قازىر قوعامىمىزدا قامقورلىققا ءزارۋ جاندار جەتىپ ارتىلادى. مەملەكەت ولاردىڭ الدىندا قاشاندا قارىزدار. مۇندايدا جۇكتىڭ سالماقتىلاۋ جاعى ۇنەمى جەرگىلىكتى بيلىككە تۇسەتىندىگى بەلگىلى. الايدا بۇلاردىڭ ومىردەن تەپەرىش كورىپ جۇرگەن جاندارعا دەگەن جاناشىرلىعى جەتىسپەي جاتاتىندىعى جانعا باتادى. وزگە جەرلەردى بىلمەيمىن، ال ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىسىندا مۇگەدەك جاندارعا دەگەن قامقورلىق مۇلدەم سەزىلمەيدى دەسەك، ارتىق ايتپاسپىز.

ەگەر ءبىز وسىناۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ مەملەكەتتەن پاتەر الۋى سەكىلدى ماسەلەگە بايىپتاپ كوز جىبەرسەك، بۇل جايتتى انىق بايقار ەدىك. ءبىر قىزىعى، ولارعا ەش جەڭىلدىك جوق، پاتەر الۋ كەزەگىنە وزگە جۇرتتارمەن بىرگە تۇرادى. ءسويتىپ مۇگەدەك جاندار مەن تەپسە تەمىر ۇزەتىن ازامتاتاردى قاتار قويىپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعارعان. مۇگەدەكتەردىڭ كەزەگى تىم سىلبىر جىلجيدى. ءتىپتى مۇلدەم قوزعالمايدى دەسە دە بولادى. ولاردىڭ بۇل جاعدايدى ايتىپ، ءوتىنىش ءبىلدىرىپ جۇرگەندىگىن ەشكىم دە قۇلاعىنا قىستىرمايدى. سوڭعى ەكى جىلدا وبلىسىمىزدا ەكى مۇگەدەك قانا پاتەر الدى. قالعاندارى پاتەر جالداپ تۇرادى، بولماسا تۋعان-تۋىستارىن پانالايدى. ولاردىڭ دا شەكەسى شىلقىپ تۇرعانى شامالى.

مۇگەدەك جانداردىڭ جۇرت قاتارلى يپوتەكا ارقىلى پاتەر الۋعا دا جاعدايى كەلمەيدى. ويتكەنى ولاردىڭ تۇراقتى تابىستارى دا جوق. وندايلاردى قانداي بانك جانىنا جولاتسىن. وسىنداعى «ءۇمىت-نادەجدا» اتتى قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ توراعاسى دۇيسەنعالي وسپانوۆتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا وبلىسىمىزدا 27 مىڭ 831 مۇگەدەك بولسا، سونىڭ 600-ءى ءۇي كەزەگىندە تۇرادى ەكەن.

- بارلىق توپتاعى مۇگەدەكتەر كادىمگى دەنى ساۋ ازاماتتارمەن قاتار كەزەككە تۇرادى، - دەيدى ول. - ال ءبىزدىڭ وڭىردەگى پاتەرگە دەگەن كەزەكتىڭ سانى 23 مىڭ ادامعا جەتەدى. وبلىس ورتالىعىنداعىلار 11 مىڭنان اسىپ جىعىلادى. ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىك ۇيىمدار مۇگەدەكتەردى پاتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ جونىندە تالاي ۇسىنىستار ءبىلدىردى دە. الايدا وبلىستىڭ اكىمىنىڭ جاۋابى ءبىزدى قاناعاتتاندىرعان جوق. سول باياعى تاپتاۋرىن جاۋاپ. وزگەلەرمەن بىرگە الاسىڭدار دەيدى. ەندى مۇگەدەكتەر بۇل ماسەلەنى رەسپۋبليكالىق  دەڭگەيدە كوتەرمەك ويدا.

