp qarap túr. Qaraghandynyng jayy bir basqa. Onda týsinde Volodyany kóretin kommunister men orystardyng qarasy mol dedik pe, әiteuir ityrghyljynmen úzaqqa sozdyq. Al myna Talghar óniri onday mәseleden alys qoy. Demek, gәpting bәri audandyq, oblystyq basshylarda. Túzdybastaulyqtar biyl da Tәuelsizdikting on toghyzynshy jylyn Kalininning saqalyna qarap qarsy alatyn boldy. Qúday-au, basqa basqa, dәl osy Kalininge emeshegimiz ýzilip, onyng eskertkishin sary mayday saqtaytynday basymyzgha ne kýn tudy desenizshi. Qaydaghy bir qyzyldar ýshin ghúmyryn arnaghan, talay ortany qandy-qasap qylghan Mihayl emes pe búl? Onyng qazaq ýshin, bizding dalamyz ýshin istegen bir jaqsylyghyn bile me júrt? Bizge ýsh emes, otyz qaynasa da sorpasy qosyla ma? Joq! Biraq onyng eskertkishin alyp tastau sonshalyqty qiyngha tiyip otyrghanday. Solay bolmaghanda, basy quraghan kenestik odaqpen birge-aq bayaghyda sýiegin saudyratyp kýresinge laqtyryp jiberuge bolar edi ghoy. Ornyna Talghar audanyna kireberistegi bir quysta «býrisip» otyrghan jerinen «tauyp» alyp, Túrar Rysqúlovtyng mýsinin taq etkizip otyrghyzugha qauqarymyz jetpey me әlde dәl osy kórikti Jetisu ólkesining Talghar, Esik ónirinen osy oryngha maldas qúryp otyrugha layyqty qazaqtyng bir qara shaly ghúmyr keshpedi me eken? Ásheyinde eskertkish túrghyzghysh Almaty oblysynyng әkimi Serik Ýmbetov aigha bata ghyp jýr me dep oilaysyz osyndayda. El barmaytyn iyen dalagha qamshysyn qolyna ústatyp, batyr-baghlandardyng eskertkishin qoyghansha, myna «kenestik shaldyn» ornyna otyrghyzbay ma solardyng birin. Eskertkishining aldyndaghy sarykidir tasqa: «Sizderding kolhoz qazaqtardyng jerdi qalay jasanta alatynyn kýlli әlemge pash etetin bolady» degen «úlaghatty» sózin oiyp jazyp qoyypty. Pay-pay-poy! Qazaqshylyn-ay sabazdyn. Bәlkim, osy bir «úly da maghynaly» sózi ýshin әli saqtap otyrghan shygharmyz tas túghyrdan týsirmey. Múnan da soraqysy, osy halyqty týsinbey dal bolam. Túzdybastau, Belbúlaq auyldarynyng attary ózgergeli qashan?!.. Biraq Talghar túrghyndary qashan kórseng «Kaliniyn», «Michuriyn» dep baq-baq etedi de jýredi. Ana bir shopyrlardy aitam-au, osy sózderdi sambyrlap qúlaq etindi jegende, jerge kire jazdaysyn!

El sanasyndaghy osynday «aurudy» sylyp tastau ýshin, әueli myna eskertkishterding qarasyn qúrtu manyzdy ekenin audan, oblys basshylyghy qashan oilar eken. Osydan biraz búryn Túzdybastauda bolghan oqigha esinizde me? Eki birdey mektep oqushysynyng alqymyn arqan qiyp, auyl týgel qara jamylyp, kýlli elding nazaryn ózine audarghan bolatyn. Kesir bir iyektese, aryluy qiyn dep yrymdaytyn әdetimiz. Bәlkim, osy auyldy sary saqal, qúdaysyz nemening «ruhynan» tazartyp, alastau kerek shyghar aldymen. Sonda eldi ýreylendirgen oqys oqighalar azayatyn shyghar.

Osy oilardyng jeteginde auyl aralap bara jatyp, taghy bir «taghzymgha» kózim týsti. Taghy sol Túzdybastaudyng Talghar jaq shetinde Belbúlaq auylymen japsarlas tústa qyzyl besjúldyzdy shekesine qadap, «kónening kózi, eskining sózi» jazylghan eskertkish-taqta túr eken. Oqydyq. «Jetisuda Sovet odaghyn ornatu jolynda belsene kýresken bolishevikterdi A. P. Berezovskiy men K. V. Ovcharov 1917 jyly 17 dekabride naq osy jerde aqgvardiyashylar zúlymdyqpen óltirdi». Al sizge kerek bolsa. Qazaqty qúdaysyzdandyrudy oilaghan, alashtyng teng jarymyn opat etken kenes odaghyna nәlet jaudyrghannyng ornyna onyng eskertkishterin sol kýii «kýtip-baptap» otyrghanymyzgha jol bolsyn!

Ayttym ghoy, alastau kerek dep!

«Abay-aqparat»