Qazir qoghamymyzda qamqorlyqqa zәru jandar jetip artylady. Memleket olardyng aldynda qashanda qaryzdar. Múndayda jýkting salmaqtylau jaghy ýnemi jergilikti biylikke týsetindigi belgili. Alayda búlardyng ómirden teperish kórip jýrgen jandargha degen janashyrlyghy jetispey jatatyndyghy jangha batady. Ózge jerlerdi bilmeymin, al bizding Qostanay oblysynda mýgedek jandargha degen qamqorlyq mýldem sezilmeydi desek, artyq aitpaspyz.

Eger biz osynau mýmkindigi shekteuli jandardyng memleketten pәter aluy sekildi mәselege bayyptap kóz jibersek, búl jaytty anyq bayqar edik. Bir qyzyghy, olargha esh jenildik joq, pәter alu kezegine ózge júrttarmen birge túrady. Sóitip mýgedek jandar men tepse temir ýzetin azamtatardy qatar qoyyp, aidy aspangha bir-aq shygharghan. Mýgedekterding kezegi tym sylbyr jyljidy. Tipti mýldem qozghalmaydy dese de bolady. Olardyng búl jaghdaydy aityp, ótinish bildirip jýrgendigin eshkim de qúlaghyna qystyrmaydy. Songhy eki jylda oblysymyzda eki mýgedek qana pәter aldy. Qalghandary pәter jaldap túrady, bolmasa tughan-tuystaryn panalaydy. Olardyng da shekesi shylqyp túrghany shamaly.

Mýgedek jandardyng júrt qatarly ipoteka arqyly pәter alugha da jaghdayy kelmeydi. Óitkeni olardyng túraqty tabystary da joq. Ondaylardy qanday bank janyna jolatsyn. Osyndaghy «Ýmit-Nadejda» atty qoghamdyq birlestikting tóraghasy Dýisenghaly Ospanovtyng aituyna qaraghanda oblysymyzda 27 myng 831 mýgedek bolsa, sonyng 600-i ýy kezeginde túrady eken.

- Barlyq toptaghy mýgedekter kәdimgi deni sau azamattarmen qatar kezekke túrady, - deydi ol. - Al bizding ónirdegi pәterge degen kezekting sany 23 myng adamgha jetedi. Oblys ortalyghyndaghylar 11 mynnan asyp jyghylady. Bizding ýkimettik úiymdar mýgedekterdi pәtermen qamtamasyz etu jóninde talay úsynystar bildirdi de. Alayda oblystyng әkimining jauaby bizdi qanaghattandyrghan joq. Sol bayaghy taptauryn jauap. Ózgelermen birge alasyndar deydi. Endi mýgedekter búl mәseleni respublikalyq  dengeyde kótermek oida.

IYә, zanda osylay ekendigi ras. Ony eshkim de joqqa shygharmaydy.

Qostanay qalasy әkimdigining túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq bólimi basshysynyng orynbasary Erlan Ospanovtyng týsindiruine qaraghanda túrghyn ýy qatynastary turaly zangha sәikes birinshgi kezekte ýy alugha Úly otan soghysyna qatysushylar men mýgedekter, jetim balalar men qamqorsyz qalghan jandardyng ghana qúqyghy bar kórinedi.

- Áleumettik az qorghalghan jandardyng qataryna jatatyn birinshi jәne ekinshi toptaghy mýgedekterge onday qúqyqtar berilmegen. Olardyng kezegi tym bayau jyljidy. Mәselen, 2016 jyly onday jandardyng ekeui ghana pәter alsa, byltyr eshkimge de pәter tiygen joq. Búl mәseleni mýgedekter oblystyq dengeyde kóterip te jýr.

Mýgedekterding pәter mәselesin sheship berudi ótinip, barmaghan jeri, baspaghan tauy, ashpaghan esigi joq. Estiytinderi «senderding ózgelerden aiyrmashylyqtaryng joq» degen jattandy jauap. Olar bir kezdesude osy jaytty oblys әkimi Arhiymed Múqanbetovke aitqanda da  mýgedekterding basqalarmen birdey ekendigin, olargha elden erekshe berile qoyatyn pәterding joq ekendigin taghy da estigen. Búlar qaytsyn, «Sengen serkem sen bolsan..», - degen de qoyghan.