ءيا، زاڭدا وسىلاي ەكەندىگى راس. ونى ەشكىم دە جوققا شىعارمايدى.

قوستاناي قالاسى اكىمدىگىنىڭ تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق ءبولىمى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ەرلان وسپانوۆتىڭ تۇسىندىرۋىنە قاراعاندا تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى زاڭعا سايكەس بىرىنشگى كەزەكتە ءۇي الۋعا ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسۋشىلار مەن مۇگەدەكتەر، جەتىم بالالار مەن قامقورسىز قالعان جانداردىڭ عانا قۇقىعى بار كورىنەدى.

- الەۋمەتتىك از قورعالعان جانداردىڭ قاتارىنا جاتاتىن ءبىرىنشى جانە ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەكتەرگە ونداي قۇقىقتار بەرىلمەگەن. ولاردىڭ كەزەگى تىم باياۋ جىلجيدى. ماسەلەن، 2016 جىلى ونداي جانداردىڭ ەكەۋى عانا پاتەر السا، بىلتىر ەشكىمگە دە پاتەر تيگەن جوق. بۇل ماسەلەنى مۇگەدەكتەر وبلىستىق دەڭگەيدە كوتەرىپ تە ءجۇر.

مۇگەدەكتەردىڭ پاتەر ماسەلەسىن شەشىپ بەرۋدى ءوتىنىپ، بارماعان جەرى، باسپاعان تاۋى، اشپاعان ەسىگى جوق. ەستيتىندەرى «سەندەردىڭ وزگەلەردەن ايىرماشىلىقتارىڭ جوق» دەگەن جاتتاندى جاۋاپ. ولار ءبىر كەزدەسۋدە وسى جايتتى وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆكە ايتقاندا دا  مۇگەدەكتەردىڭ باسقالارمەن بىردەي ەكەندىگىن، ولارعا ەلدەن ەرەكشە بەرىلە قوياتىن پاتەردىڭ جوق ەكەندىگىن تاعى دا ەستىگەن. بۇلار قايتسىن، «سەنگەن سەركەم سەن بولساڭ..»، - دەگەن دە قويعان.

ال جالپى ءبىز دە بۇعان ونشا تاڭ قالا قويعان جوقپىز. ويتكەنى ءبىزدىڭ اكىمىمىز الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋگە كەلگەندە ونشا قۇلىق تانىتا بەرمەيدى. ونى نە ورىنباسارىنىڭ بىرىنە يتەرە سالادى نەمەسە سول ءوتىنىش بىلدىرگەندەردىڭ وزدەرىنە جۇكتەي سالادى. جاناشىرلىق تانىتايىن، بولماسا ۇمىتتەندىرىپ قويايىن دەيتىن سەكىلدى مادەنيەتتى دە سىپايى جاۋاپ بەرۋدى قاجەت دەپ تە سانامايدى. ماسەلەن، الگى مۇگەدەكتەرگە: «راس، سىزدەردىڭ كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەلەرىڭىز وتە ورىندى ءارى وزەكتى. الايدا ءبىز ونى وبلىس دارەجەسىندە شەشە المايمىز. الايدا بىزدەن سايلانعان پارلامەنت دەپۋتاتتارى بار عوي. سولاردى تارتىپ، ولارعا زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋدى مىقتاپ تاپسىرىپ، بۇل قاتەلىكتى تۇزەتۋگە تىرىسىپ كورەرمىز» دەگەن ەڭ بولماسا كوڭىل جۇباتارلىق جاۋاپ تابا الماعاندىعى كوپ نارسەنى ايعاقتاسا كەرەك. ويتكەنى بۇل وسى اكىمىزدىڭ جۇمىس ءستيلى مە دەگەن كۇدىكتەمىز. وعان دالەل دە جەتىپ ارتىلادى. ونىڭ ءوزىنىڭ ەسەپ بەرۋ كەزدەسۋىندە اۋرۋ بالالاردى قورعاۋ قوعامىنىڭ باسشىسىنىڭ: «وبلىسىمىزدا سال اۋرۋىنا ۇشىراعان جاس بالالار كوبەيىپ كەتتى. بىزدە ولاردى ەمدەۋگە قولايلى جاعداي بولماعاندىقتان سول بالالاردىڭ اتا-انالارى اركىمگە الاقان جايىپ، كوپ قارجى جيناپ كورشى رەسەيگە اپارادى. ال بىزدە «دەلفين» بالالار ءۇيى بوس تۇر دەۋگە بولادى. سول عيماراتتى جاڭاعى اۋرۋ بالالاردى ەمدەۋگە بەرۋگە بولماس پا ەكەن؟» -دەگەن ساۋالىنا: «ول ماسەلەنى وزدەرىڭ ينۆەستور تاۋىپ، شەشىپ الىڭدار» دەپ ءبىر-اق قايىردى. جوق، «جارايدى ول عيماراتتى تەكسەرىپ كورەيىك، سوسىن ءبىر شەشىمىن ايتارمىز» دەگەن سىرعىتپا جاۋاپ بەرۋگە دە جارامادى.

