Adamzat әlemi kóp jaghdayda aluan týrli sayasy oqighalardyng nәtiyjesinde nemese pende ishindegi perishteni selk etkizer óner tuyndylary kókten týskende ózgeriske úshyrap jatady. Al, keyde bir ghana adamnyng qaysarlyghy men tabandylyghy tarihtyng baghytyn mýlde basqa arnagha búryp jibere alady eken. «Kimde kim aqparatqa iyelik etse, sol әlemdi biyleydi» degen qanatty sóz bar. «Ár adam aqparat alugha qúqyly» degen ústanymmen ómir sýretin jәne osy maqsattyng oryndaluyna jalyqpay qyzmet etetin adam shynymen de qogham tynysyn jiyiletuge qúdyretti. Sonday adam ómirde bar ekenine bizding kózimiz jetip otyr. Býgin adam balasynyng nazary - Djulian Assanjta.

Avstraliyada dýniyege kelip, jastayynan kompiuterlik baghdarlamalardy jasauymen ainalysqan Djullian Assanjtyng taghdyry shynymen shyrghalangha toly hәm qyzyqty. Wikileaks.com saytynyng negizin qalaushy jәne bas redaktory D.Assanj ýstimizdegi jyldyng 7 jeltoqsanda әiel zorlady degen aiyppen Shvesiyada qamaugha alyndy. Kózi ashyq oqyrmandarymyz shved biyligining búl sheshiminen sayasy astar kórip otyrghandyghynda kýmәnәmiz joq.

Daudyng basy amerikalyq ala siyrdan bastaldy. Qysqasha anyqtama bere keteyik.

Adamzat әlemi kóp jaghdayda aluan týrli sayasy oqighalardyng nәtiyjesinde nemese pende ishindegi perishteni selk etkizer óner tuyndylary kókten týskende ózgeriske úshyrap jatady. Al, keyde bir ghana adamnyng qaysarlyghy men tabandylyghy tarihtyng baghytyn mýlde basqa arnagha búryp jibere alady eken. «Kimde kim aqparatqa iyelik etse, sol әlemdi biyleydi» degen qanatty sóz bar. «Ár adam aqparat alugha qúqyly» degen ústanymmen ómir sýretin jәne osy maqsattyng oryndaluyna jalyqpay qyzmet etetin adam shynymen de qogham tynysyn jiyiletuge qúdyretti. Sonday adam ómirde bar ekenine bizding kózimiz jetip otyr. Býgin adam balasynyng nazary - Djulian Assanjta.

Avstraliyada dýniyege kelip, jastayynan kompiuterlik baghdarlamalardy jasauymen ainalysqan Djullian Assanjtyng taghdyry shynymen shyrghalangha toly hәm qyzyqty. Wikileaks.com saytynyng negizin qalaushy jәne bas redaktory D.Assanj ýstimizdegi jyldyng 7 jeltoqsanda әiel zorlady degen aiyppen Shvesiyada qamaugha alyndy. Kózi ashyq oqyrmandarymyz shved biyligining búl sheshiminen sayasy astar kórip otyrghandyghynda kýmәnәmiz joq.

Daudyng basy amerikalyq ala siyrdan bastaldy. Qysqasha anyqtama bere keteyik.

Qúpiya aqparatty saqtau men qorghau jaghynan býgin Amerika Qúrama Shtattaryna jetetin memleket kemde kem. Ásirese, әskery aqparatty jasyru jaghynan. Ýstimizdegi jyldyng 26 shildesinde әlemge aqyl ýiretuge qúshtar alpauyt AQSh-tyng masqarasy shyqty. Barak Obamanyng әkimshiligi myndaghan qúpiya fayldardyng búqaralyq aqparat qúraldaryna ketip qaluyn últtyq qauipsizdikke jasalghan ýlken soqqy dep baghalady. Bushtyng qatelikterin kórsetu ýshin mýmkin ony Baraktyng ózi istetip otyrghan shyghar, ol jaghy belgisiz, ony Tarih kókem sheshsin.