Al jalpy biz de búghan onsha tang qala qoyghan joqpyz. Óitkeni bizding әkimimiz әleumettik mәselelerdi sheshuge kelgende onsha qúlyq tanyta bermeydi. Ony ne orynbasarynyng birine iytere salady nemese sol ótinish bildirgenderding ózderine jýktey salady. Janashyrlyq tanytayyn, bolmasa ýmittendirip qoyayyn deytin sekildi mәdeniyetti de sypayy jauap berudi qajet dep te sanamaydy. Mәselen, әlgi mýgedekterge: «Ras, sizderding kóterip otyrghan mәseleleriniz óte oryndy әri ózekti. Alayda biz ony oblys dәrejesinde sheshe almaymyz. Alayda bizden saylanghan Parlament deputattary bar ghoy. Solardy tartyp, olargha zangha ózgeris engizudi myqtap tapsyryp, búl qatelikti týzetuge tyrysyp kórermiz» degen eng bolmasa kónil júbatarlyq jauap taba almaghandyghy kóp nәrseni aighaqtasa kerek. Óitkeni búl osy әkimizding júmys stiyli me degen kýdiktemiz. Oghan dәlel de jetip artylady. Onyng ózining esep beru kezdesuinde auru balalardy qorghau qoghamynyng basshysynyn: «Oblysymyzda sal auruyna úshyraghan jas balalar kóbeyip ketti. Bizde olardy emdeuge qolayly jaghday bolmaghandyqtan sol balalardyng ata-analary әrkimge alaqan jayyp, kóp qarjy jinap kórshi Reseyge aparady. Al bizde «Delifiyn» balalar ýii bos túr deuge bolady. Sol ghimaratty janaghy auru balalardy emdeuge beruge bolmas pa eken?» -degen saualyna: «Ol mәseleni ózdering investor tauyp, sheship alyndar» dep bir-aq qayyrdy. Joq, «Jaraydy ol ghimaratty tekserip kóreyik, sosyn bir sheshimin aitarmyz» degen syrghytpa jauap beruge de jaramady.

Mýmkin, mәsele әkimizding janashyrlyq tanytpauynda ghana emes shyghar. Oghan «ana jerde keremet tennis sarayyn saldyq nemese myna jerde anaday kәsiporyn ashtyq» dep joghary jaqqa jaqsy atanatyn kórsetkishterdi tizbeleu әldeqayda paydaly shyghar. Olardyng qanday keremet is tyndyryp jatqandyghyn bilmeymin, jaqynda osy әkimiz «Jalpy qúny 1milliard 200 million tenge túratyn tamasha oblystyq halyq assableyasynyng jeke ýiin salyp beremiz» dep aidy aspangha bir-aq shyghardy. Tamasha emes pe? Bir jaghynan kózge týsesin, ekinshi jaghynan taza óndiristik kórsetkishterding ósuining arqasynda Astana jaqtaghy bir jaqsy lauazym da búiyryp qalar. Al mýgedekter men aurru balalardyng mәselesin sheship jatyr dep jaqsy atanuyng neghaybyl. Ákimimizding keybir isterine qarap, bizge osynday jaghymsyz oilar keledi.

Aytpaqshy, mýgedekterding múnaytatyn jaylar múnymen tausylmapty. Jaqynda ghana oblystyq enbekpen qamtudy ýilestiru jәne әleumettik baghdarlamalar basqarmasynyng basshysy Gýlnәr Ábenovanyng aituyna qaraghanda oblysymyzda mýgedekterdi sanatoriyalyq-kurortyq sauyqtyrugha arnalghan 15 million tenge iygerilmey qalypty. Yaghny 144 joldama mýldem paydalanylmaghan. Tipti keybir, mәselen, Qostanay jәne Áuliyekól sekildi audandar ol joldamany keyin qarap, qaytaryp jibergen. Demek, osynshama mýgedek kezekti sauyqtyrudan syrt qalghan degen sóz. Búl da bolsa bizding oblys biyligining jany jaraly jandargha degen «kezekti syiy» bolsa kerek.

Jaybergen Bolatov, Qostanay

Abai.kz