مۇمكىن، ماسەلە اكىمىزدىڭ جاناشىرلىق تانىتپاۋىندا عانا ەمەس شىعار. وعان «انا جەردە كەرەمەت تەننيس سارايىن سالدىق نەمەسە مىنا جەردە اناداي كاسىپورىن اشتىق» دەپ جوعارى جاققا جاقسى اتاناتىن كورسەتكىشتەردى تىزبەلەۋ الدەقايدا پايدالى شىعار. ولاردىڭ قانداي كەرەمەت ءىس تىندىرىپ جاتقاندىعىن بىلمەيمىن، جاقىندا وسى اكىمىز «جالپى قۇنى 1ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە تۇراتىن تاماشا وبلىستىق حالىق اسسابلەياسىنىڭ جەكە ءۇيىن سالىپ بەرەمىز» دەپ ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى. تاماشا ەمەس پە؟ ءبىر جاعىنان كوزگە تۇسەسىڭ، ەكىنشى جاعىنان تازا وندىرىستىك كورسەتكىشتەردىڭ ءوسۋىنىڭ ارقاسىندا استانا جاقتاعى ءبىر جاقسى لاۋازىم دا بۇيىرىپ قالار. ال مۇگەدەكتەر مەن اۋررۋ بالالاردىڭ ماسەلەسىن شەشىپ جاتىر دەپ جاقسى اتانۋىڭ نەعايبىل. اكىمىمىزدىڭ كەيبىر ىستەرىنە قاراپ، بىزگە وسىنداي جاعىمسىز ويلار كەلەدى.

ايتپاقشى، مۇگەدەكتەردىڭ مۇڭايتاتىن جايلار مۇنىمەن تاۋسىلماپتى. جاقىندا عانا وبلىستىق ەڭبەكپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ باسشىسى گۇلنار ابەنوۆانىڭ ايتۋىنا قاراعاندا وبلىسىمىزدا مۇگەدەكتەردى ساناتوريالىق-كۋرورتىق ساۋىقتىرۋعا ارنالعان 15 ميلليون تەڭگە يگەرىلمەي قالىپتى. ياعني 144 جولداما مۇلدەم پايدالانىلماعان. ءتىپتى كەيبىر، ماسەلەن، قوستاناي جانە اۋليەكول سەكىلدى اۋداندار ول جولدامانى كەيىن قاراپ، قايتارىپ جىبەرگەن. دەمەك، وسىنشاما مۇگەدەك كەزەكتى ساۋىقتىرۋدان سىرت قالعان دەگەن ءسوز. بۇل دا بولسا ءبىزدىڭ وبلىس بيلىگىنىڭ جانى جارالى جاندارعا دەگەن «كەزەكتى سىيى» بولسا كەرەك.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz