Oramal dauy oblystardy aralap ketti. Keshe ghana Shymkent qalasyndaghy shu bilim jәne qúqyq qorghau qyzmetkerlerin ornynan bir kóterse, endi redaksiyamyzgha Jambyl oblysyna qarasty Qorday auylyndaghy B.Bóltirikova atyndaghy №4 mektepting 5 oqushysynyng aryzyn arqalap, «Zәkәt» qayyrymdylyq mekemesining diyrektory Rayhan Shyntasova keldi. 5 oqushynyng aryzyn qoryta, ózi de shaghym hatyn jaza kelgen. Aytuynsha, mektep basshylyghy, naqtyraq aitqanda, diyrektordyng orynbasarlary Roza Biysetayqyzy men Gýlshat Iliyasova jeti qyzdy kabiynetterine kirgizip alyp, «oramaldaryndy sheshpesender shyqpaysyndar», - dep bir saghat uaqyt qamap ústaghan eken...

Oramal dauy oblystardy aralap ketti. Keshe ghana Shymkent qalasyndaghy shu bilim jәne qúqyq qorghau qyzmetkerlerin ornynan bir kóterse, endi redaksiyamyzgha Jambyl oblysyna qarasty Qorday auylyndaghy B.Bóltirikova atyndaghy №4 mektepting 5 oqushysynyng aryzyn arqalap, «Zәkәt» qayyrymdylyq mekemesining diyrektory Rayhan Shyntasova keldi. 5 oqushynyng aryzyn qoryta, ózi de shaghym hatyn jaza kelgen. Aytuynsha, mektep basshylyghy, naqtyraq aitqanda, diyrektordyng orynbasarlary Roza Biysetayqyzy men Gýlshat Iliyasova jeti qyzdy kabiynetterine kirgizip alyp, «oramaldaryndy sheshpesender shyqpaysyndar», - dep bir saghat uaqyt qamap ústaghan eken...

- «Suretke týsirip býkil mektep oqushylarynyng aldynda masqaralaymyz» dep jәne әrtýrli sózdermen kemsitip, qyzdargha qatty qysym jasaghan. Dәlizdegi balalar esikting әineginen qyzdardyng jylap túrghanyn kórgen. Mening tәrbiyelenushim Yusupova Mahdiya, sol mektepting oqushysy, múnday psihikalyq jәne moralidyq qysymgha shyday almay depressiyagha týsti. Olardyng talaptaryn oryndaudan mýlde bas tartqany ýshin ony mektepten qua bastady. Búl qyz dýngen, músylman otbasynan shyqqan, tuylghanynan basy oramaldan ajyramaghan. Oramalsyz jýru - ol ýshin jalanash jýrumen ten. Sondyqtan ol mektep әkimshiligining talabyn týsine almady da, sodan kýizeliske týsip, qatty qinalyp, auyryp qaldy. Qyz óz-ózine qol salyp jibere me dep qoryqqanynan onyng anasyn shaqyryp, ýiine qaytaryp jiberdim. Sebebi ózim qajylyqqa ketip bara jatqan edim. Qajylyqtan qaytyp kelgenimde, Mahdiya әli de mektepke barmaghan bolyp shyqty. Maghan hat jazyp: «...olar meni qatty kemsitip, adam ornyna kórmeydi» dep, mektepke barudan mýlde bas tartty. Oqugha barmaghanyna eki ay bolyp qaldy, - deydi Rayhan Shyntasova.

Qolymyzda 5 qyzdyng qoly qoylyghan, mektep oqushysy Yusupova Mahdiyanyng atynan jazylghan hat jatyr. Múnda da Rayhan Shyntasovanyng sózin rastaytyn faktiler keltirilgen. Odan bólek, qyzdardyng jeke jazghan hattary, Mahdiyanyng anasy jazghan shaghym da bar. Bәri mektep basshylyghyn «qysym kórsetti» dep aiyptaydy.

Redaksiyagha týsken aryz hattar negizinde №4 mektepting diyrektory Gennadiy Solodovnikovqa habarlastyq. Alayda onyng aituynsha, mektepte múnday qysym kórsetu, oqushylardy qamap ústau oqighasy mýlde bolmaghan. - Ras, oqushylargha mektepting óz jarghysy bar ekeni, ol boyynsha mektepte arnayy uniforma kii qajettigi jóninde týsindiru júmystary jýrgizildi. Búl rette arnayy mamandardyng qatysuymen dóngelek ýstel de úiymdastyrdyq. Ózi mektepte basyna oramal taghyp, hidjab kiyetin qyzdar kóp te emes, bar bolghany 5-6 qyz. Alayda olardy qamap alyp, qysym kórsetu oqighasy bolghan joq. Men orynbasarlarymmen de sóilestim, olar da múnday qatigezdikke barmaghandaryn aityp, ant-su ishti. Biz jabayy emespiz ghoy, balalardy qorqytatynday...

- Qyzdar hatynda basqasha jazghan...

- Qyzdar ne jazbaydy?.. Onday oqigha bolghan emes...

- Al «Zәkәt» qayyrymdylyq mekemesining diyrektory Rayhan Shyntasova sizge jazghan 3 hatyna jauap ala almay otyrghanyn aitady. Ol kisimen sóilestiniz be?