Ángime Wikileaks saytynda jariyalanyp, britandyq  Guardian, amerikalyq New York Times jәne nemis jurnaly Spiegel sekildi dýniyejýzining eng bedeldi basylymdarynda jaryq kórgen Aughanstandaghy jaghdaygha baylanysty aqparat turaly bolyp otyr. Wikileaks sayty arqyly alynghan fayldardan qúralghan aqparatta koalisiya kýshteri Aughanstandaghy soghysta kýireuge úshyrap, әskeriyler jýzdegen beybit túrghyndardy qyrugha kóshkendigi jayly, NATO-nyng kýdigi boyynsha Pakistan men Iran tәlibterge jasyryn týrde kómek kórsete bastaghany turaly, jalpy búl әskery kampaniya óz-ózin eshqanday aqtamaghandyghy jóninde kónilsiz sayasy sujetter týzilgen eken. Aq ýiding iyeleri sayt basshylyghyn múnday aqparatty taratqany ýshin qatty syngha aldy. Al, sayt basshylyghy búl qúpiya fayldardy kimnen alghanyn әli kýnge deyin aitpay otyr.

Ýsh ay ótisimen atalghan sayt Iraktaghy soghysqa qatysty 400 myngha juyq qújattyng kóshirmesin jariyalady. Sayt redaksiyasy búl qújattar 391 832 әskery esepten túrady dep týsinikteme bergen. Búl әskery esepter «Irak isi» dep atalyp ketken aqparat jiyntyghy 2009 jyldyng 1 qantarynan 31 jeltoqsangha deyingi aralyqtaghy kezendi qúraydy eken. AQSh basshylyghy qúpiya fayldardy saytqa berui mýmkin degen kýdikpen barlau basqarmasynyng qyzmetkeri Breldy Menningti aiyptap otyr.

Kezekti aqparat legi 2010 jyldyng qarasha aiynda internet kenistigine sapar shekti. Djullian Assanjtyng sayty búl joly AQSh diplomattarynyng 250 myng hatyn jariyalady. Búl hattardyng eng ózektisi eng músylmanshyl, eng imandy dep esepteletin Saud Arabiyasynyng kósemderining hattary eken. Basyna shalma kiyip, ózge eldi meyirimdilik pen momyndyqqa shaqyrudan jalyqpaytyn Saud Arabiya basshylyghy AQSh-tan Iran qalalaryna әueden bombalar tastaugha shaqyrghany belgili bolyp otyr. Sonymen qatar Iran basshylyghynyng psihoportretteri men AQSh-qa qyzyqty boluy mýmkin degen niyetpen strategiyalyq obektilerding tizimin qosa tirkep jiberipti. Býgin osynday manyzdy aqparat Djullian Assanjtyng arqasynda әlemge jariya etilip otyr.

Djullian Assanj. Qyzyqty tipaj. Jastayynan andegraundyq (podpolie) qoghamnyng mýshesi bolghan. Ár kezde bergen súhbattarynda qay jyly tughanyn da aitpaytyn Djullian, tegimde ata-anamnan qalghan әdiletsizdik ataulysyna qarsylyq qasiyetim bar deydi. Úsharyn jel, qonaryn say biletin Djulliannyng bar baylyghy arqasyndaghy rukzagyndaghy quatty desktop (kompiuter) men kiyim-keshegi. Álemning әr jerinde әr kezde payda bolyp, adamzat bilui tiyis aqparatty saytynda jariyalap, sayasatkerlerding mazasyn alyp jýrgen Robin Gud. Teoriyalyq matematika men fizikany oqyghan. Tereng taldaudy qajet etpeytin fizikalyq qúbylystar men qarapayym sandar qosyndysyna ýiir Assanj ghylymdaghy joly sәtsiz ayaqtalghan son, ol adam balasynan jasyrylyp, tek sheshim qabyldaytyn belgili bir topqa ghana belgili aqparatty tauyp alyp, qalyng búqaragha taratyp túrugha bel buady. Wikileaks saytynyng negizin qalaghanmen, búl sayt adamzattiki dep jariyalap, ózin sol portalgha bas redaktory lauazymyn ghana kóterip jýrgen barlyq últtardyng qyzmetkerimin dep esepteydi. Múnday adamnyng bolghany - adamzatty jariyalylyqqa, erkindikke tәrbiyeleydi. Qazaq internet-kenistigi de Djullian Assanjty qoldap jatqan memleketter men myndaghan adamdargha qosylu kerek de bilemiz. Sebebi, memleketting qoghamdy jappay baqylauynan bizdi tek internet qana qútqara alady.

P.S.

Kez kelgen elding memlekettik qúpiyasy boluy zandy da qajet dýniye. Memleketting qylmysy anyq bolyp, әshkerelenbese, qoghamnyng sory. Al, bizding sýiikti basshylarymyz bizden neni jasyryp jýr eken...

«Abay-aqparat»