- IYә, ol mektepte úiymdastyrylghan dóngelek ýstelge keldi, qatysty, sóz sóiledi. Sóilegende neshe týrli nәrse aityp, meni aiyptap jatty. Biraq jaghday bylay ghoy, mektepte týsindiru júmystaryn jýrgizuge biz mindettimiz. Qaytalap aitamyn, tek týsindiru júmystaryn ghana, alayda biz olardy mәjbýrley almaymyz. Búl qyzdar, jaqsy, mektep bitirdi delik, olar qayda júmys isteydi? Qayda barsa da, basyndaghy oramalyna qarap, esh jer olardy júmysqa almaydy ghoy. Óitkeni kóp jerde ózderine say uniforma bolady. Olar júmys berushi bolghandyqtan, bizdey emes, qatang talaptar qoyady. Osynday mәselelerdi aityp, eskertip, týsindiru júmystaryn jýrgizemiz. Al olar bizdi qysym kórsetip jatyr dep aiyptaydy. Senbesenizder, kelip kórsenizder bolady, oranghan qyzdar mektepte oqyp jýr, olardy mәjbýrlep sheshindirgen eshkim joq.

- Biraq hatta kórsetilgendey, mektep oqushysy Yusupova Mahdiya 2 aidan beri sabaqqa barmay jatyr eken...

- Dәl qazir naqty aty-jónin bilmeymin, biraq qatelespesem, sol boluy kerek, bir qyz, ras, mektepke kelmey jýr. Toqsandyq baghasy shyqpaghandyqtan, onymen júmysty qolgha alghaly jatyrmyz. Ári kýttik, beri kýttik, anasyna da habar saldyq, bolmady...

Eki jaq eki týrli әngime aitady. Pikirler - qarama-qayshy. Múny mektep basshylyghy men oqushylar, ata-analar arasyndaghy kelispeushilik dep qoya salugha da bolar edi. Alayda búl - oryn alyp jatqan qayshylyqtardyng basy da, sony da emes. Jana jyl endi bastaldy desek te, el mektepterinde hidjabqa qatysty osymen eki mәrte aiqay-shu shyqty. Shymkenttegi shugha endi mine, Qordaydyng mәselesi qosyldy. Erteng ózge de ónirlerden osy tektes kelispeushilikter shyqpasyna kepildik joq.

2009 jyly alghash mekteptegi hidjab kii mәselesi sóz bolghanda, qúzyrly eki ministr eki týrli jauap bergen bolatyn. Ádilet ministri Rashid Týsipbekov el Konstitusiyasynyng 22-babyn betke ústap: «Elimizding әr azamatynyng nanym-senim bostandyghyna qúqyghy bar. Búl qúqyq el túrghyndarynyng ózderining diny ústanymdaryna sәikes әreket etu erkindiginen túrady. Konstitusiyanyng keltirilgen qaghidasyn eskere otyryp, zandar kiyimge, sonyng ishinde hidjabqa qatysty respublikanyng bilim beru úiymdarynyng oqushylary ýshin qanday da bir shekteuler qarastyrmaydy» dep jauap berse, «Bilim zanyna» sýiengen sol uaqyttaghy Bilim jәne ghylym ministri Janseyit Týimebaev: «Bilim alushylargha mektep formasyn engizu mәselesi bilim beru mekemesining qúzyryna jatady» degen-di.

Mine, osy jauaptan keyin-aq ministrlikter arasyndaghy teketires dereu mektep basshylyghy men oqushylar, ata-analar arasyna auysty da ketti. Óitkeni mektep formasy mәselesin ministrlik sheshpeydi, mektepting ózi sheshedi. Oramal dauynyng oblys aralap ketuining de basty sebebi osy - Bilim jәne ghylym ministrligining mektepterdi jaghdaygha jyghyp bere saluy bolyp otyr.

Joghary jaqtan qalyptasqan mәselege qatysty bir nýkte qoyylmayynsha, daudyng týiini tarqatylmaydy. Qayta ushygha týspek. Halyqaralyq tәjiriybege nazar audarsaq, Fransiya da, AQSh ta, diny damu jóninen biz ýnemi ýlgi alatyn Týrkiya da búl jaghdaydy bastan ótkergen, ótkerip te keledi. Mәselen, Fransiya 2004 jyly memlekettik mekemelerde hidjab kiige tyiym salatyn arnayy zang qabyldasa, AQSh kerisinshe, búl jóninen azamattargha tolyq erkindik berdi. Týrkiya bolsa, memlekettik bilim beru mekemelerinde hidjab kiige zandyq túrghyda tyiym salghanmen, jekemenshik oqu oryndaryna shekteu qoymady. Oqu oryndarynda hidjab kiige tyiym salghannan keyin Fransiya men Týrkiyada studentterding basqa elderge ketip qaluy kóptep oryn alghan. Qazaqstan ýshin bireuding jolyn qaytalaudyng esh qajeti joq. Ár elding ústanymy, tariyh-tamyry basqa. Degenmen búl daugha bir nýkte qoyatyn kez kelgen syqyldy. Áytpese, qoghamdy myna jalghyz saual әbden sarsangha týsirip bitedi: «jaqsy dindar bolghan dúrys pa, әlde jaqsy azamat bolghan jón be?»...

«Ayqyn» gazeti